آسیب شناسی حکومت اسلامی
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
به نظر نویسنده مقصود از آسیبشناسی حکومت، شناخت و تحلیل آسیبهای بالقوه و یا بالفعلی است که در مبانی، ساختار یا کارکرد حکومت ایجاد میشود. سیره نبوی از دقت در شناخت آسیبهای حکومت در ابعاد مختلف حکایت میکند. رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم همواره مردم را از آسیبهای حکومت آگاه نمودهاند؛ تا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و قضایی با مشکلات کمتری روبه رو شوند و در صورت مواجهه بر آنها غالب آیند. مهمترین آسیب قضایی از دیدگاه پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم ، انحراف از احکام الاهی و تحت الشعاع قرارگرفتن اصل عدالت است.
در این مقاله، سعی شده مهمترین آسیبهای حکومت اسلامی در ابعاد اسلامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر اساس سیره نبوی توصیف و تحلیل شود.
1. آسیبشناسی سیاسی: مهمترین آسیب در حکومت اسلامی از دیدگاه سیره نبوی همانا نگاه استقلالی و ابزار ـ محور به سیاست است. سیاست نبوی، اخلاق ـ محور و مبتنی بر سعادت بود. آسیب دیگر، عزل و نصب بر اساس روابط و در نظر نگرفتن شایستگیهاست. در سیاست نبوی، به کارگیری نیروها صرفا بر اساس لیاقت و شایستگی بود و تقدم گرفتن بر دیگران بر غیراین اساس، نوعی خیانت به خدا تلقی میشد. رفاهطلبی به عنوان دیگر آسیب حکومت دینی است. طبقه مرفه به حفظ وضع موجود علاقهمند و عامل و محرک محافظهکاری در ساختار اجتماعی است. آسیب دیگر برای دولت اسلامی، محدود شدن دین جهان شمول اسلام، به یک سرزمین یا نژاد خاص است. مهمترین آسیبی که در آخرین سخنان رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم در خصوص آینده حکومت اسلامی نیز ترسیم میشد، بحران جانشینی پیامبر بود.
2. آسیبشناسی اقتصادی: همان طور که حوزه اقتصاد از حوزه سیاست جدا نیست، آسیبشناسی اقتصادی نیز بدون آسیبشناسی سیاسی نمیتواند معنا پیدا کند. مهمترین آسیب اقتصادی، عدم رعایت اصل عدالت و مساوات میباشد. عدالت اقتصادی نظام اسلامی بر اساس معیارهایی معین تضمین شده است، که میتوان به اصل مساوات در مالیاتهای اسلامی یعنی زکات، خمس، صدقات و... اشاره کرد.
3. آسیبشناسی فرهنگی و اجتماعی: قرآن کریم در موارد متعدد به اهمیت و جایگاه عدالت اجتماعی اشاره کرده و ظلم و تبعیض را مهمترین آسیب اجتماعی و فرهنگی دانسته است. عدالت اجتماعی در اندیشه دینی برخاسته از عدلی کلی است که حاکم بر همه چیز است. یکی دیگر از مصادیق بیعدالتی در حوزه اجتماعی، عدم مساوات در برابر قانون است. در سیره پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم همه مردمان از نظر قانون مساوی هستند. حکومت اسلام، حکومت قانون است. در این طرز حکومت، حاکمیت مختص به خداست و قانون، فرمان و حکم خداست. از دیگر آسیبهای اجتماعی از دیدگاه سیره نبوی، عدم رعایت حقوق دیگران، بالاخص مسلمانان است.
در مجموع میتوان گفت سیاست پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم تابع اخلاق و سعادت بود. ایشان مهمترین آسیبهای حکومت اسلامی را تفرعن، اشرافیگری، واتراف، محافظه کاری و واپسگرایی، بحران جانشینی، بیعدالتی و عدم مساوات در ابعاد مختلف، رابطهگرایی، بیتوجهی به سرنوشت دیگران تحمل و مصرفگرایی، فقر و فاصله طبقاتی و نقض حقوق شهروندان و از جمله حقوق اقلیتها میداند.
در این مقاله، سعی شده مهمترین آسیبهای حکومت اسلامی در ابعاد اسلامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر اساس سیره نبوی توصیف و تحلیل شود.
1. آسیبشناسی سیاسی: مهمترین آسیب در حکومت اسلامی از دیدگاه سیره نبوی همانا نگاه استقلالی و ابزار ـ محور به سیاست است. سیاست نبوی، اخلاق ـ محور و مبتنی بر سعادت بود. آسیب دیگر، عزل و نصب بر اساس روابط و در نظر نگرفتن شایستگیهاست. در سیاست نبوی، به کارگیری نیروها صرفا بر اساس لیاقت و شایستگی بود و تقدم گرفتن بر دیگران بر غیراین اساس، نوعی خیانت به خدا تلقی میشد. رفاهطلبی به عنوان دیگر آسیب حکومت دینی است. طبقه مرفه به حفظ وضع موجود علاقهمند و عامل و محرک محافظهکاری در ساختار اجتماعی است. آسیب دیگر برای دولت اسلامی، محدود شدن دین جهان شمول اسلام، به یک سرزمین یا نژاد خاص است. مهمترین آسیبی که در آخرین سخنان رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم در خصوص آینده حکومت اسلامی نیز ترسیم میشد، بحران جانشینی پیامبر بود.
2. آسیبشناسی اقتصادی: همان طور که حوزه اقتصاد از حوزه سیاست جدا نیست، آسیبشناسی اقتصادی نیز بدون آسیبشناسی سیاسی نمیتواند معنا پیدا کند. مهمترین آسیب اقتصادی، عدم رعایت اصل عدالت و مساوات میباشد. عدالت اقتصادی نظام اسلامی بر اساس معیارهایی معین تضمین شده است، که میتوان به اصل مساوات در مالیاتهای اسلامی یعنی زکات، خمس، صدقات و... اشاره کرد.
3. آسیبشناسی فرهنگی و اجتماعی: قرآن کریم در موارد متعدد به اهمیت و جایگاه عدالت اجتماعی اشاره کرده و ظلم و تبعیض را مهمترین آسیب اجتماعی و فرهنگی دانسته است. عدالت اجتماعی در اندیشه دینی برخاسته از عدلی کلی است که حاکم بر همه چیز است. یکی دیگر از مصادیق بیعدالتی در حوزه اجتماعی، عدم مساوات در برابر قانون است. در سیره پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم همه مردمان از نظر قانون مساوی هستند. حکومت اسلام، حکومت قانون است. در این طرز حکومت، حاکمیت مختص به خداست و قانون، فرمان و حکم خداست. از دیگر آسیبهای اجتماعی از دیدگاه سیره نبوی، عدم رعایت حقوق دیگران، بالاخص مسلمانان است.
در مجموع میتوان گفت سیاست پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم تابع اخلاق و سعادت بود. ایشان مهمترین آسیبهای حکومت اسلامی را تفرعن، اشرافیگری، واتراف، محافظه کاری و واپسگرایی، بحران جانشینی، بیعدالتی و عدم مساوات در ابعاد مختلف، رابطهگرایی، بیتوجهی به سرنوشت دیگران تحمل و مصرفگرایی، فقر و فاصله طبقاتی و نقض حقوق شهروندان و از جمله حقوق اقلیتها میداند.
تبلیغات
