دانش شناسی

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی رفتارهای استنادی دانشجویان به تحلیل استنادی منابع پایان نامه های کارشناسی ارشد موجود در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات طی سال های 1379 تا 1388 می پردازد. روش پژوهش: روش انجام پژوهش تحلیل استنادی است که جزء شناخته شده ترین روش ها در مطالعات کتاب سنجی به حساب می آید. آمار تحلیلی به کار رفته در  این پژوهش قانون برادفورد می باشد. جامعه پژوهش شامل 27460 منبع مورد استناد در 352 پایان نامه کارشناسی ارشد، در پنج گروه رشته تحصیلی (علوم اجتماعی، زبان و ادبیات فارسی، روانشناسی و علوم تربیتی، الهیات و معارف اسلامی و هنر و معماری) می باشد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که از مجموع 27460 منبع مورد استفاده، کتاب های فارسی با  96.62 درصد بالاترین، و پایان نامه های انگلیسی با 07/0 درصد کمترین استناد را داشته اند. هر پایان نامه به طور میانگین به01/78 منبع استناد کرده است. توزیع زبانی نشان می دهد که زبان فارسی با 82/85 درصد زبان غالب است. پوشش زمانی مربوط به سال های 1375-1378 با 49/36 درصد از کل استنادها می باشد و کتاب های فارسی با11/49 و پایان نامه های انگلیسی با 5/0 بیشترین و کمترین میزان اثرگذاری را داشته اند. هم چنین پراستنادترین منابع، مجلات و کتاب ها تعیین شدند و نیز مشخص شد میزان استناد به منابع روزآمد در سال 1386 برابر 2 منبع و در سال های1381و1380 برابر 6/0 می باشد. نتیجه گیری: مجلات از قانون برادفورد تبعیت می کنند و مجلات هسته فارسی شامل نشریه اطلاعات سیاسی – اقتصادی و نامه علوم اجتماعی و مجلات هسته لاتین شامل  Journal of Social & Humanities و British journal of education psychology است. پربسامدترین کتاب فارسی مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی و مبانی جامعه شناسی می باشد و هم چنین از بین کل استنادات صورت گرفته 23/79 درصد به کتاب فارسی و لاتین، 58/13 درصد به نشریات و 86/3  درصد به پایان نامه ها تعلق گرفته است، که فرضیات آزمون را مورد پذیرش قرار می دهد. در همه پایان نامه ها بیشترین استناد به دلیل سهولت دسترسی و استفاده آسان مربوط به کتاب است و به دلیل ضعف دانشجویان در فهم زبان های غیر فارسی زبان، فارسی زبان غالب است.

هدف: وب سنجی ابعاد مختلف وب از جمله وب سایت ها، صفحات وب، واژگان موجود، فراپیوندها را مورد بررسی قرار می دهد. اهمیت این امر با توجه به نقش وب به عنوان یک رسانه ارتباطی و تعاملی مهم، واضح و مبرهن است. هدف از این پژوهش، تحلیل وضعیت وب سایت های دانشگاه های پیام نور مراکز استان است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی پیمایشی با روش وب سنجی است. جامعه پژوهش، وب سایت های دانشگاه های   پیام نور مراکز استان ها هستند که همه آنها (30 وب سایت) به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها نرم افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب است. داده های گردآوری شده توسط نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس و فرمول همبستگی پیرسون تحلیل شده است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که میزان پیوندهای کور در وب سایت های مورد بررسی در حد متوسط و قابل قبولی است. نرخ خطاهای اچ تی ام ال با توجه به تعداد صفحات بسیار زیاد است. زمان انتظار جهت بارگذاری محتوای وب سایت ها در سرعت های مختلف اینترنت، بسیار زیاد است. هم چنین همبستگی بین تعداد صفحات و پیوندهای کور و هم چنین حجم وب سایت ها و زمان بارگذاری به ترتیب 73/. و 69/. محاسبه شده است. نتیجه گیری: به کارگیری نرم افزارهای مختلف مانند تحقیق حاضر برای عیب یابی و افزایش سطح کمی و کیفی وب سایت ها از سوی طراحان می تواند موجب ارتقاء فرآیند تعاملی بین کاربران و سازمان ها شود.

هدف: در این پژوهش به بررسی سیر روش های پژوهشی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران بین سال های 1384 تا 1390 پرداخته شده است. هدف این پژوهش مشخص نمودن چگونگی وضعیت روش های پژوهش پایان نامه های دانشگاه های دولتی شهر تهران است. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل محتوا و کتاب سنجی انجام گرفته و جامعه مورد مطالعه، تعداد 154 عنوان پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه های تهران، تربیت مدرس و دانشگاه علوم پزشکی ایران است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش سیاهه ی وارسی بوده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در بین سال های مورد بررسی 154 عنوان پایان نامه تدوین یافته است که دانشگاه تهران در بین دانشگاه ها، بیشترین فراوانی را در تدوین پایان نامه ها به خود اختصاص داده و هم چنین بیشترین فراوانی در روش های پژوهش مربوط به روش "پیمایشی" با 70 درصد است و کمترین فراوانی به روش پژوهش "سندی (کتابخانه ای) " اختصاص یافته است. نتیجه گیری: پس از بررسی پایان نامه های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مشخص گردید که در این حوزه گرایش به استفاده  از روش پژوهش پیمایشی بیشتر است و از روش سندی کمتر ین استفاده  صورت گرفته است.

هدف: هدف پژوهش بررسی میزان قابلیت درک واژگان به کار رفته در محیط رابط کاربری پایگاه های اطلاعاتی وب آو نالج و اسکوپوس است. روش: روش شناسی پژوهش حاضر، کمی و به روش پیماشی انجام گرفته است. جامعه پژوهش، دانشجویان کارشناسی ارشد شاغل به تحصیل در دانشگاه شهید بهشتی بودند و از نمونه گیری تصادفی برای انتخاب نمونه (350 دانشجو) استفاده شده است. اطلاعات از طریق پرسشنامه جمع آوری شد که 309 نفر (88%) از دانشجویان به پرسشنامه پاسخ دادند. در این پژوهش از آمار توصیفی و آزمون معناداری همبستگی اسپیرمن برای تحلیل داده ها استفاده گردید. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که69/4% از واژه های مورد بررسی پایگاه اطلاعاتی وب آو نالج، میزان درک خیلی زیاد و زیاد دارند. بر اساس نتایج، واژگان مورد بررسی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس، 5/59% از واژگان مورد بررسی قابلیت درک خیلی زیاد و زیادی کسب نمودند. همچنین مشخص شد واژه های جمع نسبت به واژه های مفرد میزان درک بیشتری دارند؛ و نیز میزان درک جمله کوتاه نسبت به جمله بلند بیشتر است. نتایج نشان داد میزان آشنایی با پایگاه اطلاعاتی و همچنین استفاده از آن و نیز آشنایی با زبان انگلیسی بر درک بهتر واژگان اثر می گذارد. نتیجه گیری: واژگان مورد بررسی در هر دو پایگاه اطلاعاتی، دارای قابلیت درک خوبی هستند. واژگانی که دارای بیشترین میزان درک در هر دو پایگاه هستند، جزء واژه ها و عبارت های آشنایی هستند که در اکثر پایگاه ها وجود دارند. واژگانی با کمترین میزان درک، شامل دو دسته هستند: دسته اول واژگان علملیات رایانه ای و دسته دوم واژگان تخصصی کتابداری؛ که پیشنهاد گردید در طراحی و باز طراحی پایگاه های اطلاعاتی از این دو دسته واژگان تا حد امکان کمتر استفاده گردد و در صورت لزوم با ارائه توضیحات باشد؛ همچنین از واژگان جمع، جملات کوتاه و امری، عبارت های وصفی و توضیحات برای کلمات در طراحی پایگاه ها استفاده گردد.

هدف: هدف تحقیق حاضر بررسی وضعیت کثرت گرایی روش شناختی و ابزاری در مقاله های پژوهشی فصل نامه کتاب ایران از سال های 1385-1389 و هم چنین  شناسایی رابطه آنها با یکدیگر و با نویسنده مسئول مقاله پژوهشی است.   روش پژوهش: روش تحقیق حاضر کتابخانه ای و از نوع تحلیل محتوا با رویکرد کمی است در این روش به استخراج مقوله های مورد بررسی در تحقیق از جمله نویسنده و مرتبه علمی، روش شناسی مورد استفاده در مقاله ها پرداخته شده است. جامعه ی آماری مورد بررسی 161 مقاله پژوهشی منتشر شده در فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (فصل نامه کتاب) در        سال های 1385-1389 است.ابزار گردآوری داده ها سیاهه وارسی است، که با استفاده از آن به مشاهده و بررسی مقاله ها و استخراج مقوله های مورد پژوهش پرداخته شده است. روش آماری مورد استفاده در این مقاله جهت پاسخ به سؤال های اساسی، آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی) و جهت آزمون فرضیه ها، آمار استنباطی آزمون کای اسکوئر(خی دو) استفاده شده است.  نرم افزارآماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده  اس. پی. اس. اس. (18) است. یافته ها: بر اساس داده های به دست آمده نتایج حاکی از این است که از 161 مورد مقاله پژوهشی مورد بررسی 59 مورد (46/36%) پژوهش خود را بر اساس روش کثرت گرایی روشی و  12 مورد (4/7%) کثرت گرایی ابزاری انجام داده اند و هم چنین با توجه به نتایج آزمون کای اسکوئر، بین کثرت گرایی روش تحقیق و کثرت گرایی ابزار مورد استفاده رابطه معناداری وجود دارد. در حالی که رابطه ای بین رتبه نوبسنده مسئول از لحاظ مقاطع تحصیلی و درجه دانشگاهی و انتخاب نوع روش تحقیق  و ابزار مورد استفاده وجود ندارد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش در این تحقیق نشان داد کثرت گرایی روشی و ابزار مورد استفاده در مقاله های فصل نامه کتاب ایران  در فاصله سال های 1385 – 1389 بسیار اندک است. (یعنی زیر 50 درصد و نزدیک به یک سوّم مقالات از روش گثرت گرایی استفاده کرده اند). لذا توصیه می شود برای استحکام بیشتر پژوهش ها و بالا بردن روایی و پایایی مقالات محققان اهتمام بیشتری به استفاده از روش ها و ابزارهای متعدد داشته باشند.

هدف: هدف از این پژوهش، امکان سنجی پیاده سازی خدمات مرجع از راه دور در کتابخانه های مرکزی واحدهای منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی است. روش پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی، کتابداران و مدیران کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی بود. بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه کوکران 380 دانشجو به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی نسبتی انتخاب شدند. اما با توجه به محدود بودن تعداد کتابداران و مدیران، در این دو گروه نمونه گیری صورت نگرفته و به روش سرشماری بررسی شدند. ابزار گردآوری داده ها سه پرسشنامه محقق ساخته کاربران، کتابداران، و مدیران بود که روایی هر سه پرسشنامه توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی تأیید شده و برای تعیین پایایی آنها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد میزان آشنایی و استفاده دانشجویان از فن آوری های مرتبط با خدمات مرجع از راه دور متوسط به بالا بود. بیش از 50% آنها خدمت مرجع غیرحضوری را ترجیح دادند. میزان آشنایی کتابداران با فناوری های مرتبط با خدمات مرجع از راه دور و نیز مهارت های ارائه خدمات مرجع از راه دور در سطح مطلوب بود. وضعیت کتابخانه ها از نظر امکانات و تجهیزات و نیز بودجه مورد نیاز کافی نبود. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش، علی رغم وضعیت مطلوب نیروی انسانی، به دلیل فقدان امکانات و تجهیزات مورد نیاز و  نیز بودجه لازم، در حال حاضر امکان ارائه خدمات مرجع راه دور در کتابخانه های مورد بررسی وجود ندارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی تأثیر ویژگی های پنجگانه اشاعه نوآوری بر پذیرش نرم افزار نمایه نشریات توسط کتابداران کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور در مناطق 22 گانه شهر تهران انجام شد. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی و از نوع تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را مدیران و کتابداران کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور در شهر تهران تشکیل می دهند که تعداد آنها 131 نفر بوده است.  ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است و برای  تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS 16 در دو سطح توصیفی و استنباطی استفاده شد. در سطح آمار توصیفی از جداول، نمودار فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار، و در سطح آمار استنباطی از آزمون تک نمونه ای t و ضریب همبستگی پیرسون بهره گرفته شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد، کلیه ویژگی های اشاعه نوآوری (مزیت نسبی، آسانی استفاده، سازگاری، آزمون پذیری و قابل رویت بودن) با پذیرش نرم افزار نمایه نشریات توسط کتابداران کتابخانه های عمومی شهر تهران رابطه ای معنی دار، مثبت و مستقیم داشته اند. در بین این ویژگی ها، سازگاری به عنوان قوی ترین ویژگی و سادگی استفاده به عنوان ضعیف ترین ویژگی مؤثر در پذیرش این فناوری شناسایی گردیدند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد همه ویژگی های اشاعه نوآوری بر پذیرش نرم افزار نمایه نشریات در کتابخانه های عمومی مؤثر بوده اند. بنابراین پیشنهاد می شود در بدو ورود و به کارگیری فناوری های اطلاعاتی به کتابخانه ها، آموزش های لازم و کافی به کتابداران داده شود، و مدیران کتابخانه ها و خریداران نرم افزارهای کتابخانه ای نیز در هنگام خرید و به کارگیری چنین فناوری هایی، ویژگی های مزیت نسبی، پیچیدگی (آسانی استفاده)، سازگاری، آزمون پذیری و قابل رؤیت بودن فناوری ها را مد نظر داشته باشند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت تولیدات علمی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی، و با استفاده از روش علم سنجی است. این پژوهش در صدد است تا به مطالعه عملکرد کمی و کیفی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم، طی سال های 2002 تا 2011 میلادی پرداخته، و مشارکت علمی آن ها در تولید علم، و هم چنین استنادکنندگان به تولیدات علمی شیمی ایران را مورد بررسی قرار داده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که تولیدات علمی حوزه شیمی کشور از رشد متوسط سالانه 76/18 درصد برخوردار بوده و بیشترین میزان تولیدات علمی به سال 2011 میلادی با 3310 تولید علمی تعلق داشته است. بررسی تولیدات علمی حوزه شیمی از نظر شاخص استناد نیز نشان می دهد که هر مدرک به طور میانگین 418/6 استناد دریافت کرده، و میانگین خود استنادی نیز 15/0 خود استنادی به ازای هر مدرک بوده است. هم چنین مطالعه استنادکنندگان به مقالات پژوهشگران کشور نشان می دهد که در مجموع 183760 پژوهشگر در قالب 88266 مقاله، 124882 بار به تولیدات پژوهشگران ایران استناد کرده اند. بیشترین استنادهای دریافتی از سوی پژوهشگران کشورهای چین، هندوستان، آمریکا، اسپانیا و ترکیه بوده است. مطالعه نقش دانشگاه های کشور در تولیدات علمی حوزه شیمی نشان می دهد که دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین تعداد تولیدات این حوزه را به خود اختصاص داده و دانشگاه رازی کرمانشاه نیز از بیشترین اثرگذاری برخوردار بوده است. از میان شاخه های گوناگون شیمی، شاخه شیمی چند رشته ای با تعداد 6462 مدرک (866/29 درصد) بیشترین سهم و شاخه شیمی کاربردی با 1533 مدرک (085/7 درصد) کمترین سهم را در تولیدات علمی پایگاه وب علوم داشته اند. نتیجه گیری: نتایج مربوط به همکاری های علمی پژوهشگران کشور نشان می دهد که پژوهشگران حوزه شیمی با پژوهشگرانی از 81 کشور دنیا مشارکت علمی داشته اند که بیشترین میزان مشارکت با پژوهشگران کشورهای کشورهای ایالات متحده، آلمان، انگلستان بوده است. هم چنین پژوهشگران حوزه شیمی کشور تولیدات علمی خود را در 452 نشریه مختلف نمایه شده در پایگاه های مختلف مؤسسه تامسون رویترز منتشر کرده اند.