دانش شناسی

    هدف: اشتراک دانش یک امر حیاتی برای سازمان هاست که آن را به صورت فعالیت های ارسال و توزیع دانش از یک فرد، گروه و یا سازمان به فرد، گروه و یا سازمان دیگر تعریف کرده اند. لذا این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر اشتراک دانش اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر پیمایشی از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این مطالعه شامل 395 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشگی کرمان است که با استفاده از ضریب همبستگی، حجم نمونه 120 نفر تعیین گردید. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته و بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده است و با ضریب همبستگی 74 درصد پرسشنامه پایا است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی، توزیع فراوانی، درصد، واریانس، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمون مدل خطی عمومی استفاده شده است و نرم افزار مورد استفاده 16spss می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش بیانگر آن است میان نگرش و قصد اشتراک دانش اعضای هیأت علمی رابطه معنی داری وجود ندارد، اما رابطه میان هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده با قصد اشتراک دانش در اعضای هیات علمی مثبت و معنی دار است. همچنین میان اطلاعات دموگرافیک ( شامل سن، جنس، دانشکده محل فعالیت، مرتبه علمی، مدرک تحصیلی و سابقه هیات علمی) با نگرش و هنجارهای ذهنی رابطه معنی دار نمی باشد، اما میان اطلاعات دموگرافیک و کنترل رفتاری درک شده و قصد، فقط بر اساس مرتبه افراد شرکت کننده در پژوهش تفاوت معنی داری مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که نظریه رفتار برنامه ریزی شده در خصوص بیان و شناسایی عوامل موثر بر اشتراک دانش تاثیرگذار می باشد. علاوه بر سازه های این نظریه، برخی از متغیرهای زمینه ای مانند مرتبه علمی اعضای هیات علمی نیز می تواند بر قصد اشتراک دانش اثرگذار باشند. جهت ارتقاء رفتار اشتراک دانش اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، لازم است متولیان آموزش و پرورش دانشگاه اقدامات اصلاحی بهبود نگرش اعضای هیات علمی را در دستور کار قرار دهند.

هدف: این پژوهش باهدف بررسی مدیریت بحران در کتابخانه های مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تابعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در مواجه با بلایای طبیعی و غیرطبیعی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی – توصیفی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 104 کتابخانه تخصصی مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تابعه سازمان است. با توجه به محدود بودن جامعه آماری از جامعه نمونه استفاده نشده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه ای حاوی 44 پرسش باز استفاده شده که توسط مدیران کتابخانه های مؤسسات و مراکز تحقیقاتی تکمیل شده است. به منظور تأیید پایایی ابزار پژوهش (پرسشنامه )، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS عدد آلفای کرونباخ محاسبه و عدد  (783%)  به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، از آمار توصیفی (فراوانی و درصد) استفاده شده است. یافته ها: نتایج حاصله نشان می دهد که 44%  ساختمان کتابخانه ها، در مقابل بلایای طبیعی از شرایط مناسبی برخوردارند. 54% در برابر زلزله و 68% در برابر طوفان مقاومت دارند. 86%  کتابخانه ها، به هیچ گونه سیستم اعلام خطر و هشداردهنده مجهز نیستند. بیش از 90% کتابخانه ها فاقد راه های خروج اضطراری و بیش از 92% از کتابخانه فاقد پوشش بیمه هستند. 35% از کارکنان دوره کامل یا اولیه آموزش اطفای حریق را فراگرفته اند. نتیجه گیری: به طورکلی 94% از کتابخانه ها برای مقابله با بحران و مقابله با بلایای طبیعی و غیرطبیعی هیچ برنامه مدونی ندارند و مدیریت بحران در آن ها ضعیف است.

  هدف: میزان استفاده از مجلات علمی فارسی نمایه شده در پایگاه ISC در تولیدات علمی پژوهشگران دانشگاه های ما در طی سال های 1380-1389 بررسی و مقایسه شده است.   روش پژوهش: پژوهش حاضر بر حسب هدف، یک پژوهش کاربردی است. از بعد جمع آوری اطلاعات، توصیفی غیرآزمایشی به روش سندی و تحلیل استنادی است. تولیدات علمی پژوهشگران دانشگاه های مادر در پایگاه ISC طی سال های 1380-1389، 37988  مدرک می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. بر اساس این فرمول حجم نمونه هر دانشگاه به تفکیک مشخص گردید، سپس از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شد و با توجه به نسبت تعداد مدارک در هر دانشگاه و هر سال تعداد نمونه ها مشخص گردید، که حجم نمونه حدود2424 مدرک تعیین شد.   یافته ها: نتایج نشان داد میزان استفاده از مجلات علمی فارسی نمایه شده در پایگاه ISC توسط پژوهشگران دانشگاه های مورد مطالعه در دهه ی 89-1380، برابر با 5/75 درصد است. بیشترین میزان استفاده از مجلات علمی فارسی نمایه شده در پایگاه ISC مربوط به دانشگاه صنعتی اصفهان با 3/90 درصد می باشد. دانشگاه صنعتی امیرکبیر 3/83 درصد، دانشگاه شهید بهشتی 8/77 درصد، دانشگاه شیراز 6/77 درصد، دانشگاه صنعتی شریف 3/75 درصد، دانشگاه تهران 1/77 درصد، دانشگاه تربیت مدرس 70 درصد و دانشگاه علم و صنعت ایران 3/53 درصد از مجلات علمی فارسی نمایه شده در پایگاه ISC در ارجاعات خود استفاده کرده اند. نتیجه گیری : یافته های این پژوهش حاکی از آن است که پژوهشگران به مجلاتی بیشتر استناد می کنند که در پایگاه های استنادی نمایه می شوند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که از کل مجلاتی که توسط پژوهشگران دانشگاه های مادر، مورد استناد قرار گرفته اند 9/57 درصد مجلاتی هستند که به صورت چاپی/الکترونیکی توزیع می شوند و 1/42 درصد فقط  به صورت چاپی توزیع شده اند. بدین ترتیب به نظر می رسد مجلاتی که به صورت رایگان از طریق وب در اختیار کاربران هستند بیشتر مورد استناد قرار می گیرند.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه جنسیت با میزان اضطراب کتابخانه ای دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر بوشهر است. روش پژوهش:   روش این پژوهش توصیفی پیمایشی و از نوع همبستگی می باشد. در مجموع 700 دانشجو از دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) و دانشگاه خلیج فارس (وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) به شیوه نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه بومی سازی شده اضطراب کتابخانه ای بوستیک، جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری تی تک متغیّره، تی مستقل، من ویتنی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون خطی در سطح معناداری (05/0P value>) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد دانشجویان این دو دانشگاه از اضطراب کتابخانه ای پایین تر از سطح متوسط برخوردارند (73/91) و این اضطراب فقط در مؤلّفه "عوامل مکانیکی" بالاتر از سطح متوسط قراردارد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 97/0 تفاوتی از نظر اضطراب کتابخانه ای ندارند؛ البته از نظر مقایسه مؤلّفه ها، دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "عوامل ناشی از تعامل با کتابداران" تفاوت معناداری دارند. نتیجه گیری: با بررسی میزان اضطراب کتابخانه ای دانشجویان به تفکیک جنسیت، آنها تفاوتی از نظر نمره اضطراب کتابخانه ای ندارند. در بین مؤلّفه های اضطراب کتابخانه ای این تفاوت فقط در مؤلّفه" عوامل ناشی از تعامل با کتابداران" دیده شد که انجام پژوهش های بیشتری در این زمینه توصیه می شود.

هدف: با توجه به اهمیت تولیدات علمی در رتبه بندی دانشگاه ها و ارزیابی اعضای هیأت علمی به عنوان پژوهشگرانی که بیشترین سهم هدف را در تولیدات علمی هر دانشگاهی دارند؛ پژوهش حاضر عملکرد پژوهشی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر را در پایگاه استنادی گوگل اسکالر از نظر کمیّت و کیفیت، مورد بررسی قرار داده است. روش شناسی: مطالعه حاضر پژوهشی توصیفی پیمایشی است که به روش تحلیل استنادی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش بروندادهای علمی تمامی اعضای هیأت علمی شاغل در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در سال 1393 (شامل 160 نفر) است که در پایگاه استنادی گوگل اسکالر نمایه شده است. به منظور گردآوری داده ها از نرم افزار تحلیل استنادی publish or perish، استفاده شده و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل و شاخص های توصیفی صورت گرفته است. یافته ها: بر اساس نتایج پژوهش 26/37 درصد جامعه مورد مطالعه هیچ مدرک علمی در گوگل اسکالر نداشتند. بیشتر افراد (37/59 درصد) نیز کمتر از 20 مدرک داشتند. به طور میانگین 73/4 مدرک به ازای هر یک از افراد جامعه پژوهش در گوگل اسکالر نمایه شده بود و هر فرد به طور متوسط 33/19 استناد دریافت کرده بود. تعداد متوسط استنادها برای هر مدرک نیز 83/1 بود. میانگین شاخص هرش برای جامعه پژوهش برابر با 45/1 و میانگین شاخص جی 1/2 بود. 12/48 درصد جامعه پژوهش نیز دارای شاخص های هرش و جی برابر با صفر بودند. نتیجه گیری: از یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که تعداد کل مدارک، تعداد کل استنادها و شاخص های هرش و جی اغلب پژوهشگران مورد مطالعه در سطح پایینی قرار دارد. سابقه پایین اغلب پژوهشگران، محدودیت های زبانی و دسترسی بین المللی پایین به مدارک منتشر شده به زبان فارسی از دلایل عمده پایین بودن شاخص های مورد مطالعه است.

هدف: تعیین وضعیت چابکی سازمانی درکتابخانه های دانشگاه های آزاد اسلامی منطقه 3. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی – تحلیل از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش 18کتابخانه مستقر در دانشگاه های آزاد اسلامی منطقه 3. شرکت کنندگان در پیمایش کتابداران کتابخانه های مذکور به تعداد 40 نفر،  نمونه گیری به روش سرشماری انجام شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است که روایی صوری آن توسط اساتید علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیریت تأیید گردیدو پایایی آن براساس آزمون آلفای کرونباخ 8/0 تعیین شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی(شاخص های پراکندگی) و تحلیلی (آزمون های تی استیودنت تک نمونه، دونمونه مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه و فریدمن) با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. یافته ها: میانگین چابکی سازمانی 98/2 بدست آمد. کمترین میانگین بدست آمده مربوط به مؤلفه پاسخگویی (93/2) و بیشترین مربوط به مؤلفه انعطاف و انطباق (04/3) است. بین سطح چابکی سازمانی و مؤلفه های آن با سطح متوسط تفاوت معنی داری وجود ندارد. بین کتابخانه های مورد بررسی از نظر بهره مندی از چابکی سازمانی و مؤلفه های تفاوت معنی دار وجود ندارد. نتیجه گیری: سطح چابکی سازمانی و مؤلفه های آن در کتابخانه های مورد بررسی در سطح متوسط است و تا سطوح زیاد و خیلی زیاد فاصله دارد.

    هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر آن است تا هزینه- سودمندی روش های حفاظت و نگهداری منابع مورد استفاده در کتابخانه های دولتی شهر تهران را  بررسی کند. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایش تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، مدیران یا سرپرستان 83 کتابخانه شامل 13 کتابخانه مرکزی و 70 کتابخانه دانشکده ای دانشگاه های دولتی در سطح شهر تهران بودند که به صورت نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند و در نهایت 42 کتابخانه (52 درصد) به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته شامل 9 جدول است. روایی ابزار پژوهش با تأیید تعدادی از اساتید گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و پایایی آن با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 88/0 محاسبه شد. داده های حاصل از پژوهش با استفاده از نرم افزار اکسل تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که بیش ترین فعالیت کتابخانه ها در زمینه نگهداری منابع، به «حفظ نظافت» با فروانی 20/62 درصد و بیش ترین اقدام در زمینه حفاظت منابع به «صحافی و جایگزینی منابع» با فراوانی 34/83 درصد اختصاص دارد. همچنین وضعیت کتابخانه های «با تعداد منابع بیش تر»، از منظر شاخص تلفیقی هزینه- سودمندی (یا مطلوبیت اقتصادی- سودمندی) نسبتاً مناسب بود. در کتابخانه های با منابع متوسط نیز وضعیت نسبتاً مشابه کتابخانه های بزرگ است، اما در کتابخانه های «با حجم منابع کم» که بخش عمده جامعه پژوهش (29/64 درصد) را شکل می دهند، از نظر شاخص تلفیقی هزینه سودمندی در انتخاب و استفاده از روش های حفاظت و نگهداری منابع کتابخانه ای وضعیت مناسبی وجود ندارد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از بررسی وضعیت کتابخانه ها از منظر شاخص هزینه- سودمندی نشان داد که گروه کتابخانه های کوچک در نامناسب ترین وضعیت قرار دارند. ضعف در روش های حفاظت در برابر آلودگی های جوی، روش های حفظ امنیت منابع و روش های محفاظت در برابر آتش سوزی، مهم ترین کاستی های این گروه از کتابخانه ها است.

هدف: از این پژوهش آینده نگاری فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی ایران در افق 1404 است که با بهره گیری از رویکردهای آینده پژوهانه انجام گرفته است. روش: پژوهش به روش مطالعه دلفی انجام شده است. برای تعیین مولفهها، سیاهه ای تهیه و در قالب پرسشنامه ای تنظیم شد که میزان اهمیت هریک از مولفههای آینده نگاری فناوری اطلاعات را از دیدگاه اعضای پنل دلفی مورد سنجش قرار می دهد. جامعه آماری پنل دلفی خبرگان، اساتید و مدیران فعال حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات و صاحب نظران آینده نگاری بوده که از بین آن ها با روش نمونه گیری هدفمند 25 نفر انتخاب گردیدند و 22 نفر از این متخصصان به پرسشنامه های دلفی پاسخ دادند. یافته ها: کتابخانه های دانشگاهی در آینده منابع الکترونیکی خود را توسعه داده و شبکه های خود را در زمینه استفاده از اینترنت و توسعه زیرساخت های آن گسترش خواهند داد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که در کتابخانه های دانشگاهی آینده پهنای باند دسترسی به اینترنت افزایش خواهد یافت و از شبکه اینترانت داخلی بهره مند خواهند شد و استفاده از فناوری سیستم های اطلاعات جغرافیایی در محیط پیوسته دانشگاه به عنوان منبع مهم برای مجامع دانشگاهی خواهد بود. نتایج در مورد تأثیر روندهای تأثیرگذار بر روی عوامل کلیدی فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی آینده، نشان می دهد روند افزایش نرخ سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات، تأثیر شدید و در جهت مثبت و روند کاهش بودجه دانشگاه ها، بدون تأثیر خواهد بود. نتیجه گیری: در مجموع به نظر می رسد خبرگان کشور به آینده حوزه فناوری اطلاعات در کتابخانه ها و سطح فناوری هایی که کتابخانه در افق 1404 به آن ها دست خواهد یافت، نگاه امیدوارانه ای دارند.

هدف: شناسایی و بررسی گرایش موضوعی نویسندگان حوزه ادبیات کودکان پیرامون مفاهیم مرتبط با مهارت های زندگی در کتابهای داستانی کودکان 4-9 سال که توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در طی سالهای 1387-1392 منتشر شده است هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. روش پژوهش: به منظور بررسی مفاهیم مرتبط با مهارت های زندگی در داستان های کودکان از روش تحلیل محتوای مفهومی استفاده شده است. در این راستا پس از بررسی فهرست کتابهای داستانی موجود در سایت تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان  مجموعا تعداد 130 عنوان کتاب داستانی مناسب گروه سنی ذکر شده در سالهای مورد بررسی شناسایی گردید. و 89 درصد از این جامعه آماری که شامل تعداد 116 عنوان کتاب می شود توسط محقق مورد بررسی قرار گرفته است یافته ها: مفاهیم مرتبط با مهارت های زندگی در شش مقوله "برقراری ارتباط با دیگران"،"تصمیم گیری"،"تقویت اعتماد به نفس"،  "دوست یابی"،" مقابله با اضطراب" ،" مقابله با خشم " با فراوانی 2549 جای گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که نویسندگان کتابهای داستانی به مقوله" برقراری ارتباط با دیگران" با  فراوانی 786 و 8/30 درصد بیشترین و در مقابل مقوله "مقابله با خشم" با فراوانی 97 و 8/3 در صد کمترین توجه را داشته اند. و همچنین از شش مقوله ذکر شده همگی بجز دوتای آخری در سالهای 1392و1390 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان میانگین تکرار مفهوم در هر کتاب می باشد.  نتیجه گیری : نتایج بدست آمده از مطالعه وضعیت مقوله ها در هریک از سالهای مورد بررسی نشانگر آن است که بیشترین تاکید مشاهده شده مربوط به سال 1387 با تعداد 52 کتاب در باره همه مقوله ها و فراوانی 1095 در تمامی مفاهیم می باشد. در حالیکه سال 1390 با 4 کتاب و فراوانی 60 در تمام مفاهیم دارای کمترین میزان تاکید است. در بین گروههای سنی هم رده سنی "ب" با میزان فراوانی 63 جایگاه اول را به خود اختصاص داده است.