تعریف عدالت از زبان امام صادق علیه السلام (1) و (2) و (3)

نویسنده این مقاله معتقد است یکی از مهم‏ترین اقسام عدالت، عدالت معیشتی و حیاتی (به تعبیری: عدالت اقتصادی) است، که تأثیر بسیار ژرف و گسترده و بسیار بنیادین آن، در همه شئون مادی و معنوی زندگی انسانی، و تعلیم و تربیت انسان‏ها، و رشد الاهی انسانی انسان، در خور هیچ گونه تردید و تسامحی است. وی بیان می‏دارد که امام صادق علیه‏السلام فرموده‏اند: اگر در میان مردم به عدالت رفتار شود، همه بی‏نیاز می‏گردند. امام موسی کاظم علیه‏السلام نیز فرموده‏اند: خداوند هیچ گونه مالی را رها نگذاشته، بلکه آن را قسمت کرده است، و حق هر صاحب حقی را (در تقدیر الاهی) به او داده است. خواص و عوام و فقیران و بینوایان، و همه قشرهای مردمان، اگر در میان مردم به عدالت رفتار می‏شد همه بی‏نیاز می‏شدند. وی ادامه می‏دهد، روشن است که ستون فقرات زندگی سالم و قابل رشد در هر اجتماع، اجرای عدالت است. جامعه دینی جامعه‏ای است که در آن مقتضیات رشد موجود باشد و موانع رشد مفقود. پیداست که بنیاد بدل‏ناپذیر ایجاد مقتضیات رشد در جامعه، اجرای عدالت است. ایشان در ادامه به مجالسی در شرح چند حدیثی که بیان کرد اشاره می‏کند. از جمله، «اهمیت علمی هر مکتب به اندازه امکاناتی است که بتواند برای رشد انسان‏ها فراهم سازد و نخستین مانع رشد روحانی انسان که خاستگاه اصلی رشد کامل انسانی انسان نیز هست، بی‏اعتقادی و سپس بی‏دادگری است». وی معتقداست هر کس خدا را از زندگی انسان بردارد، انسان را نمی‏شناسد، و هر کس عدالت را مهم نشمارد، زندگی را نمی‏شناسد و هر کس زندگی را نشناسد، مقصد انسان را در زندگی نمی‏شناسد و کاملترین شناخت انسان، شناخت قرآنی با تبیین معصوم علیه‏السلام است. قرآن کریم، هدف اجتماعی از بعثت پیامبران را «اقامه قسط» معرفی کرده که همان حضور عدالت در میان مردم، به صورتی سرشار و همه گیر، یعنی ساختن جامعه قائم بالقسط است.
نویسنده یکی از مهم‏ترین عوامل و زمینه‏های ممکن سازی ارتباط انسان با خدا را، اجرای عدالت می‏داند. وی ادامه می‏دهد، حضرت علی علیه‏السلام می‏فرماید: امر خدای سبحان را فقط سه کس می‏تواند اجرا کنند؛ کسی که سازشکار نباشد، کسی که رنگ نپذیرد و کسی که برای خود چیزی نخواهد.
وی معتقد است فقر و استضعاف، یک فاجعه هولناک و یک مصیبت اجتماعی و انسانی و دینی و تربیتی بزرگ است، که آثار آن به فقر آفرینان و استضعاف گستران نیز می‏رسد، و آنان را نیز با زیان‏های مادی و معنوی بسیار و گاه خطرهای بزرگ مواجه می‏دارد. نویسنده در پایان نیز برای تبرک و تنبه، حدیثی از پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نقل می‏کند که فرموده‏اند: یک ساعت اجرای عدالت، بهتر است از هفتاد سال عبادت، همه شب‏هایش نماز، و همه روزهایش روزه... .