الزامات و فواید تفکر نقادانه

نوشتار حاضر حاصل گفت‏وگو با هومن پناهنده یکی از محققان فلسفه و منطق می‏باشد که در مورد ویژگی‏های تفکر نقادانه و فلسفی صورت گرفته است. وی ابتدا تاریخچه‏ای از پیدایش تفکر نقادانه و ابداع آن توسط جان دیویی اندیشمند آمریکایی، ارائه نموده و سپس به تشریح ویژگی‏های تفکر نقادانه می‏پردازد. از نظر وی تفکر نقادانه یک روش است که می‏توان آن را در همه جا به‏کار بست و با استفاده از آن دست به انتخاب صحیح زد.
وی معتقد است تفکر نقادانه، در واقع عمومی کردن فلسفه و نقد و تفکّر است که افراد آن را در زندگی روزمره بکار می‏گیرند و در عصر مدرنیته و روشنگری نیز کاربرد زیادی دارد. وی به دستاوردهای تفکر نقادانه در جامعه اشاره نموده و معتقد است تفکر نقادانه رفتار و گفتار را عقلایی می‏کند، روابط اجتماعی را به روابطی معقول تبدیل می‏کند. و در حل مسائل مختلف و تشخیص مغالطات به افراد کمک شایانی می‏نماید.
وی در قسمتی دیگر از این گفت‏وگو، به آسیب‏شناسی تفکر نقادانه پرداخته و ترس از نقد و نقادی را مهم‏ترین آفت تفکر نقادانه دانسته و معتقد است که این واهمه از نقد و نقادی ریشه در عدم اعتماد به نفس محققان دارد. در قسمتی دیگر از گفت‏وگو، وی به کاربرد تفکر نقادانه در عرفان اشاره کرده و معتقد است؛ از آنجایی که عرفان استدلال و نقد را برنمی‏تابد، تفکر نقادانه در عرفان کاربردی ندارد.
در قسمتی دیگر از این گفت‏وگو ایشان به الزامات و شاخصه‏هایی که تفکر نقادانه باید داشته باشد تا بتوان از آن در زندگی روزمره استفاده نمود و از آن در امور اجتماعی و فردی کمک گرفت اشاره کرده و نحوه بکارگیری گزاره‏های منطقی مختلف در تفکر نقادانه را تشریح می‏نماید.