تحلیل کتاب شناختی نسخه های خطی فارسی دوره ی صفویه با تأکید بر ویژگی های کتابتی و نوع خطوط (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (دانشگاه آزاد)
آرشیو
چکیده
هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه ی رایج، شاخصه های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه ی وارسی 5 ناحیه ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه ی پژوهش شامل 3561 نسخه ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه ی کاخ موزه ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه ی عنوان، آغاز نسخه ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z 0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد.Bibliographic information analysis of Persian Safavi’s manuscripts emphasised on scripts and writing characteristics
Purpose: The aim of this study is a survey on the bibliographical descriptions of Persian manuscripts of Safavi’s period. Methodology: Descriptive and analytical methods are used. To collect data a checklist was prepared according to 5 descriptive cataloging area of AACR2 (Title and responsibility, physical description, writing characteristics, decoration and illumination, notes area). The total population was 3561 titles extracted from catalogues of 5 libraries Golestan Palace Museum; Library, Museum and Document Center of Iran Parliament; Central Library & Documentation Center University Of Tehran; Malek National Library and Mueum Institution; National Library and Archives of Iran which contained the biggest number of titles but a statistical sample, 351 titles, was assessed according to Morgan table. Findings: This study indicates The relationship between the line selection with in subject tendency, first to religious and then to history, natural science andto literature mathematics, moral and spiritual subjects. Paying particular attention to the use of decorative in title page at the beginning of works, using colored tables, illumination and simple and double frontispiece and colophon, and decoration at the end and margins in the copies are specific features of this period. Conclusion: The first research hypothesis; the existence of a significant relationship between the kind of scribes and the subject matter of the books are confirmed. Also the second research hypothesis: The dominance of calligraphy to the normal writings is confirmed using the chi-square test. At the end some suggestion are proposed for cataloging of Persian manuscripts to avoid the differences which are frequent throughout the Persian Safavi’s Manuscripts Catalogs in the libraries
تبلیغات
