رهیافتی درون دینی وحدت دین از منظر قرآن

مقاله حاضر نقد مقاله «وحدت یا کثرت ادیان» نوشته سیدعلی اصغری است که در صفحه معارف روزنامه جام جم منتشر شد بود. نویسنده مقاله مزبور، مساله وحدت و کثرت ادیان را از دو منظر عرفانی و فلسفی مطرح کرده و در نهایت به این نتیجه رسیده بود که، بحث وحدت ادیان تنها از منظر عرفانی و باطنی قابل طرح است و این مقوله از منظر آموزه‏های عقلانی و فلسفی و خردبشری قابل طرح نیست؛ بلکه در این حوزه تنها می‏توان از کثرت ادیان سخن گفت. وی در این رابطه از قاعده «صرف الشی‏ء» استفاده کرده بود. ناقد مقاله فوق درصدد آن است که مقوله وحدت ادیان را از منظر قرآن کریم امری منتفی بداند و دین را در نزد خداوند همان دین اسلام به معنای اصطلاحی آن نزد مسلمانان معرفی کند. وی به تفسیر آیاتی از قرآن می‏پردازد که منحصرا دین مورد قبول خداوند را، دین اسلام می‏داند و معتقد است که؛ قرآن هیچ گونه بحثی از وحدت ادیان نمی‏کند بلکه می‏گوید فقط یک دین نزد خداوند مورد اعتبار است و آن هم دین اسلام می‏باشد که توسط حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و در قالب قرآن به مردم دنیا ارائه شده است.
ایشان همچنین به تفسیر واژه دین در آیات قرآنی اشاره و معنای لغوی و اصطلاحی اسلام را نیز بیان می‏نماید. وی در ادامه به استدلال نویسنده مقاله فوق الذکر اشاره می‏کند و استناد وی به قاعده «صرف الشی‏ء» را مورد خدشه قرار می‏دهد. ناقد معتقد است تعبیر مؤلف مقاله از «صرف الشی‏ء» حاکی از بساطت در ماهیت است نه بساطت از حیث ماهیت و لوازم نداشتن و... و لذا تعبیر ایشان از صرافت با تعبیر مشهور منافات دارد و نمی‏توان استناد ایشان را به قاعده «صرف الشی‏ء» پذیرفت.
از نظر وی «صرف الشی‏ء» اگر با وحدت آمیخته شود یا سازگار باشد یا به‏طور حقیقی همان وحدت باشد، پس دیگر دارای صرافت نیست. البته می‏توان گفت صرافت مساوق و یا ملازم با وحدت و بساطت است نه خود وحدت و بسیط. می‏توان چنین گفت که: صرف الشی‏ء از قبیل لابشرط است، اما حقیقت مطلق از قبیل بشرط لا یا بشرط شی‏ء است و همچنین باطن‏گرایی هم از قبیل بشرط لا یا بشرط شی‏ء است و لذا حقیقت مطلق و باطن‏گرایی با صرف الشی‏ء بودن منافات دارد.