فلسفه سیاسی از نگاه اسلام

هدف فلسفه سیاسی کشف حقیقت سیاست توسط اندیشمندان است. فلسفه سیاسی را می‏توان به بنیادهای فکری با شیوه انتزاعی که به مباحثی همچون غایات حکومت‏ها و ابزارهای آنها، عدالت، قدرت و ارتباط فرد و دولت می‏پردازد، تعریف کرد. فلسفه سیاسی بر خلاف اندیشه سیاسی که قصد نشاندن معرفت به جای گمان دارد، به زمان و مکان محدود نمی‏شود، و اصولاً کار اندیشمندان حرفه‏ای است. این مقاله کوششی است در جهت تبیین تفاوت فلسفه سیاسی و کلام در دوران جدید. نویسنده کلام سیاسی را چنین تعریف می‏کند: فلسفه سیاسی اگر متعهد به مکتبی الهی شود و در چارچوب متون وحیانی قرار گیرد، کلام سیاسی نامیده می‏شود. ایشان در ادامه به سه تفاوت فلسفه سیاسی و کلام سیاسی اشاره نموده که بدین‏گونه است:
1. فلسفه سیاسی از خردگرایی آزاد و بی‏بهره از امداد وحی محظوظ است، در حالی که کلام سیاسی خود را مقید به متون دینی و گزاره‏های وحیانی می‏داند.
2. استدلال‏های فلسفه سیاسی فقط عقلی است، در حالی که شیوه استدلال در کلام سیاسی هم عقلی است و هم نقلی.
3. کلام (سیاسی) برخلاف فلسفه (سیاسی) این پیش فرض را از ابتدا می‏پذیرد که هر آنچه دینی است، عقلی است؛ و به همین دلیل خود را مقید به توجیه عقلانی قضایای دینی می‏کند.
وی در تعریف فقه سیاسی می‏گوید فقه سیاسی شامل آن دسته از مباحث حقوقی در اسلام می‏شود که تحت عناوینی چون حقوق اساسی، [مفاهیم سیاسی [و حقوق بین‏الملل و نظایر آن مطرح می‏شود. با توجه به تعاریف فلسفه سیاسی، کلام سیاسی و فقه سیاسی می‏توان گفت دو اصطلاح اخیر بدون شک موصوف به وصف «اسلامی» می‏شوند. ولی اگر فلسفه سیاسی به استدلال‏های انتزاعی بی‏بهره از امداد وحی تعریف شود، آیا می‏تواند همراه با پسوند «اسلامی» به کار رود؟ «اسلامی کردن علوم انسانی این است که فضای ذهن و ضمیر، اسلامی و علمی شود. و راه اسلامی کردن علوم انسانی در این سرزمین همین است. این درسی است که رشد تاریخی علوم به ما می‏آموزد.» بر این اساس، علوم انسانی موصوف به وصف «اسلامی» نمی‏شود، و فقط این فضای ذهن و ضمیر اندیشمندان مسلمان است که باید رنگ و بوی دینی به خود گیرد. بحث اسلامی شدن علوم را می‏توان در عالم ثبوت و اثبات طرح کرد. وقتی درباره غایت بحث می‏شود، ممکن است تصور شود که هدف اسلام چیزی جز دیگر مکاتب است و نتیجتا بدین لحاظ می‏توان «علوم انسانی اسلامی» داشت. نویسنده در پایان مقاله می‏گوید که: پس می‏توان گفت به لحاظ صید مطالب و «مقام گردآوری» سؤالات، علوم انسانی اسلامی و غیراسلامی داریم. و علوم اسلامی از آن جمله فلسفه سیاسی اسلام در این حوزه تعریف می‏شود.