مطالعات راهبردی زنان

مطالعه حاضر با هدف درکِ تفسیر زنان از زندگی حاشیه نشینی و تجربه ی زندگی روزمره آنان در مناطق حاشیه ی شهر تهران (منطقه 19) صورت گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر روش کیفی به شیوه ی پدیدارشناسی و تکنیک گردآوری داده ها «مصاحبه نیمه ساختاریافته» و «مشاهدات میدانی مشارکتی و غیر مشارکتی» بوده است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق 14 نفر از زنان 14- 60 ساله ی ساکن کوره های آجرپزی، که حداقل مدت سکونت آنها در این منطقه 5 سال بوده است، به شیوه ی هدفمند انتخاب شده اند. مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع داده ها ادامه یافته اند. به منظور تحلیل داده ها و استخراج مفاهیم و مضامین از داده های خام، از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سبک زندگی خاص زنان حاشیه نشین، شبکه های درهم تنیده همسایگی زنان، باقی ماندن زنان در دور فقر و محرومیت و زندگی شبه شهری زنان حاشیه نشین به گونه ای است که در نهایت منجر به ساختن و برجسته-سازی فرهنگ حاشیه نشینی شده است. هم چنین نتایج بیانگر آن است که زندگی حاشیه ای چالش ها و تبعات متعددی برای زنان و دختران به همراه دارد، از جمله: احساس ناامنی اجتماعی، عدم دسترسی به امکانات و فرصت های اجتماعی و عدم ثبات و زندگی موقتی.

افزایش و تکرار جرم در زنان حاکی از خلأهای مختلف در زندگی آن ها و ساختار اجتماعی است که مشکلات و خسارات مادی و معنوی فراوان برای فرد، خانواده و جامعه به همراه دارد. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و نظریه زمینه ای به کاوش در فرآیند شکل گیری زندگی خانوادگی و تکرار جرم در زنان سابقه دار زندان شهر کرمان می پردازد. براساس معیار اشباع نظری 13 نفر از زندانیان زن سابقه دار با شیوه نمونه-گیری نظری انتخاب و مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. در فرآیند گردآوری و تحلیل اطلاعات از روش نظریه زمینه ای اشتراوس و کوربین استفاده گردید و تعداد 8 مقوله فرعی، 3 مقوله اصلی و 1 مقوله هسته ای از درون گفته های مشارکت کنندگان استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد شرایط نامناسب خانواده از جمله "از هم گسیختگی شبکه خانوادگی، والدین فاقد صلاحیت و زیست فقیرانه خانواده" موجب پدیده محوری "عدم انسجام خانوادگی در زندگی زنان سابقه دار" می شود. به عبارتی دیگر در اغلب موارد جرم و تکرار آن در بین زنان به دلیل مشکلات خانوادگی چون طلاق والدین و مشکلات فرزندان بعد از جدایی، انحراف و اعتیاد والدین و همسر، فقدان والدین حمایتگر، ساخت نامتعارف خانواده، تعاملات خشونت آمیز والدین با فرزندان، فقر اقتصادی و فرهنگی خانواده بوجود آمده که نه تنها انسجام و همبستگی خانوادگی آن ها را مخدوش ساخته بلکه به ناامنی اجتماعی نیز منجر شده است.

به موازات حضور زنان در سازمان ها، طبق برنامه ششم توسعه 30 درصد پست های مدیریت در سازمان های دولتی ایران در انتهای برنامه می بایست توسط زنان اشغال شده باشد. با این حال مسیر ترقی زنان در سازمان ها با چالش های متعددی مواجه است. از جمله این چالش ها، پدیده "خروج از مسیر ترقی" است. وقوع خروج از مسیر ترقی در رهبران و مدیران به ویژه مدیران زن به پدیده سازمانی فراگیری تبدیل شده، که پیامدهای منفی بسیار وسیعی برای فرد و سازمان ایجاد خواهد نمود. در این پژوهش تلاش شده تا با شناسایی موانع خروج از مسیرترقی، الگوی ذهنی مدیران زن موفق در این زمینه بررسی شود، لذا با استفاده از روش کیو، کلیه موانع خروج از مسیر ترقی به عنوان فضای گفتمان پژوهش، از ادبیات موضوع گردآوری شد و سپس با انتخاب نمونه ای 15 نفره از مدیران زن موفق در سازمان های دولتی ایران، الگوی ذهنی غالب این مدیران با کمک چیدمان فضای گفتمان در نمودار کیو، شناسایی گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که داشتن دانش تخصصی، ارتباطات موثر، و داشتن چشم انداز فردی و نگاه بلندمدت، از مهمترین موانع در خروج از مسیر ترقی در میان مدیران زن سازمان های دولتی ایران است. همچنین بر اساس نتایج تحقیق، زنان موفق در سازمان های دولتی ایران، علاوه بر حفظ روحیه زنانه و لطیف خویش، فرزندآوری و مسئولیت تربیت فرزند را مانع رشد و ترقی خود نمی دانند. در مقابل با تقویت روحیه استقلال و کمال طلبی، رشد حرفه ای و یادگیری را تقویت نموده، و مسیر حرفه ای خود را راهبری می نمایند.

در عصر حاضر، با مطرح شدن مفهوم عاملیت انسانی در نظریات توسعه، یکی از شاخص های مهم برای سنجش توسعه ی هر کشور، وضعیت زنان و سطح توانمند سازی این قشر از جامعه می باشد. این تحقیق با هدف بررسی راهکارهای سازماندهی بانوان سرپرست خانوار و نحوه توانمندسازی آنان انجام شده است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – اکتشافی است. جامعه آماری تحقیق زنان سرپرست خانوار در شهرستان چالدران است که تعداد 265 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. تحلیل داده ها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی انجام گرفته است. نتایج نشان داد «عوامل اجتماعی» ، «عوامل اقتصادی» و «عوامل روانشناختی» از اصلی ترین عوامل موثر برتوانمندسازی زنان سرپرست خانوار هستند. همچنین بیشترین تاثیر مربوط به زیر مولفه «خودآگاهی» با ضریب تاثیر 912/0 می باشد و زیر مولفه های «توانایی بازپرداخت بدهی» و «کسب درآمد» نیز در اولویت های بعدی قرار دارند. از آنجا که خودآگاهی دارای ابعاد درونی و بیرونی است، تقویت ظرفیت های روحی و اعتماد به نفس زنان سرپرست خانوار باید با مهارت آموزی و افزایش توانایی های تجربی آنان همراه شود تا به سطح قابل قبولی از توانمندی دست یابند.

در نگاه اول شاید انتخاب شیوه ی زندگی فردی تصمیم شخصی به نظر برسد، اما با نگاهی عمیق تر می-توان گفت دگرگونی های شکل گرفته در شیوه ی زندگی افراد، گذشته از آن که متأثر از تحولات جاری جامعه است، خود زمینه ساز و اثر گذار بر شکل گیری تحولات آتی خانواده و جامعه نیز خواهد بود. نتایج به دست آمده از مطالعات و پژوهش های صورت گرفته در سال های اخیر نشان می دهد در پی تغییراتی چون افزایش تحصیلات و مهاجرت دختران زندگی در اقامتگاه ها در شهرتهران افزایش یافته است. این پژوهش با رویکرد پدیدارشناسی تفسیری اسمیت، فلاور و لارکین، فهم و تفسیر دختران ساکن در اقامتگاه و تجربه ی زیست آنها از این شیوه زندگی را مطالعه کرده است. جامعه ی آماری پژوهش 16 نفر از دختران ساکن در اقامتگاه در شهر تهران است. داده ها با استفاده از مصاحبه ی عمیق نیمه ساختاریافته به دست آمد. نتایج به دست آمده نشان داد تنهایی مفرط، احساس تعلیق در زندگی، بی هدفی، کاهش روابط با خویشاوندان از تجاربی است که این دختران پشت سر می گذارند.

افزایش طلاق و وقوع بیشترین آمار طلاق در ۵ سال اول زندگی پدیده ای قابل تأمل در سال های اخیر است. این پژوهش با هدف بررسی زمینه ها و پیامدهای طلاق در پنج سال اول زندگی زناشویی با روش کیفی و تحلیل تماتیک از طریق مصاحبه ی نیمه ساختاریافته و نمونه گیری هدفمند انجام شده است. افراد مطلقه ساکن در شهر تهران که در 5 سال اول زندگی اقدام به طلاق نموده اند، جامعه ی مورد مطالعه این پژوهش است. یافته های پژوهش نشان داد زمینه ها و بسترهای اقدام به طلاق در 5 سال اول زندگی از منظر پاسخ-گویان مواردی نظیر نقصان های فردی شامل مسئولیت گریزی، بدبینی، پنهان کاری و فریب، عزت نفس پایین، پرخاشگری؛نقصان های تعاملی زوجین نظیر فقدان صمیمیت زناشویی، توقعات بالا، عدم تعهد در قبال همسر، نارضایتی جنسی، قهر و متارکه مکرر، تداوم سبک زندگی مجردی، جابه جایی نقش ها، عدم انعطاف پذیری، بی اعتمادی متقابل، مستقل نبودن از خانواده اصلی و در نهایت نقص ارتباطی با خانواده مبدأ و الگوگیری نامناسب است. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد، کاهش عزت نفس،نگرش منفی به جنس مخالف وزندگی متاهلی و ازدواج،تمایل به روابط کوتاه مدت،بدبینی متقابل در خانواده، افزایش تنش بین اعضاء، تضعیف جایگاه بین اقوام و آشنایان،افزایش مزاحمت ها، کاهش مسئولیت اجتماعی و اقدام به زندگی مستقل از پیامدهای طلاق در سال های اول زندگی است.

سوگ یکی از همگانی ترین واکنش های انسانی است که در همه فرهنگ ها و گروه های سنی در پاسخ به انواع مختلف، فقدان، به خصوص مرگ یک عزیز اتفاق می افتد. از این بررسی مسائل مربوط به سوگ حائز اهمیت است، لذا هدف از پژوهش حاضر استخراج عوامل شروع پویا در همسران شهدای مدافع حرم استان تهران با ارائه یک مدل کیفی است. پژوهش حاضر از نوع کیفی است. در این پژوهش 21 نفر از همسران شهدای مدافع حرم استان تهران در سال 97-1396 به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و داده ها به روش تحلیل محتوا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. بر اساس کدها و طبقات به دست آمده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته همسران شهدای مدافع حرم شهر تهران 2 طبقه کلی (شناختی و رفتاری - عاطفی) برای شروع پویا به دست آمده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان گفت عوامل شناختی و رفتاری - عاطفی از جمله مهم ترین موارد جهت شروع پویا همسران شهدای مدافع حرم هستند. لذا طراحی برنامه های مداخله ای با توجه به این عوامل و زیر طبقه های آن ها و همچنین انجام برنامه هایی از قبیل سخنرانی و برگزاری کارگاه می تواند به شروع پویا و بازگشت به زندگی این افراد کمک کننده باشد.