مطالعات راهبردی زنان

سبک زندگی کارکرد تمایزبخشی داشته و به افراد در طبقات گوناگون هویت می دهد. تحقیق حاضر به مطالعه و خوشه بندی سبک زندگی در میان 1200 نفر از زنان 15 سال به بالای ساکن شهر تهران پرداخته است. نتایج نشان داد که سبک زندگی بین طبقات اقتصادی و اجتماعی مختلف در بسیاری از حوزه ها متفاوت است و مناطق  شهر تهران از حیث سبک زندگی در 6 خوشه طبقه بندی می شود. نتیجه ی دیگر، همزیستی سبک زندگی ایرانی-اسلامی با یکدیگر است؛ به طوری که زنان مذهبی شهر تهران، مؤلفه های ایرانیِ سبک زندگی را نیز دارند. این نتیجه حاکی است که زنان شهر تهران با پذیرش و پیاده سازی فرهنگ های ایرانی و اسلامی در حیات خویش، نشان دادند که دین اسلام، نه تنها مانع سبک زندگی ایرانی آنها نبوده، بلکه حتی با تقویت آن، شاهد همزیستی سبک زندگی ایرانی-اسلامی هستیم که از ظرفیت بالا و خدمات متقابل برخوردار است. 

دگرگونی های چند دهه ی اخیرِ شیوه ی سکونت در ایران سبب گرایش افراد به آپارتمان نشینی شده و تحلیل و بررسی ابعاد این پدیده از دیدگاه کنشگران درگیر آن امری ضروری است. این پژوهش با هدف تحلیل زندگی آپارتمان نشینی از نگاه زنان -که نیمی از ساکنان آپارتمان ها هستند- با روش نظریه ی مبنایی، نمونه گیری هدفمند و مصاحبه عمیق انجام شده است. زنان 50-15 ساله خانه دار که حداقل به مدت یک سال آپارتمان نشینی را تجربه کرده اند، جامعه ی مورد مطالعه این تحقیق را دربرمی گیرد. نتایج نشان داد، این افراد شیوه ی سکونت «آپارتمان نشینی» را در اثر شرایط علّی رانشی و کششی برگزید ه اند و برای شیوه ی زندگی خود راهبرد آپارتمان گرایی را اتخاذ کرده اند که متأثر از بستر حاکم و شرایط مداخله گر بوده و پیامدهای مثبت و منفی به دنبال دارد. دستاورد جدید تحقیق حاضر، تأکید بر مقوله ی «جنسیت زنانه» در درک پدیده ها و ساخت مفهوم «آپارتمان گرایی» و نشان دادن وجه تمایز آن با مفهوم «آپارتمان نشینی» است.

انسان یک کنشگر اجتماعی است که تصمیم و عمل او ریشه در شبکه ای از تعاملات اجتماعی با خویشاوندان و دوستان دارد. از منظر جمعیت شناسان تعاملات در این شبکه های اجتماعی نقش مهمی در رفتار باروری دارد. بر این اساس این مقاله تأثیر شبکه های اجتماعی در رفتار باروری زنان را بررسی می کند. حجم نمونه ی پژوهش 600 زن حداقل یک بار ازدواج کرده در نقاط شهری استان بوشهر است که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و برای اندازه گیری ویژگی های شبکه های اجتماعی از تلفیق رویکرد مبتنی بر نام و رویکرد مبادله استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد، با افزایش میزان ارتباطات اعضای شبکه- با کنترل متغیرهای سن، تحصیلات، سن ازدواج و وضعیت اشتغال- باروری زنان مورد مطالعه افزایش می یابد. همچنین افزایش فاصله ی زمانی بین اعضای شبکه و افزایش سهم حضور دوستان و همکاران تأثیر منفی بر رفتار باروری زنان  و افزایش سهم حضور خانواده ی هسته ای تأثیر مثبت در باروری زنان دارد. با توجه به تغییرات جوامع جدید درخصوص شبکه های اجتماعی، فرهنگ سازی و آگاهی بخشی برای حفظ پیوندهای اجتماعی مستحکم و پایدار بین اعضای شبکه های اجتماعی تأثیر تعیین کننده در رفتار باروری دارد.

بهبود وضعیت اجتماعی زنان و افزایش نقش آفرینی آنها درون خانواده در ایدئال ها، تمایلات و فرزندآوری آنها اثر می گذارد. در مطالعه ی حاضر، با استفاده از تکینک پیمایش و ابزار پرسش نامه ی محقق ساخته تلاش شده است تا رابطه ی ساختار قدرت در خانواده و کنش های فرزندآوری زنان در شهر لار بررسی شود. بدین منظور، تعداد 400 زن متأهل، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای پیمایش شدند. یافته ها نشان می دهد که زنان بررسی شده باروری ایدئال (5/2 فرزند برای هر زن) بالاتر از سطح جایگزینی و باروری واقعی (8/1 فرزند برای هر زن) کمتر از سطح جایگزینی دارند. تحصیلات و وضعیت اشتغال از متغیرهای معنادار تأثیرگذار در ساختار قدرت در خانواده اند. تحلیل های رگرسیونی چندمتغیره نیز از آن حکایت می کند که با افزایش قدرت زنان در خانواده، باروری ایدئال ، باروری خواسته و تعداد فرزندان زنده به دنیاآمده ی زنان کاهش می یابد. با روند بهبود وضعیت زنان انتظار می رود، در آینده، ساختار قدرت در خانواده تأثیر بیشتری در کنش های باروری زنان داشته باشد.پیشنهاد می شود، سیاست گذاری های جمعیتی بر تحقق باروری ایدئال زنان که بالاتر از سطح جایگزینی است، متمرکز شود.

این پژوهش پیامدهای احتمالی مهاجرت خانوادگی زنان متأهل شهر تهران برای ادامه تحصیل در دانشگاه را واکاوی می کند. روش پژوهش، طبق ماهیت تحلیل داده ها، توصیفی و روش و مراحل گردآوری اطلاعات پیمایشی از نوع شبه پانل واپس نگر است. جامعه ی آماری این پژوهش، شامل تمام دانشجویان زن متأهل غیر تهرانی است که برای ادامه تحصیلات دانشگاهی در دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی، مالک اشتر و خواجه نصیر با همراهی خانواده خود در تهران ساکن شده اند. 300 نفر از آنها برای نمونه با روش نمونه گیری احتمالی از نوع طبقه ای انتخاب شدند. داده های موردنیاز با استفاده از پرسش نامه های محقق ساخته جمع آوری شدند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که مهاجرت خانوادگی زنان متأهل برای ادامه تحصیل در دانشگاه به شهر تهران سطح رضایت زناشویی، فرهنگ پذیری و کیفیت زندگی را تغییر نداده و سطح پیشین هر سه مورد در موقعیت قبل از مهاجرت و در موقعیت فعلی نیز حفظ شده است، اما میزان گرایش به فرزندآوری، انسجام خانوادگی و تحرک اجتماعی در موقعیت فعلی حفظ نشده و کاهش داشته است. سه عامل نوع دانشگاه محل تحصیل، سطح تحصیلات و مدت زمان حضور، کم و کیف پیامدهای مختلفی که زنان مهاجر و خانواده آنها تجربه کرده اند را تبیین می کنند.

وقتی زنان تولد اولین فرزند خود را به تأخیر می اندازند و سن فرزندآوری در رتبه ی اول بالا رود، به خاطر کاهش طول دوره ی باروری و خطرات بارداری در سنین بالاتر، میزان باروری کاهش پیدا می کند. مطالعه ی حاضر با روش کیفی و با هدف واکاوی پیامدهای تعویق فرزندآوری در بین زنان شهر اهواز انجام شده است. جهت گردآوری داده ها با 30 زن متأهل مصاحبه ی عمیق انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که تأخیر در فرزندآوری یکی از الگوهای جدید باروری در جامعه است که همانند تصمیم به باروری در سطح خرد و بین زوجین انجام می شود، اما از طرفی هم خود متأثر از بسترهای خرد و کلان جامعه است. بر این اساس و باتوجه به تجزیه و تحلیل مصاحبه های عمیق انجام شده پیامدهای تعویق فرزندآوری را می توان در سه مقوله ی میانجی دست یابی به اهداف، اختلال در روابط میان بین نسلی و اختلال در روند باروری و فرزندآوری طبیعی دسته بندی کرد.

این پژوهش با روش تحلیل محتوا نمایش پوشش چادر و شناسایی تصویری که از زن چادری در سریال های تلویزیونی دیده می شود، را بررسی کرده است. برای بررسی این امر، از مجموع ۱۰۷سریالی که در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ برای اولین بار در شبکه های اول، دوم و سوم سیما به نمایش درآمده بود، ۲۰سریال به صورت نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب و میزان و نحوه نمایش پوشش زنان با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی اندازه گیری شد. نتایج تحقیق حاکی است که پوشش چادر در مجموع ۵/۲۹درصد از کل نمایش های پوشش زنان در سیما را شامل می شود. همچنین نمایش پوشش چادر در میان زنان متأهل و بیوه، میانسال و مسن، دانشجو، خانه دار و یا مشاغل رده پایین بیش از سایر رده های متناظر بود. در مجموع به نظر می رسد، تلویزیون بیش از آنکه مروج پوشش چادر باشد، طبق عرف جامعه آن را به نمایش گذاشته است و این مطلب ناشی از لایه های مختلفی است که در برنامه سازی های تلویزیونی اثرگذارند.