تجدد از نگاهی دیگر (1) و (2)

«تجدد از نگاهی دیگر» عنوان کتابی است که دکتر حسین کچویان در آن، به معرفی «وگلین» و آرای وی اشاره داشته‏اند در این مقاله از آرا و اندیشه‏های فکوهی و فاضلی نیز بحث و تبادل اندیشه شده است.
موضع نهایی وگلین که در این کتاب بررسی شده، تحت تأثیر جهت‏گیری‏های دینی نبوده است. او در آغاز در مباحث مربوط به سیاست و علوم اجتماعی، یک پوزیتیویست افراطی بوده و رفته رفته موضع کاملاً متفاوتی اتخاذ می‏کند. آنچه در این کتاب مطرح شده دو وجه دارد: یکی بحث درباره کهنه یا نو بودن تجدد و دیگری بحث مستند تاریخی است. پشتوانه فکر وگلین، فکری فلسفی گسترده و جامع است، که کل تاریخ بشریت را دربرمی‏گیرد. وگلین همچنین مستند بحث می‏کند. او بر اساس یک نوع نگاه خاص، بین نسبت آگاهی و وجود که در دیدگاه‏های پدیدار شناسانه دیده می‏شود بحث می‏کند.
نویسنده در ادامه مقاله از قول فکوهی چنین می‏نویسد: فکر می‏کنم که این طرح بحث که سنت را مقابل مدرنیته قرار بدهیم، درست نباشد چنان‏که این نوع نگاه را در سنت‏های تاریخی می‏توان دید. اما آنچه در حوزه‏های انسان‏شناسی از آن پرهیز می‏کنیم، نبود نگاه این چنینی است. ما اکنون می‏دانیم که در حوزه‏های انسان‏شناسی، رویکرد غالب، نبود نگاه فلسفی به موضوعات است. مدرنیته همواره از دل سنت بیرون آمده، مدرنیته نه به خودی خود ارزش و نه ضدارزش، بلکه شیوه زندگی امروزین است.
سپس به بیان نظرات فاضلی می‏پردازد که: نکته‏ای که در نقد این کتاب می‏توان گفت این است که، کچویان در اثر خود، به ارزیابی و نقدآرای وگلین نمی‏پردازد. نکته دوم این‏که وگلین تجدد را صورتی از آگاهی می‏داند و در طرح مرحله‏های تاریخ، از دوره‏های اسطوره‏ای، دوره جهش وجودی و دوره تجدد، صحبت به میان می‏آورد؛ به این نوع نگاه به تجدد، نقدهای مفصلی وارد شده و از آن جمله این است که؛ تا چه میزان جبریت آگاهی در تاریخ اثرگذار است؟ پیش از هر چیز باید دانست که آرای وگلین نقدی درونی از تجدد نیست. وی دقیقا همان چیزهایی را که تجدد بزرگترین دستاوردهای خویش می‏داند (تفکر و علم) غرق در گرداب انحطاط می‏بیند.
ایشان در پایان مقاله از قول کچویان بیان می‏دارد که: ما برای شناخت یک تمدن، ناگزیر از تکیه بر روی اندیشه‏ها هستیم. چون صورت‏های مختلف تمدنی، صورت‏های مختلف ظهور وجود است. تمدن‏ها، در لحظه‏ای که صورت خاصی به خود می‏گیرند تا وقتی که از آن خارج نشوند، جوهره اصلی آنها قابل شناخت و فهم نیست و این به خاطر آن است که، ریشه صورت‏های تمدنی از ساحت آگاهی هم فراتر می‏رود و عمیق‏تر می‏شود. از نظر وگلین همواره معانی، حاصل تجربه‏های شخصی نیست، بلکه ظهور صورت‏های زندگی، حاصل بازگشایی وجود است که به صورت جمعی هم بروز می‏کند. این ظهورات وجود در یک مقطع، به یک ساختار جدید برای زیست انسانی دست پیدا می‏کند که این مقطع، همان تفکیک معنا از ماده است، ولی از طرفی این بحث، نظری نیست بلکه صورت زندگی آنها از سطح تعیین تا سطح مباحث نظری، صورت غلط و بدعت‏آمیزی از این نوع نگاه است.