مدل های ذهنی

ظهور عصر ناپایداری و آغاز و انجام پیاپی وحیرت آور قواعد بازی رقابت ، جایگزینی دمادم وضعیت های حاکم برفضای کسب وکار ، ضرورت دستیابی به چهارچوبی برای درک ارتباط روشمند دنیای درون (ذهن) و برون (صنعت)، مارا برمی انگیزند که هم مدل های ذهنی و هم دیدمان (چشم انداز) خویش از آینده را مستمراً باز بیافرینیم و بهبود دهیم. این امر مستلزم شناخت الگوهای حاکم بر دگرگونی های ذهنی تصمیم گیران راهبردی و نیز شیوه تجسم و تصور آنها از آینده کسب وکار و صنعت خودشان دارد. دراین تحقیق شیوه دیدمان پردازی تصمیم گیران راهبردی شناسایی شده و فرایند اثرگذاری مدل های ذهنی بر آن تبیین شده است. داده های موردنیاز ازطریق پرسش نامه های از پیش تعیین شده، از جامعه هدف که صنعت روی ایران متشکل از 37 شرکت بود به شیوه تمام شماری، گردآوری و با نرم افزار LISREL مدل سازی معادلات ساختاری1 تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها، نشان می دهد که تصمیم گیرانی که مدل های ذهنی پویا تردارند دیدمان پردازان موفق تری هستند ونتایج مطلوب تری بدست می آورند.

زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیک با یکدیگر قراردارند، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تأثیر گذاشته باشند. پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است: نخست این که آیا در نتیجه این تماسها و برخوردها مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان به هم نزدیک شده است. و دوم این که آیا مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لِرد (1983) کارآیی لازم برای بررسی مدل های ذهنی گویشوران این دو زبان را دارد. بدین منظور نگارندگان سعی دارند مدل های ذهنی گویشوران فارسی معیار را با مدل های ذهنی گویشوران گویش میاندوآب (از گویش های زبان ترکی آذربایجانی) مقایسه کنند. در مرحله گردآوری داده هاتعداد 234 مصدر مرکب با جزء های فعلی «خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن» از زبان فارسی معیار انتخاب شده و در اختیار بیست گویشور آذری زبان قرار گرفت. برای هر مصدر مرکب معادلی در ترکی آذربایجانی انتخاب شد که بیش از نیمی از گویشوران از معادل مورد نظر استفاده کرده بودند. در نهایت، سعی شد مدل های ذهنی گویشوران فارسی زبان و آذری زبان با بهره جستن از مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لِرد با یکدیگر مقایسه شوند. در نتیجه تحلیل داده ها مشخص شد که هر چند مشابهت های فراوانی بین مدل های ذهنی فارسی زبانان و آذری زبانان وجود دارد ولی مدل های ذهنی فارسی زبانان پیچیده تر و گسترده تر است. در زبان ترکی آذربایجانی تمایل به استفاده از مصدر ساده نیز به فراوانی مشاهده می شود. و دیگر این که مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لرد دارای نارسایی هایی است و برای مقایسه مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان کارآیی لازم را ندارد.

پژوهش حاضر با هدف استخراج و مقایسه مدل های ذهنی گویشوران فارسی و هورامی انجام شده است. برای نیل به این هدف، مدل هایی که، به باور نگارندگان، گویشوران فارسی از فعل «خوردن» و گویشوران هورامی از فعل wadæj ’خوردن‘ در ذهن خود دارند، استخراج شده و مبنای مقایسه قرار گرفته اند. مدل های به دست آمده، هر دو، تا حدی پیچیده و گسترده و در عین حال عمیقاً شبیه هستند تا آنجا که تفاوت آنها قابل چشم پوشی است. هر دو مدل دارای سه الگوی تکرارشونده یکسان هستند. بنابراین، بر اساس استدلال هایی که برمبنای الگوها می توان کرد، معانی مختلفی که دو فعل مذکور، در هر دو زبان، پوشش می دهند، مطابق یکدیگر و یکسان هستند.

بررسی علمی رفتار نمایندگان در انجام امور نمایندگی شان از جمله قانونگذاری اهمیت بسزایی دارد. در فرایند پیچیده قانونگذاری ادراک افراد نقش مؤثری ایفا می کند و بدیهی است نمایندگان براساس برداشت و ادراکی که از شرایط دارند به تدوین یا تصویب قوانین دست می زنند. بنابراین شناسایی عوامل اثرگذار بر ادراک نمایندگان نقش مؤثری بر عملکرد نمایندگان ایفا خواهد کرد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی عوامل شناختی اثرگذار بر ادراک نمایندگان با بهره گیری از نظریه داده بنیاد کلاسیک است. تحلیل داده ها در فرایند کدگذاری و تحلیل، منجر به ظهور 90 کد، 12 مفهوم انتزاعی، سه مقوله، دو قضیه اصلی و هفت زیر قضیه شد و نشان داد عوامل شناختی از طریق دو مقوله مدل های ذهنی و فرایندهای ذهنی بر ادراک نمایندگان اثر می گذارد. منظور از مدل های ذهنی؛ ایدئولوژی، تمایلات حزبی، باورها و نگرش ها و تاریخ گرایی نمایندگان است و منظور از فرایندهای ذهنی؛ توجه، خودآگاهی و قدرت تجزیه و تحلیل نمایندگان است. در این تحقیق، نحوه دستیابی به مفاهیم گفته شده و دو قضیه اصلی شرح داده شده است.

دورنمای یک سازمان، تصویری مشترک نزد اعضای آن سازمان است که منتها و مطلوب آرزوی آن هاست. در سازمانی که احساس مشترک از این آرزوی مشترک به وجود بیاید و در کل سازمان نشر پیدا کند، چتری کلی و هماهنگ کننده بر روی همه فعالیت های واحدهای مختلف شکل می گیرد. مدیران با کمک دورنمایی روشن می توانند محیط پیرامون خود را بهتر درک و تحلیل کنند و برای رویارویی با بحران های محیط و شناسایی فرصت های موجود در آن آماده باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی انطباق بین دورنمایی که مدیران برای شرکت خود متصور هستند با ادراک آنان از محیط پیرامونشان، انجام گرفته است. به منظور استخراج مدل ذهنی مدیران از فضای رقابتی با 18 مدیر از دو شرکت معتبر در صنعت لبنیات مصاحبه هایی طبق دستورالعمل تکنیک استخراج استعاره ای زالتمن انجام گرفت. پس از تحلیل مصاحبه ها، مشخص شد که همه کدهای مرتبط با تصویری که مدیران از سازمان خود در دو تا پنج سال آینده دارند، با تحلیل آن ها از محیط پیرامون، انطباق دارد. همچنین با وجود فعالیت این دو شرکت در محیط رقابتی یکسان؛ تحلیل شناختی ای که مدیران دو شرکت از محیط صنعت دارند با یکدیگر تفاوت دارد که نتیجه اهداف و استراتژی های متفاوت این دو شرکت است.

نظام های اطلاعاتی (مانند پایگاه های اطلاعاتی و نظام های کتابخانه ای) با ذی نفعان گوناگونی در ارتباطند و میان این ذی نفعان شکافِ شناختی وجود دارد. به بیان دیگر، بررسی دیدگاه ذی نفعان در قلمرو نظام های اطلاعاتی و این که چگونه می اندیشند و چه ارزش هایی را در استفاده از این نظام ها دارند، اهمیت پیدا می کند. بهره مندی از دانش همه افرادی که ذی نفع یک محصول هستند، می تواند به بهبود محصول و ارائه خدمات نوآورانه و ارزش آفرینی برای همه آن ها منجر گردد. این امر با واکاوی ساختارِ دانشی ذی نفعان و کشف ارزش های مورد نظر آن ها در استفاده از یک محصول یا خدمت قابل دستیابی است. هدف این پژوهش، بررسی ساختارِ شناختی گروه های سه گانه ذی نفع نرم افزار های کتابخانه دیجیتال ایران (کاربران، کتابداران و طراحان) بر پایه نظریه وسیله-هدف و ترسیم نقشه شناختی آن ها در استفاده از این نرم افزار ه است. پژوهش حاضر تلاش دارد بازنمونی از مدل های ذهنی ذی نفعان نرم افزا ر های کتابخانه های دیجیتال را ترسیم کند. این بازنمون، با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی اجماعی) آنها امکان پذیر است و به ارزش آفرینی مشترک از طریق شناخت نیازها و انتظارهای ذی نفعان از این نظام های اطلاعاتی منجر می شود. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر رویکرد، شناختی است که با شیوه پیمایشی و رویکرد ترکیبی در گردآوری داده ها انجام شد. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال در ایران (آذرخش، پاپیروس و ثنا) و ذی نفعان این نرم افزارها (16 کاربر، 21 کتابدار و 5 طراح) بودند. گردآوری داده ها با مصاحبه (تکنیک نردبان سازی) و تحلیل محتوای آن ها با روش کیفی جهت دار (با استفاده از نرم افزار MaxQDA ) انجام شد. با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی) ذی نفعان مشخص شد، سه ارزش نهایی: «دسترسی سریع به منابع اطلاعاتی»، «کشف (بازیابی) منابع اطلاعاتی مورد نظر» و « اشاعه و به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش» و همچنین، ارزش ابزاری «کسب اطلاعات بیشتر درباره منبع اطلاعاتی»، پیامدهای کارکردی «پرهیز از اتلاف وقت در جستجو» و «بالابردن دقت در جستجو» و پیامدهای روانی-اجتماعی « احساس راحتی در استفاده از نظام » و «ابهام زدایی از نیاز اطلاعاتی» بیش از همه مورد توجه ذی نفعان قرار دارند . طراحان نرم افزار های کتابخانه دیجیتال لازم است ارزش ها، پیامدها و ویژگی های مهم ذی نفعان را برای طراحی این نرم افزار ها مورد توجه قرار دهند تا بتوانند نیازهای اساسی و انتظارهای بنیادین ذی نفعان این نظام ها را برآورده سازند .

در دنیای امروز تغییرات به عنوان یک کلید محرک برای موفقیت سازمانی ضروری می باشد. هدف این پزوهش بررسی وتعیین نقش مدل های ذهنی در فرآیند تغییر سازمانی است. این تحقیق ازجهت هدف، کاربردی، ماهیت آن توصیفی وازحیث ارتباط بین متغیرها از نوع همبستگی بود. جامعه آماری ،کارکنان سازمان تأمین اجتماعی دفتر رسیدگی به اسناد پزشکی اصفهان به تعداد 340 نفر است. حجم نمونه با استفاد از فرمول کوکران محاسبه شد و 181 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. ابزار گرد آوری پرسشنامه های استاندارد مدل های ذهنی و سنجش پذیرش کارکنان به تغییرات استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که مدل ذهنی هدف گرایی، مدل ذهنی وحدت گرایی، مدل ذهنی تعادل گرایی، مدل ذهنی عملکرد گرایی و مدل ذهنی برنامه گرایی در فرآیند تغییر سازمانی تأثیر معنادار و مثبت دارد. در حالی که مدل ذهنی ثبات گرایی در فرآیند تغییر سازمانی تأثیر معناداری ندارد.

برخی معلمان مفهوم حجم را به طور خاص تصور کرده و از آن استفاده می کنند ولی دانش آموزان بسته به تجربه شخصی و ماهیت فعالیتی که انجام می دهند، معانی خاص خود را به مفهوم حجم نسبت می دهند. این پژوهش به صورت پدیدارشناسی و با هدف شناسایی مدل های ذهنی دانش آموزان در خصوص مفهوم حجم انجام شده است. در این پژوهش 57 دانش آموز از پایه های هفتم، هشتم و نهم (23 نفر هفتم، 12نفر هشتم، 22 نفر نهم) سال تحصیلی 99-98 شرکت کرده اند که از این میان 25 دانش آموز برای مصاحبه به صورت هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش علاوه بر مصاحبه نیمه ساخت یافته، از پرسشنامه محقق ساخته نیز استفاده شده است. با مصاحبه و بررسی پاسخ های دانش آموزان به سؤالات پرسشنامه مشخص شد مدل های ذهنی دانش آموزان در خصوص مفهوم حجم را می توان در شش دسته طبقه بندی کرد. در دسته اول حجم جسم را همان وزن جسم تصور می کردند و در دسته دوم حجم به عنوان ظرفیت جسم )فضای خالی درون جسم) در نظر گرفته می شد. دسته سوم حجم را پربودن (به طور کامل) جسم تصور می کردند و دسته چهارم حجم را فضای اشغال شده توسط جسم تعریف می کردند. دسته پنجم حجم را وابسته به خصوصات هندسی (طول، عرض، ارتفاع و اندازه) در نظر می گرفتند و دسته ششم حجم را وابسته به عوامل دیگری (در بسته بودن جسم، جریان هوا در جسم، مقدار ماده اضافه شده در جسم، دارا بودن چهار گوشه در جسم، دارابودن اتم) تعریف می کردند.

پژوهش پیش رو تلاش دارد چرخه زیست نظام ارتباطات را با رویکردهای مدل های ذهنی بر اساس نظریه های معنا ارائه کند. روش پژوهش از نوع هدف بنیادی و به روش تحلیل محتوای کیفی به شیوه قیاسی است. گردآوری اطلاعات از طریق مرور پژوهش ها و تحلیل ادبیات مرتبط بوده و نیز یکپارچه سازی پژوهش های انجام شده مبنای ارائه یافته ها و تبیین نتایج است. جامعه پژوهش شامل مفاهیم اولیه از مطالعه متون بر اساس ماتریس ساخت نیافته است. در فرایند پژوهش، با مطالعه مفاهیم اولیه در 6 مرحله، نسبت به اضافه کردن مفاهیم جدید اقدام شده است. روایی و پایایی پژوهش بر قابلیت اعتماد و اطمینان به متون موردپژوهش مبتنی است. واکاوی پژوهش های پیشین نشان می دهد ارزش یابی نظام ارتباطات با رویکرد عینی و ذهنی در حل مسائل چهارگانه ارتباطات موجب شکل گیری اشکال ارتباطات در فرایند عناصر ارتباطات شده است و از طرفی 8 نظریه معنا با رویکردهای مدل های ذهنی که می توانند بخشی از تفکر، تجربه، فرض های ذهنی، محسوسات و سازوکار پردازش اطلاعات باشند چرخه زیست نظام ارتباطات را با دخالت افراد و متخصصان ایجاد می کنند. چرخه زیست نظام ارتباطات با تأکید بر «وجود معنا در ذهن نه در پیام» در ذهن ارتباط گر و ارتباط گیر موجب حیات و پویایی خواهد شد. پیشنهاد می شود چرخه زیست نظام ارتباطات با تبیین فلسفی نظریه های معنا بر اساس بازنمود شناختی ذهن مورد بررسی قرار گیرد و به نظر می رسد به تحلیل گفتمان و شبکه ارتباطی جدیدی منجر شود.

هدف این تحقیق تعیین ارتباط بین مدل های ذهنی و نیازهای روانی با مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی در فوتسال زنان بود. تحقیق حاضر میدانی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی ورزشکاران فوتسالیست زن بود که تعداد 333 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه تعیین شدند. ابزار پژوهش شامل سه پرسشنامه مدل های ذهنی(RSMMM)، نیازهای روانی (UPEQ)، مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی (PSRQ) بود که روایی صوری پرسشنامه ها توسط اساتید و روایی همگرا و واگرای پرسشنامه ها نیز بررسی و تایید شد همچنین پایایی پرسشنامه ها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی محاسبه شد و مورد تایید قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار Smart PLS نسخه سوم استفاده شد. نتایج نشان داد بین مدل های ذهنی با مسئولیت پذیری فردی، مدل های ذهنی با مسئولیت پذیری اجتماعی، نیازهای روانی با مسئولیت پذیری فردی، نیازهای روانی با مسئولیت پذیری اجتماعی و مدل های ذهنی با نیازهای روانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد نیازهای روانی به عنوان یک میانجی در رابطه بین مدل های ذهنی و مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی معنی دار است. همچنین مدل تاثیر مدل های ذهنی و مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی با میانجی نیازهای روانی از برازش مناسبی برخوردار بود. در نهایت با توجه به اهمیت ورزش زنان به ویژه زنان فوتسالیست پیشنهاد می گردد در کنار توسعه حرفه ای بازیکنان با توسعه مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی از طریق مدل های ذهنی و نیازهای روانی به ارتقای فرهنگ ملی و اسلامی نیز پرداخته شود.

مدل های ذهنی خط مشی گذاران عمومی زیرساخت های اصلی شکل و محتوای خط مشی های عمومی هر کشوری هستند. تعامل و گفت وگوی این مدل های ذهنی می تواند زمینه پرداز شکل گیری خط مشی های باکیفیت تری شود. در فرایند تحلیل خط مشی های عمومی تبیین فرض کاوی، ارزش کاوی و کاوش مدل های ذهنی خط مشی گذاران از اصلی ترین کارویژه های تحلیل گران خط مشی هستند. یکی از روش های متداول در این حوزه روش ترسیم نقشه شناختی خط مشی گذاران عمومی است. در این نوشتار چیستی، چگونگی اجرا (تعیین شیوه های استخراج بردارهای نقشه شناختی، قواعد کدگذاری، ادغام و استانداردسازی، پایایی بین کدگذار، روایی و پایایی نقشه شناختی)، نمونه ای از کاربردهای آن در حوزه خط مشی گذاری (ارائه و تفسیر بخشی از نقشه شناختی آنگلا مرکل صدراعظم پیشین آلمان) و نقدهای وارد بر این روش واکاوی و تحلیل خواهد شد. دلالت های این روش برای خط مشی پژوهی پایان بخش این مقاله خواهد بود. این روش ارزش ها و مفروضات را سریع تر و کم هزینه تر از بسیاری از روش های دیگر استخراج می کند.