درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله، سبک­شناسی انتقادی در داستان کوتاه را به صورت کاربردی به حوزة پژوهش­های سبک­شناسی فارسی معرفی کرده ایم. پرسش اساسی تحقیق این است که ایدئولوژی پنهان متن در داستان کوتاه «جشن فرخنده» اثر جلال آل احمد چیست، چه مؤلّفه­های سبکی­ای به کشف آن منجر می­شود و ایدئولوژی پنهان متن چه کارکردی دارد. فرض بر این است که در این داستان ایدئولوژی ساز کاری برای مشروعیت بخشیدن به ستیز علیه سلطه است. این پژوهش به روش لایه­ای انجام شده است. ابتدا لایة بیرونی و بافت موقعیتی متن مورد بررسی قرار گرفته، سپس دو لایة روایی و متنی شامل کانون­سازی، میزان تداوم و جنبه­های آن، و خردلایه­های واژگانی، نحوی و بلاغی به­عنوان مؤلفه­های سبکی برجسته تجزیه، و تمام لایه­های یادشده مرتبط با یکدیگر و در ارتباط با گفتمان­های رایج در زمان نویسنده تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد در این متن، تقابل، مؤلفة سبکیِ مهم و معناداری است. ویژگی­های سبکی متن، از تقابل شخصیت­ها و تقابل گفتمان­ها تا برجستگی قطب منفی کلام، نشان دهندة ایدئولوژی پنهان متن است که عبارت است از نارضایتی نویسنده، به­عنوان روشنفکری منتقد که طیفی از جامعه را نمایندگی می­کند؛ از هر دو جریان اجتماعی و سیاسی مذکور در داستان. این ایدئولوژی سازکار مشروعیت بخشیدن به ستیز علیه سلطه را سازمان دهی می کند. هدف پژوهش، کاربرد سبک­شناسی انتقادی در تجزیه و تحلیل داستان کوتاه فارسی و آشکار کردن این امر است که با برقراری ارتباط بین ویژگی­های سبکی و کلان­لایة گفتمانی شامل بافت موقعیتی، لایة بیرونی متن و مقوله­های ایدئولوژی و قدرت، می­توان به تفسیر و درک و دریافت عمیق تری از متن- اصلی ترین هدف دانش سبک­شناسی- دست یافت.

ارزیابی منصفانة دانش و کاربرد زبان همراه یکی از چالش های پیش روی متخصصان سنجش زبان است. در ایران حتی باوجود قانون حذف کنکور سراسری، تاکنون میزان منصفانه بودن آزمون های مختلف زبان که دانش آموزان در دورة دبیرستان و پیش دانشگاهی آن ها را تجربه می کنند، بررسی نشده است. در تحقیق حاضر هشتاد نفر از دانش آموزانی که طی یک تا دو سال قبل از شروع این تحقیق از دبیرستان فارغ التحصیل شده بودند، به پرسش نامة سنجش منصفانه پاسخ دادند؛ این پرسش نامه ازلحاظ روایی و پایایی مورد مطالعه قرار گرفت. 36 نفر از شرکت کنندگان در تحقیق به سؤال های پرسش نامة تشریحی نیز پاسخ دادند. داده های مربوط به تلقی زبان آموزان از میزان منصفانه بودن آزمون زبان کنکور سراسری، آزمون های هماهنگ و معلم ساخت از طریق آزمون مقایسة واریانس(ANOVA) تحلیل شد. همچنین، پاسخ های تشریحی شرکت کنندگان درمورد رفتار های غیرمنصفانه ای که از دوران دبیرستان خود می توانستند به خاطر بیاورند مورد تحلیل محتوایی قرار گرفت و به تفکیک نوع آزمون دسته بندی شد. نتایج تحلیل کمّی و کیفی داده ها نشان می دهد آزمون زبان کنکور سراسری و آزمون زبان هماهنگ به نسبت آزمون های معلم ساخت که در مقیاس کلاسی و مدرسه ساخته و اجرا می شود، منصفانه ترند. بیشترین رفتارهای غیر منصفانه نیز در آزمون زبان دورة پیش دانشگاهی گزارش شد. از نتایج این پژوهش می توان جهت پر کردن خلأ یک آزمون منصفانه پس از حذف آزمون کنکور استفاده کرد.

تأثیرات یادآوری پیام ها بر حافظه شامل متقدم، میانی و متأخر است. یادآوری ابتدای پیام ها تحت تأثیر عنصر متقدم، یادآوری بخش میانی تحت تأثیر عنصر میانی و یادآوری انتهای پیام ها تحت تأثیر عنصر متأخر است. در این پژوهش تأثیر عنصر متأخر در مکالمات پیام های بازرگانی رادیویی فارسی و تأثیر جملات کوتاه و شعاری و پایایی آن در ذهن شنوندگان را بررسی کردیم. روش تحقیق به صورت میدانی و نیمه آزمایشگاهی است. برای آزمودن فرضیه ها شش پیام را از میان پنجاه پیام بازرگانی پخش شده در شبکه های رادیویی فارسی ایران، جوان و پیام در بهمن و اسفند 1389 انتخاب و براساس آن ها شش برگة آزمون تکمیل­کردنی طراحی کردیم. آزمودنی ها، متشکل از 71 نفرشامل 44 مرد و 27 زن، به طور تصادفی انتخاب شدند. آن ها پس از دو بار شنیدن هر پیام، واژه های جاافتاده در برگه های آزمون را به یاد آوردند و نوشتند. نتایج نشان داد در پیام های بازرگانی میانگین رتبه عناصر متأخر (77/2) در مقایسه با عناصر متقدم (16/ 2) و عناصر میانی (06/1) بیشتر در حافظه کاری شنوندگان باقی می مانند و بهتر به یاد می آیند. همچنین میانگین رتبه جملات کوتاه و شعاری (79/99) در مقایسه با جملات غیرشعاری (80 /41) بیشتر در حافظه کاری شنوندگان باقی می مانند و بهتر به یاد می آیند. نتایج این پژوهش به تهیه کنندگان برنامه های پیام های بازرگانی رادیویی فارسی، تولیدکنندگان کالاها و گردانندگان مؤسسات خدماتی کمک می کند تا توجه مخاطبان را بیشتر جلب کنند و کالاهای خود را بهتر بشناسانند. زبان شناسان و روان شناسان نیز می توانند تأثیرات جایگاه جملات بر حافظه افراد را بررسی و نتایج را مشاهده کنند.

مطالعات جدید ترجمه بر وجود مترجم به عنوان یک واسطه فرهنگی دربین ملت های مختلف تأکید دارند و نشان می دهند که چگونه هویت یک مترجم و باورهای جنسیتی وی بر کارش تأثیرگذار هستند. در این پژوهش به مطالعه چگونگی ترجمه دو مترجم زن ایرانی از زبان و دیدگاه های یک نویسنده زن هندی در سطح واژگانی پرداخته ایم و تأثیرات احتمالی نگرش های ویژه جنسی– فرهنگی و جنسی– زبانی این دو مترجم را بر ترجمة شان بررسی کرده ایم؛ براین اساس، نه داستان کوتاه در مجموعه ای به نام مترجم دردها که نوشته لاهیری ، نویسنده هندی- آمریکایی است، انتخاب شد و گزینش واژگانی مترجمان براساس چارچوب نظری لیکاف (1990) و فرکلاف (1995) بررسی شد تا تأثیر زبان زنانه و نگرش های جنسیتی- فرهنگی مترجمان در کار ترجمه در مقایسه با متن اصلی مشخص شود. نتایج به دست آمده از این روش، جمع آوری و مقایسه شد و درقالب جدول هایی ارائه گردید و درنهایت، چنین نتیجه گیری شد که زنان مترجم شیوة خاص بیان و زبان زنانه نویسنده را تشخیص داده اند و آن را به اثر خود انتقال داده اند؛ اما ترجمة آن ها متأثر از باورها و نگرش های جنسیتی – فرهنگی شان بوده است

در زبان شناسی اجتماعی، همواره نقش عواملی همچون سطح تحصیلات در جنبه های مختلف زبان افراد مورد توجّه بوده است. هدف اصلی این تحقیق که در شهر مشهد صورت گرفته، بررسی فرآیندهای واجی در گفتار افراد تحصیل کرده و غیرتحصیل کرده در مقایسه با فارسی معیار است. داده های تحقیق، به روش میدانی و با مصاحبه گردآوری شده و فرآیند های واجی از قبیل همگونی، هماهنگی واکه ای، واک رفتگی، قلب، افزایش و حذف مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. نتایج نشان داد که تحصیلات عامل بسیار مهمی در تفاوت های زبانی در میان کاربران لهجه مشهدی است. افراد تحصیل کرده، دقّت بسیاری در استفاده از واژه ها دارند و بیشتر از گونه معیار استفاده می کنند. در حالی که فرایندهای واجی موجود در گفتار افراد در سطوح پایین تر، زبان آن ها را از گونه معیار متفاوت می سازد. تنها فرآیند واجی که در این تحقیق، چندان متأثّر از تحصیلات تشخیص داده نشد، فرآیند حذف است که در میان تمامی گویشوران بسامد بالایی داشت. تحلیل داده های تحقیق به صورت تفصیلی و با روش های مختلف، ارائه شده است.

از اندرزنامه ای که به نام اندرز اوشنر دانا مشهور است تاکنون پنج نسخة دست نویس یافت شده (K20، P33، M90، R410 و C165)، که همگی مضمونی یکسان دارند، به جز آن که دست نوشته های R410 و C165 فقط مشتمل بر 22 بند از سه دست نوشتة دیگر است. در این مقاله، دست نوشته ای نو منسوب به اوشنر دانا معرفی می شود (دست نوشتة TD26) که با پنج دست نوشتة دیگر بسیار متفاوت است. برخی از اندرزهای متن پیشین را ندارد و تعدادی اندرزهای دیگر دارد که به همان سبک نوشته شده است و به همین دلیل می توان یقین داشت که TD26 مشتمل بر بخشی از اندرزنامة اصلی اوشنر است که در پنج دست نوشتة پیشین باقی نمانده است.

ارتباط زبان و تفکر موضوع مورد مطالعه از دیدگاه علوم گوناگون است. فلسفة تحلیلی، که زبان، اصلی ترین موضوع آن است، از جمله به چگونگی چنین رابطه ای می پردازد. یکی از بهترین نمایه های مطالعة این رابطه گفتار افرادی است که یا زبانشان دچار مشکل است یا تفکرشان. بنابراین، گفتار هذیانی آن دسته از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، که هیچ مشکل زبانی ندارند و فقط دچار اختلال فکر هستند، از بهترین موارد برای این منظور به شمار می آید. هدف مقالة پیشِ رو ارائة تحلیلی بر پایة فلسفة تحلیلی از رابطة زبان و تفکر چنین بیمارانی است که در توهم شنیداری کلامی و گفتار هذیانی آنان آشکار می شود. در چهارچوب فلسفة تحلیلی، فلسفة ذهن به حالات و کارکردهای ذهن می پردازد و، در آن، نظریة ذهن مطرح می شود که اختلال، در آن، هم به توهم می تواند بینجامد، هم به هذیان. توهم شنیداری کلامی و هذیان، که هر دو ساختار گفتاری دارند، ناشی از پدیدة گفتار درونی هستند.

نظریه سرمایه​گذاری در فراگیری زبان دوم (Norton, 1995) که معتقد است فراگیران زبان دوم که شخصیت غنی تری را برای خود در فضای زبان دوم متصور می شوند در فراگیری زبان دوم با جدیت بیشتری تلاش می کنند. در نتیجه هم شخصیت غنی تری را برای خود فراهم کرده و هم مهارت بیشتری در زبان دوم کسب می کنند. بهم پیوستگی و نقش متقابل بین زبان و فرهنگ و تاثیر آتی این دو بر شخصیت فراگیران زبان و میزان مهارت آنها در زبان دوم در بین 72 دانشجوی ایرانی مقطع کارشناسی ارشد زبان انگلیسی در دانشگاه علامه طباطبایی مورد مطالعه قرار گرفت. از میان انبوه ویژگیهای فردی پنج ویژگی فردی (همدلی​فرهنگی، آزاداندیشی، پیشگامی در برقراری ارتباط اجتماعی، ثبات احساسی و انعطاف پذیری) برای مطالعه مد نظر گرفته شدند. ویژگی فردی با استفاده از پرسشنامه سنجش ویژگیهای فردی و مهارت زبان دوم با استفاده از آزمون زبان انگلیسی (تافل) مورد سنجش قرار گرفتند. سپس رابطه بین ویژگیهای فردی و مهارت کسب شده در زبان انگلیسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله حاکی از این بودند که وقتی همه دانشجویان به عنوان یک مجموعه واحد مد نظر گرفته می شوند همبستگی بین ویژگیهای فردی دانشجویان و مهارت آنها در زبان انگلیسی چندان بارز نیست. اما وقتی دانشجویان با توجه به مهارت خود در زبان انگلیسی به سه گروه بسیار ماهر، متوسط، و ضعیف تفکیک شدند، همبستگی بین ویژگیهای فردی و مهارت زبان انگلیسی در گروه دانشجویان بسیار ماهر مثبت و بالا (62=r) مشاهده شد در حالی که همبستگی بین این دو متغیر در گروه ضعیف بسیار ناچیز مشاهده شد. نتایج این تحقیق تاییدی است بر نظریه سرمایه گذاری در فراگیری زبان دوم بدین معنا که فراگیران زبان دوم با هدف ایجاد تحول در شخصیت فردی و غنی تر کردن آن از طریق فراگیری یک زبان دوم می توانند در فراگیری مهارتهای زبان خود نیز موفق بوده و از مهارت بالاتری نسبت به دیگر فراگیران زبان برخوردار شوند.