دانش شناسی

هدف: این تحقیق با هدف شناخت رفتار مسیریابی کاربران از ورودی ساختمان کتابخانه با استفاده از مشاهده هدفمند و هم چنین شناخت پر ترددترین مسیرها برای تعیین مکان های بازاریابی خدمات در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات مکانی انجام شده است. روش پژوهش: این تحقیق با روش تجربی و با استفاده از یک سیاهه وارسی از طریق مشاهده مستقیم مسیرهای تردد مراجعین از درب ورودی طبقه هم کف و ورودی پله های طبقه اوّل، درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کاربران و مراجعه کنندگان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بودند. به جای نمونه گیری از خود کاربران، مدت زمانی گردآوری داده ها نمونه گیری شده است. بعد از تحلیل مسیرها و تعیین میزان تردد در هر مسیر مشخص با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس، اطلاعات وارد نرم افزار آرک جی آی اس شد و پایگاه اطلاعات مکانی مسیرهای کاربران کتابخانه ایجاد شد و با استفاده از زبان ساخت یافته جست وجوی پایگاه داده جست وجوی پرترددترین مسیرها انجام و نقشه هایی از پلان کتابخانه که مسیرها بر روی آن مشخص شده بودند از نرم افزار استخراج گردید. یافته ها: در این تحقیق بیش از 360 مسیر ورودی مشاهده شد، اما تنها 5 مسیر مشخص توسط بیش از 50 درصد مراجعین همیشگی برای ورود به کتابخانه انتخاب شده بود. مسیر" درب ورودی کتابخانه، سپس رفتن به طبقه اوّل از سمت پله های چپ"، با 7/25 درصد، به عنوان اولین مسیر پرتردد و مسیر "درب ورودی، مسئول کیف داری، کیفداری سمت راست و رفتن به طبقه اول از پله های سمت راست"، با 2/25 درصد، به عنوان دومین مسیر پرتردد در طبقه هم کف کتابخانه شناخته شده است که بیش از 50 درصد ترددها را به خود اختصاص داده است. هم چنین مسیر "ورودی طبقه اوّل به سالن ابوریحان"، با 4/34 درصد به عنوان اوّلین مسیر پرتردد، مسیر "ورودی طبقه اوّل، راهرو زیراکس، سالن علوم و فنون"، با 3/9 درصد به عنوان دوّمین مسیر پرتردد و مسیر "ورودی طبقه اول، راهرو زیراکس، تالار انفورماتیک"، با 1/9 درصد به عنوان سوّمین مسیر پرتردد در طبقه اوّل ساختمان کتابخانه محسوب می شود که بیش از 52 درصد ترددها را در طبقه اوّل به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، پرسنل کتابخانه می توانند برای نقشه نگاری مسیرهای پرطرفدار از سیستم اطلاعات مکانی استفاده کنند و با استفاده از نتایج آن در جهت تبلیغات و بازاریابی بهتر خدمات و برنامه های کتابخانه عمل نمایند و سطح سهولت دستیابی به ناحیه ورودی کتابخانه جهت استفاده از منابع و خدماتی که ارائه می شود، را افزایش دهند.

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه ی رایج، شاخصه های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه ی وارسی 5 ناحیه ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه ی پژوهش شامل 3561  نسخه ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه ی کاخ موزه ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه ی عنوان، آغاز نسخه ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z 0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد.

هدف: این پژوهش با هدف تعیین شاخص های ارزیابی عملکرد کتابخانه های تخصصی ایران با رویکرد کارت امتیازی متوازن به انجام رسیده است. روش پژوهش: به منظور اجرای پژوهش، در ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه ای، شاخص های ارزیابی عملکرد کتابخانه های تخصصی ایران در چهار وجه کارت امتیازی متوازن (منابع  و زیرساخت ها، کارایی، رشد و توانمندی های بالقوه و استفاده) گردآوری شد و سپس از طریق یک مطالعه دلفی دو مرحله ای، نظرات 15 نفر از متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در مورد میزان اهمیت هر یک از این شاخص ها در قالب پرسشنامه ای با طیف لیکرت پنج گزینه ای گردآوری شد. یافته ها: در نهایت تعداد 48 شاخص برای ارزیابی عملکرد کتابخانه های تخصصی ایران با رویکرد کارت امتیازی متوازن، بومی سازی و انتخاب شد و در قالب یک سیاهه وارسی ارایه گردید.  نتیجه گیری: حاصلِ پژوهش حاضر، شاخص های ارزیابی عملکرد کتابخانه های تخصصی ایران با رویکرد کارت امتیازی متوازن است که به کارگیری آن در کتابخانه های تخصصی، امکان سنجش دقیق عملکرد و مقایسه آن ها با کتابخانه های مشابه فراهم می شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان پذیرش و استفاده از پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین در بین اعضای هیأت علمی دانشگاه های شهر کرمانشاه بر اساس نظریه یک پارچه پذیرش و استفاده از فناوری است. روش پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی – تحلیلی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه است. جامعه آماری شامل 752 عضو هیأت علمی تمام وقت دانشگاه های بزرگ شهر کرمانشاه (شامل رازی، علوم پزشکی و آزاد اسلامی) است، که  254 نفر از آنها به روش نمونه گیری طبقه ای – تصادفی و  بر اساس جدول مورگان به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که، از نظر جنسیت 8/20 درصد از کل نمونه زن و 2/79 درصد مرد هستند، و 232 نفر معادل 7/94 درصد از پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین استفاده می کنند. هم چنین مشخص گردید که جامعه آماری تا حد زیادی پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین را پذیرفته و استفاده می کنند. بین انتظار اجرا یا عملکرد، نفوذ اجتماعی، شرایط تسهیل گر، اراده فرد، اضطراب و قصد رفتار و متغیر وابسته پذیرش و استفاده رابطه معنی داری وجود دارد. ولی بین انتظار تلاش و پذیرش و استفاده با توجه به ضریب هم بستگی پیرسون از نظر آماری رابطه معنی داری وجود ندارد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج پژوهش نشان می دهد که جهت گنجاندن فعالیت های پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بالاخص پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین در برنامه ریزی های راهبردی و عملیاتی کدام مؤلفه ها باید مورد توجه قرار گیرند و میزان تأثیرگذاری هر یک از مؤلفه های مورد بررسی در این نظریه به چه میزان است تا به توان بر مبنای آن دست به برنامه ریزی های راهبردی لازم زد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارزیابی ساختاری سیستم های جست وجوی یک پارچه به منظور کمک در ایجاد و طراحی سیستم جست وجوی یک پارچه ملی است. روش پژوهش: پژوهش حاضر پیمایشی – تحلیلی، از نظر نوع کاربردی، و به روش ارزیابانه انجام شده است. جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش سیستم های جست وجوی یک پارچه است که بر اساس روش نمونه گیری در دسترس دو سیستم جست وجوی یک پارچه ابسکو و سامون دیسکاوری سرویس انتخاب شدند. اطلاعات از طریق مشاهده مستقیم و مصاحبه سازمان یافته با مدیران کارگزاران آن دو سیستم جست وجوی یک پارچه و بر اساس سیاهه وارسی محقق ساخته که شامل معیارهای لازم برای ارزیابی است، گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آمار توصیفی استفاده شد. بدین صورت که بر اساس معیارهای مطرح شده در مقوله های کلی سیاهه وارسی، در صورت دارا بودن آن معیار عدد یک و در صورت نداشتن عدد صفر لحاظ گردید. این ارزیابی با 144 مؤلفه در 9 مقوله کارآمدی جست وجو، قابلیت نمایش، بازیابی، تعامل کاربر، معتبرسازی، سفارشی سازی رابط، طراحی رابط، استانداردها و پروتکل های ارتباطی و حمایت فروشنده انجام شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان مطابقت دو سیستم جست وجوی یک پارچه ابسکو و سامون دیسکاوری سرویس به ترتیب 05/93% و 94/81% می باشد. بر این اساس، سیستم جست وجوی یک پارچه ابسکو دیسکاوری سرویس بیشترین مطابقت را با معیارهای ساختاری دارد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از ارزیابی ساختار دو سیستم جست وجوی یک پارچه ابسکو و سامون گویای آن است که ساختار هر دو سیستم جست وجوی یک پارچه در حد مطلوبی است. ولی سیستم جست وجوی یک پارچه ابسکو مطابقت بیشتری با معیارهای سیاهه وارسی دارد. نتایج نهایی پژوهش نشانگر مدل ساختاری پیشنهادی یک سیستم جست وجوی یک پارچه است.

هدف: پژوهش حاضر، با هدف پرداختن به اهمیت و نقش کتابخانه های مدارس غیرانتفاعی دخترانه و پسرانه سما دوره متوسطه شهر تهران در جهت تأمین نیازهای پژوهشی انجام پذیرفته است و بررسی میزان پاسخ گویی کتابخانه های مدارس سما به نیازهای پژوهشی دانش آموزان خود، از مباحث مورد بررسی است. روش پژوهش: در این پژوهش از روش پیمایشی – کاربردی استفاده شده است. جامعه آماری 1400 نفر دانش آموزان             دبیرستان های سمای تهران می باشد و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه است. با بررسی پژوهش ها و منابع و پرسش نامه های موجود، پرسش نامه اولیه ای تهیه و جهت تعیین روایی صوری و محتوایی در بین 8 نفر از اساتید دانشگاه و متخصصان در رشته کتابداری توزیع و گردآوری گردید و برای برآورد پایایی نیز از فرمول آلفای کرونباخ (0.89 a=) استفاده گردید. برای سنجش داده ها از آمار توصیفی و در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. یافته ها: طبق جدول مورگان، نمونه آماری جامعه مذکور 302 نفر است که به منظور صحت داده ها، 360 پرسش نامه خود ساخته 34 سؤالی طراحی شده که به نظر اعتبار در پاسخ گویی 350 عدد آن قابل استناد است. پس از مطالعه و تحلیل داده ها مشخص شد که 1/35% بر این باور هستند که کتابخانه ها خیلی کم پاسخ گوی نیازهای پژوهشی دانش آموزان خود هستند، 40% معتقدند که این پاسخ گویی راکم، 9/14%  آن را متوسط و 10% دیگر نیز پاسخ گویی کتابخانه ها را زیاد ارزیابی کردند. نتیجه گیری: با توجه به پرسش مطرح شده و دیدگاه پاسخ دهندگان، میانگین نمرات 99/1 می باشد که از مقدار متوسط طیف لیکرت 5 ارزشی که 3 می باشد نیز پایین تر است و در نتیجه گیری این نظر سنجی نشان می دهد که کتابخانه های مدارس سما پاسخ گوی نیازهای پژوهشی دانش آموزان نمی باشند.

هدف: این پژوهش وب گاه های کتابخانه های بیمارستان های آموزشی (اعم از عمومی و تخصصی) در ایران را از نقطه نظر معیار دسترس پذیری و رعایت مؤلفه ها و ویژگی های مطرح در این امر مورد توجه قرار داده است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی توصیفی از نوع ارزیابانه است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش سیاهه وارسی است مشتمل بر 13 مؤلفه که در نتیجه مطالعه متون و منابع و پژوهش های مشابه تهیه گردیده است. در سیاهه مزبور از روش روایی صوری و محتوایی، و به منظور سنجش پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. مقدار آلفا عدد 97/0 به دست آمد که نشان دهنده پایایی بسیار قوی بود. جامعه ی آماری پژوهش را وب گاه های کتابخانه های بیمارستانی عمومی و تخصصی ایران شامل جمعاً 24 وب گاه تشکیل داده است. به منظور تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش از آمار توصیفی و آزمون استنباطی استفاده شده است.   یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد در کل وب گاه بیمارستان های تخصصی با کسب 87 درصد و وب گاه بیمارستان های عمومی با کسب 83 درصد مولفه های دسترس پذیری را رعایت کرده اند. در مجموع در وب گاه های جامعه مورد نظر بیش از نیمی از استانداردها رعایت شده است. نتیجه گیری: مطالعه و بررسی وضعیت وب گاه های کتابخانه های بیمارستانی (تخصصی و عمومی) نشان داد که وب گاه های مزبور به لحاظ رعایت مؤلفه های دسترس پذیری با وبگاه شاخص فاصله اندکی داشته و در آن ها بیشاز 80 درصد مؤلفه های مربوط به رعایت معیار دسترس پذیری رعایت شده است. بدیهی است این امر می تواند نتایج مطلوبی را در راستای اطلاع رسانی و مقابله با بحران های اجتماعی، نظیر بلایای طبیعی برای بیمارستان ها به ارمغان آورد، لذا، توصیه می گردد در طراحی این وب سایت ها با بذل دقت و توجه بیشتری تمام مؤلفه های مربوط به این معیار رعایت گردد تا حداکثر نتیجه در این زمینه حاصل گردد.

هدف: پژوهش حاضر چگونگی استفاده مدیران ارشد مراکز پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از اطلاعات در فرایند تصمیم گیری را بررسی می کند. روش پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته است. جامعه پژوهش را مدیران ارشد مراکز پژوهشی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل داده است که تعداد آنها بالغ بر 120 نفر بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزار اس پی اس اس انجام گردید. برای تحلیل های آماری از روش های آماری توصیفی شامل درصد، میانگین، انحراف معیار و برای آزمون فرضیه از تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد مهم ترین ویژگی های کیفیت اطلاعات از دیدگاه مدیران برای تصمیم گیری دقیق بودن اطلاعات، صحیح بودن اطلاعات، عاری بودن از خطا، کافی بودن دامنه اطلاعات برای تصمیم گیری، قابل اعتماد بودن اطلاعات و مناسب ترین منابع اطلاعاتی خدمات اطلاع رسانی الکترونیکی، مشاوران و اعضای کمیته های تخصصی، متخصصان حوزه موضوعی، مدیران زیردست و منابع کتابخانه است. هم چنین بیشترین استفاده مدیران از اطلاعات برای تصمیم گیری های راهبردی بوده و مدیران بیشتر در مرحله شناخت راه کارهای گوناگون اخذ تصمیم از اطلاعات استفاده می کنند. عمده ترین موانع استفاده از اطلاعات نیز مربوط به فقدان یا کمبود زمان برای گردآوری اطلاعات، کمبود منابع اطلاعاتی به زبان فارسی و عدم دسترسی به منابع اطلاعاتی بودند. نتیجه گیری: اهمیت نسبی شاخص های کیفیت اطلاعات و رتبه بندی این شاخص ها مشروط به نوع استفاده از اطلاعات است. منابع اطلاعاتی فردی برای کسب اطلاعات، از مطلوبیت بالایی برای مدیران برخوردار است. هم چنین استفاده از اطلاعات در فعالیت تصمیم گیری مدیران، در ارتباط مستقیم با سطوح مدیریتی آنان بوده و مدیران بسته به وظایف مدیریتی خود از اطلاعات برای تصمیم گیری درخصوص سیاست گذاری های کلی و تعیین اهداف سازمان، ایجاد هماهنگی میان خط مشی ها و کنترل عملکرد سازمان و فعالیت های جاری سازمان استفاده می کنند.