دانش شناسی

هدف: هدف این پژوهش، مطالعه ویژگی های حمایتی کارآفرینی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی واحدهای جامع دانشگاه آزاد اسلامی و کشف رابطه و تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی بر این ویژگی هاست. روش پژوهش: نوع تحقیق، توصیفی و روش آن پیمایشی- تحلیلی است. کل جامعه آماری 109 نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاهی در 15 واحد جامع بودند که به صورت سرشماری مورد آزمون قرارگرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات، مصاحبه حضوری با صاحب نظران جهت گزینش ویژگی های حمایتی کارآفرینی، و ابزار پرسش نامه خودسنجی محقق ساخته جهت سنجش این ویژگی ها در کتابداران بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی (شاخص KMO، آزمون کرویت بارتلت، تحلیل واریانس یک سویه، ضریب همبستگی و ضریب تعیین) انجام گرفت.   یافته ها: ویژگی های حمایتی کارآفرینی کتابداران به طور معناداری از حد متوسط کمتر بود و رابطه معناداری بین مدرک تحصیلی کتابداری، سن و سطح تحصیلات کتابداران با این ویژگی ها وجود داشت. همچنین بین برخی از این ویژگی ها با متغیرهای مدرک تحصیلی، سن و سطح تحصیلات دارای ضریب مثبت و مستقیم بود که با افزایش امتیاز متغیرهای جمعیت شناختی، ویژگی های حمایتی کارآفرینی آنان افزایش می یافت. نتیجه گیری: امروزه بر جذب کتابدارانی با ویژگی های کارآفرینانه تأکید می شود. در کتابخانه ها، روشن نمودن اهداف، مسئولیت ها و تفویض آن به کتابداران شایسته، اعتماد و اطمینان را در آنان به وجود آورده و حمایت سازمانی موجب می گردد تا آنان با حداکثر ظرفیت و توان خود، ضمن سازگاری با محیط کاری و بقاء در بلندمدت، موجبات رضایتمندی استفاده کنندگان و مراجعان به کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی را فراهم نمایند.

هدف: هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه کارآفرینی سازمانی و مدیریت دانش متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی شاغل در 13 کتابخانه دانشکده های دانشگاه شیراز در سال 1392 است. روش پژوهش: این پژوهش، از دیدگاه هدف، در گروه تحقیقات بنیادی و از دورنما روش، در گروه تحقیقات همبستگی قرار می گیرد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل، کلیه کارمندان زن و مرد شاغل در کتابخانه های دانشگاه شیراز بود که تمامی این افراد (87 نفر) مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش مورد استفاده شامل پرسش نامه مدیریت دانش نیر (1390) و پرسش نامه کارآفرینی سازمانی هومن (1381) می باشد. ضرایب پایایی آلفای کرونباخ که برای محاسبه همسانی درونی پرسش نامه های مدیریت دانش و کارآفرینی سازمانی استفاده گردید، به ترتیب برابر با 89/0 و 92/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از روش آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد بین سطح مهارت کارآفرینی سازمانی و مدیریت دانش متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی شاغل در کتابخانه های دانشگاه شیراز رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج همچنین بیانگر آن بود که از بین ابعاد کارآفرینی سازمانی، بین بعد "سخت کوشی، مسئولیت پذیری و موفقیت" با مدیریت دانش، رابطه معنی داری وجود دارد؛ در حالی که بین ابعاد ریسک پذیری، نظارت درونی، خلاقیت، انعطاف پذیری، تحمل ابهام و روایی کلامی با متغیر مدیریت دانش، رابطه معنی داری وجود ندارد. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها می توان چنین نتیجه گیری نمود که، متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی شاغل در کتابخانه های دانشگاه شیراز، مدیریت دانش را به عنوان یک راهبرد آگاهانه در شناسایی دانش، ارزیابی، سازماندهی و ذخیره سازی آن به منظور افزایش کارآفرینی در کتابخانه ها به کار می گیرند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین وضعیت مدیریت استعداد و جانشین پروری در کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران انجام گرفته است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی و جامعه ی آماری آن شامل کتابداران کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران به تعداد 146 نفر است. مدل مورد استفاده در پژوهش مدل ستاره ای هفت سو است و برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه ی راث ول با عنوان ویژگی های برنامه ریزی جانشینی سازمان استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که بین وضعیت موجود کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران برای اجرای مدیریت استعداد و جانشین پروری در همه ی ابعاد هفت گانه ی مدیریت استعداد و جانشین پروری با وضعیت مطلوب تفاوت معناداری وجود دارد؛ به نحوی که در همه ی ابعاد هفت گانه، وضع موجود کمتر و پایین تر از وضع مطلوب قرار دارد. بر اساس سایر یافته ها در بررسی وضعیت کلی مدیریت استعداد و جانشین پروری در کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران، وضعیت موجود با میانگین 07/2 با وضعیت مطلوب با میانگین 29/4 تفاوت معنی داری دارد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش، لزوم اجرای برنامه ی مدیریت استعداد و جانشین پروری نظام مند و هماهنگ با برنامه ریزی استراتژیک کتابخانه به منظور شناسایی، استخدام، پرورش، ارتقا و نگهداری افراد مستعد و جوان مورد تأکید قرار می گیرد.

هدف: این پژوهش با هدف درک میزان علاقه به موضوع سایبرنتیک در سطح بین المللی در بازه زمانی 16 ساله (1995 – 2011) صورت گرفته است تا دریابد که آیا موضوع سایبرنتیک از الگوی مدیریت مد زودگذر پیروی می کند یا خیر.   روش پژوهش: روش پژوهش حاضر، پیمایش توصیفی است؛ بدین منظور، پس از شناسایی و انتخاب کلیدواژه های این حوزه به کمک منابع اطلاعاتی مختلف، کار جست وجوی پیشرفته واژه های گزینش شده در پایگاه اطلاعاتی «امرالد» و «وایلی» انجام و تعداد انتشارات صورت گرفته در هر سال بر مبنای عنوان، چکیده و کلیدواژه، استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.   یافته ها: یافته های به دست آمده از پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد مقالات در موضوع سایبرنتیک در اواخر دهه 90 در پایگاه اطلاعاتی امرالد منتشر گردیده و از آن زمان تاکنون نیز روند صعودی را در پیش گرفته است. پایگاه وایلی نیز نتایج مشابهی را نشان داد. بنابراین در اوایل قرن 20 شاهد رشد روزافزون انتشارات مرتبط با این موضوع هستیم که این مسئله، پیروی سایبرنتیک از الگوی مدیریت مد را به چالش می کشد. بدین مفهوم که علاقه به این موضوع از الگوی نوسانات زنگی شکلآبراهامسون که نشان دهنده مدیریت مد زودگذر است پیروی نمی کند.   نتیجه گیری: بنابر نتایج حاصل، میزان علاقه به موضوع سایبرنتیک از الگوی نوسانات زنگی شکل که نشان دهنده مدیریت مد است، پیروی نمی کند و با توجه به افزایش تعداد مقالات در موضوع سایبرنتیک و به دنبال آن افزوده شدن تعداد مجلات تخصصی در این زمینه موضوعی، احتمال نهادینه شدن سایبرنتیک به عنوان یک رشته دانشگاهی، برای آینده قابل پیش بینی وجود خواهد داشت.

هدف: پژوهش حاضر به شناسایی مهارت های ارتباطی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر بوشهر از دیدگاه کتابداران و مراجعه کنندگان با رویکردی مقایسه ای می پردازد. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری آن کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر بوشهر وابسته به وزارتخانه های "بهداشت، درمان و آموزش پزشکی" و "علوم، تحقیقات و فناوری" (جمعاً 18 نفر) که به روش سرشماری و مراجعه کنندگان این کتابخانه ها (دانشگاه خلیج فارس 4340 نفر و دانشگاه علوم پزشکی بوشهر 2799 نفر) که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند (بر اساس جدول مورگان به ترتیب 354 نفر، 338 نفر). داده ها با استفاده از پرسش نامه استاندارد مهارت ارتباطی "کوئین دام" جمع آوری و در نرم افزار SPSS در سطح آزمون های توصیفی و استنباطی (تی مستقل، تی تک متغیره، آزمون من ویتنی و آزمون اف) مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. یافته ها : یافته ها نشان داد میانگین مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهر بوشهر از دیدگاه کتابداران (61/3) و مراجعه کنندگان (3/2) در بالاتر از سطح متوسط قرار دارد. همچنین بین هیچ کدام از مولفّه های مهارت ارتباطی با ویژگی های جمعیت شناختی تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، بالابودن سطح مهارت ارتباطی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر بوشهر نویددهنده ارائه خدماتی بهتر، جلب رضایت بیشتر مراجعه کنندگان ، بهبود سطح کیفیت کتابخانه و به تبع آن ارتقا سازمان مادر می باشد.

هدف: این پژوهش با هدف شفاف سازی و مرزبندی دامنه ی بین لغات و موضوعات حوزه های کتاب سنجی، علم سنجی و اطلاع سنجی و تحلیل توصیفی مدارک این حوزه ها نگارش شده است. روش پژوهش: روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل محتوا می باشد. برای این منظور از نمایه استنادی علوم، رکوردهایی که در عنوان آن ها حداقل یکی از واژه های کتاب سنجی، علم سنجی و اطلاع سنجی آمده و در پایگاه دایالوگ و در محدوده ی زمانی 1973-2009 موجود است، گردآوری شد. برای ورود داده ها فایل اکسلی طراحی گردید. بدین ترتیب 36 کلیدواژه برای حوزه کتاب سنجی و برای حوزه علم سنجی و اطلاع سنجی هر کدام 19 کلیدواژه مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: طبق یافته های حاصل از تحلیل محتوا و تعیین موضوعات منحصربه فرد سه حوزه، مشخص شد که تأکید حوزه ی کتاب سنجی بر موضوعات، اطلاعات علمی و حوزه ی کتابداری است و دو حوزه ی دیگر بر اطلاعات به طور کلی و کل حوزه ها تأکید دارند. نتیجه گیری: نتیجه حاصل از بررسی موضوعات مشترک نشان داد که حوزه ی کتاب سنجی و پس از آن علم سنجی از مقوله های مشترک بیشتری با حوزه های دیگر برخوردار هستند. نتایج به دست آمده از تحلیل توصیفی انتشارات این حوزه ها روشن ساخت که بیشترین تعداد انتشارات مربوط به حوزه کتاب سنجی و کمترین آن مربوط به حوزه اطلاع سنجی می باشد. اوج انتشار مدارک کتاب سنجی در سال 2008 با 54 مدرک (معادل 1/7 درصد)، علم سنجی درسال 1994 با 29 مدرک (معادل 97/9 درصد) و اطلاع سنجی در سال 2005 با 13 مدرک (معادل 10 درصد) بوده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، ارزیابی وضعیت و خدمات میز مرجع مجازی در وب سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - ارزشیابی و نوع پژوهش کاربردی، با رویکرد کمی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل 90 وب سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی ایران می باشد که از سرویس رتبه بندی دانشگاه ها (فور آی سی یو) برگرفته شده است. اطلاعات هر وب سایت بر روی چک لیست محقق ساخته ای گردآوری و داده های آن جهت تجزیه و تحلیل، وارد نرم افزار اکسل شده و یافته ها در قالب جداول و نمودار ارائه شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد که از ۹۰ دانشگاه مورد بررسی، ۲۲ دانشگاه در تهران و ۶۸ دانشگاه در شهرستان ها فعالیت می کنند. ۶۶/۷ درصد از این دانشگاه ها، پیوند مربوطه به کتابخانه را به صورت مستقیم و ۱۵ درصد نیز به صورت غیرمستقیم در صفحه اصلی وب سایت دانشگاه قرار داده اند. از ۹۰ سایت مورد بررسی، ۴۱ درصد دارای میز مرجع مجازی بودند و ۵۵ درصد نیز فاقد این لینک بودند. ۷۷ درصد از وب سایت های دارای میز مرجع مجازی از فرم وبی استفاده می کنند که دارای آیتم های محدودی هستند. در بین وب سایت های مورد بررسی، فقط ۱۱ مورد دارای خط مشی و سیاست های مدون و سوال های FAQ و... بوده است. نتیجه گیری: جمع بندی یافته ها حاکی از آن است که بسیاری از کتابخانه ها هر چند لینک مربوط به میز مرجع مجازی را در وب سایت خود قرار دادند، اما فعالیت های آنها چشمگیر نیست که بتواند انگیزه مراجعه های بعدی را در کاربران به وجود آورد. به طوری که از بین ۹۰ دانشگاه مورد بررسی فقط میز مرجع ۲ دانشگاه فعال بوده و به سؤال های پرسیده شده از سوی محققان پاسخ دادند.

هدف: با توجه به اهمیت بازاریابی در جذب مخاطبان و بهره وری بیشتر کتابخانه ها، هدف این پژوهش مطالعه وجود ابزارهای بازاریابی در وب سایت ها و پورتال های کتابخانه های تخصصی حوزه علوم انسانی شهر تهران در ارائه راه کارهایی به منظور توسعه و بالابردن خدمات به کاربران می باشد. روش پژوهش: این پژوهش به روش ارزیابی اکتشافی انجام شده است. ارزیابی اکتشافی یکی از پرکاربردترین روش های ارزیابی است که مبتنی بر سیاهه وارسی بوده و برای تعیین کاربردپذیری سیستم های تعاملی به کار می رود. جامعه پژوهش شامل 26 وب سایت کتابخانه تخصصی حوزه علوم انسانی، متمرکز در شهر تهران است که میزان تطابق ابزارهای بازاریابی موجود در وب سایت های مورد بررسی با معیارها و مؤلفه های تعیین شده، براساس سیاهه وارسی محقق ساخته، به عنوان ابزار سنجش به کار گرفته شده است. این سیاهه وارسی دارای پنج شاخص کلی (شخصی سازی، توزیع، ترویج، محصول و قیمت) و هیجده زیرشاخص است که برخی از زیرشاخص ها دارای مؤلفه های خاص تری نیز هستند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که وب سایت های کتابخانه های تخصصی در مجموع به میزان 40/47 درصد در شاخص شخصی سازی، 40/15 درصد در شاخص توزیع، 32/33 درصد در شاخص ترویج، 21/30 درصد در شاخص محصول و 32/24 درصد در شاخص قیمت از ابزارهای بازاریابی استفاده کرده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد بیشتر کتابخانه های تخصصی بررسی شده در این پژوهش، گام های اولیه را در راستای اجرای بازاریابی اطلاعات در سازمان های متبوع خود برداشته اند؛ اما بسیار ابتدایی و ضعیف عمل کرده و نیاز به تلاش های بیشتری برای بهبود قابلیت های اجرایی در وب سایت های خود دارند. به طوری که بسیاری از شاخص های در نظرگرفته شده در این پژوهش در سطح مطلوبی قرار ندارند.