رویکردی اسلامی به آزادی و حقوق بشر
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
در این گفتوگو بحث در مورد آزادى و حقوق بشر است که به پارهاى از مهمترین نکات ایشان اشارهاى مىشود.
در مورد پیشینه بحث آزادى و حقوق بشر توضیحاتى را ارائه فرمائید؟
درباره پیشینه تاریخى و مطرح شدن حقوق بشر، از جمله آزادى میان دانشمندان جهان اختلاف نظر است. گروهى معتقدند، این موضوع در حدود سه قرن پیش مطرح شد و در اینباره به گفتههاى فیلسوفان آن دوران استناد مىکنند و همچنین در دینى بودن و نبودنش اختلاف نظر دارند. در مبانى اسلام، از انسانهاى آزاداندیش بسیار تجلیل شده است: «لیس للاحرار جزاءً الا الاکرام» براى آزادگان پاداشى نیست جز اکرام و احترام. «الحر حروان مسه الضر: انسان آزاد، آزاده است اگر چه گرفتار سختى و بدى حال شود».
درباره مسأله آزادى و حقوق بشر با رویکردى اجتماعى چه توضیحى مىتوان داد؟
عنوان و گفتار آزادى، بدون هیچ گونه تبعیضى از مسائل بنیادین حقوق بشر است. انسانها در هر کجاى دنیا که زندگى کنند و داراى هر دین و مذهب و قوم و نژاد و ملتى که باشند باید مطابق موازین از حقوق انسانى و همه مزایاى جهان هستى برخوردار باشند. چون خداى واحد و رحیم تنها آفریننده بشر و کرامت دهنده انسانها است رعایت کامل آنرا براى همگان حفظ مىشود و عقل آدمى هم به همین گرایش حکم کرده است.
در ادیان الاهى تا چه حد به مسأله حقوق بشر و آزادى اشاره شده است. نگاه آنها به حقوق بشر چیست؟
در ادیان این مسأله از اهداف اصلى به شمار مىآید. چرا که انسانگرایى، آزادى و برابرى که از مسائل بنیادین حقوق بشر است، به وفور در جوهره همه ادیان الاهى و ماهیت همه تمدنهاى کهن و عظیم وجود دارد. در این زمینه فرمان حضرت على علیهالسلام به مالک اشتر یک منشور اساسى براى حقوق انسانها در دین است.
بهطور کلى حقوق بشر و مسائل بنیادى آن از هر نوع و قسمى که باشد از جمله اهداف ادیان است که پیروانش را، از تجاوز به حقوق یکدیگر، سخت و با عبارات گوناگون بر حذر داشتهاند و پیامدهاى خطرناک و مفاسد اجتماعى نقض حقوق بشر را کامل توضیح دادهاند.
رویکرد پیامبر اسلام صلىاللهعلیهوآلهوسلم در زمینه حفظ آزادىها و حقوق اولیه انسان چه بوده است؟
در امتداد تلاش انبیاى عظام، پیامبر اسلام برنامه کاملترى در این زمینه براى رهایى انسان ارائه داد و با تأکید بر کرامت همه انسانها صرف نظر از جهت، جنس، رنگ، نژاد و... راه رشد و تکامل را براى افراد جامعه مشخص کرد. قرآن یکى از فلسفههاى بعثت پیامبران را آزادى انسانها و رهایى آنان از قید اسارتها مىداند. «و یصنع عنهم اصرهم والاغلال التى کانت علیهم». امامان نیز همواره بر جایگاه و ارزش آزادى در زندگى فردى و اجتماعى بشر تأکید کردهاند.
آیا تلاش عالمان دینى در این رابطه تأثیرى داشته؟
عالمان و اندیشمندان دینى در راه تحقق بخشیدن و رعایت حقوق بشر در تمام ابعاد زندگى تلاش زیادى کردهاند، در این قرن پس از آن همه تلاش مصلحان و راهنمایان در طول تاریخ براى تحقق و نهادینه کردن حقوق بشر در بین جوامع بشرى، متأسفانه بدبینىها، دشمنىها، تهمتها و... در دامنه وسیعتر و گستردهتر وجود دارد. به خاطر همین باید قرن حاضر را قرن جاهلیت جدید و قرن گمنامى واژههایى چون حقوق، یکرنگى، همدلى، صداقت، عفو و... نامید.
شما اعلامیه حقوق بشر را چگونه ارزیابى مىکنید؟
غربىها در اعلامیه حقوق بشر مدعى این بوده و هستند که، سیاستها باید بر اساس مصالح واقعى انسانها در جامعه باشد، ولى در مقام عمل مىبینیم که سیاست آنها شالودهاش بر مصالح شخصى خود و بالا بردن قدرت سیاسى، نظامى و اقتصادى خویش است به هر قیمتى که بدون توجهى به مصالح جوامع دیگر و سطح زندگى آنها تمام شود.
در اعلامیه مدعى این هستند که، هر کس بدون هیچ گونه تمایزى از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان از تمام حقوق و آزادىهایى که در اعلامیه ذکر شده است مىتواند بهرهمند گردد، حال آنکه مىبینیم که سرخپوستان و سیاهپوستان را از بیشتر مزایاى اجتماعى محروم کرده و مىکنند و بلکه سرخپوستان را به عنوان یک ملت از میان مىبرند.
در مورد پیشینه بحث آزادى و حقوق بشر توضیحاتى را ارائه فرمائید؟
درباره پیشینه تاریخى و مطرح شدن حقوق بشر، از جمله آزادى میان دانشمندان جهان اختلاف نظر است. گروهى معتقدند، این موضوع در حدود سه قرن پیش مطرح شد و در اینباره به گفتههاى فیلسوفان آن دوران استناد مىکنند و همچنین در دینى بودن و نبودنش اختلاف نظر دارند. در مبانى اسلام، از انسانهاى آزاداندیش بسیار تجلیل شده است: «لیس للاحرار جزاءً الا الاکرام» براى آزادگان پاداشى نیست جز اکرام و احترام. «الحر حروان مسه الضر: انسان آزاد، آزاده است اگر چه گرفتار سختى و بدى حال شود».
درباره مسأله آزادى و حقوق بشر با رویکردى اجتماعى چه توضیحى مىتوان داد؟
عنوان و گفتار آزادى، بدون هیچ گونه تبعیضى از مسائل بنیادین حقوق بشر است. انسانها در هر کجاى دنیا که زندگى کنند و داراى هر دین و مذهب و قوم و نژاد و ملتى که باشند باید مطابق موازین از حقوق انسانى و همه مزایاى جهان هستى برخوردار باشند. چون خداى واحد و رحیم تنها آفریننده بشر و کرامت دهنده انسانها است رعایت کامل آنرا براى همگان حفظ مىشود و عقل آدمى هم به همین گرایش حکم کرده است.
در ادیان الاهى تا چه حد به مسأله حقوق بشر و آزادى اشاره شده است. نگاه آنها به حقوق بشر چیست؟
در ادیان این مسأله از اهداف اصلى به شمار مىآید. چرا که انسانگرایى، آزادى و برابرى که از مسائل بنیادین حقوق بشر است، به وفور در جوهره همه ادیان الاهى و ماهیت همه تمدنهاى کهن و عظیم وجود دارد. در این زمینه فرمان حضرت على علیهالسلام به مالک اشتر یک منشور اساسى براى حقوق انسانها در دین است.
بهطور کلى حقوق بشر و مسائل بنیادى آن از هر نوع و قسمى که باشد از جمله اهداف ادیان است که پیروانش را، از تجاوز به حقوق یکدیگر، سخت و با عبارات گوناگون بر حذر داشتهاند و پیامدهاى خطرناک و مفاسد اجتماعى نقض حقوق بشر را کامل توضیح دادهاند.
رویکرد پیامبر اسلام صلىاللهعلیهوآلهوسلم در زمینه حفظ آزادىها و حقوق اولیه انسان چه بوده است؟
در امتداد تلاش انبیاى عظام، پیامبر اسلام برنامه کاملترى در این زمینه براى رهایى انسان ارائه داد و با تأکید بر کرامت همه انسانها صرف نظر از جهت، جنس، رنگ، نژاد و... راه رشد و تکامل را براى افراد جامعه مشخص کرد. قرآن یکى از فلسفههاى بعثت پیامبران را آزادى انسانها و رهایى آنان از قید اسارتها مىداند. «و یصنع عنهم اصرهم والاغلال التى کانت علیهم». امامان نیز همواره بر جایگاه و ارزش آزادى در زندگى فردى و اجتماعى بشر تأکید کردهاند.
آیا تلاش عالمان دینى در این رابطه تأثیرى داشته؟
عالمان و اندیشمندان دینى در راه تحقق بخشیدن و رعایت حقوق بشر در تمام ابعاد زندگى تلاش زیادى کردهاند، در این قرن پس از آن همه تلاش مصلحان و راهنمایان در طول تاریخ براى تحقق و نهادینه کردن حقوق بشر در بین جوامع بشرى، متأسفانه بدبینىها، دشمنىها، تهمتها و... در دامنه وسیعتر و گستردهتر وجود دارد. به خاطر همین باید قرن حاضر را قرن جاهلیت جدید و قرن گمنامى واژههایى چون حقوق، یکرنگى، همدلى، صداقت، عفو و... نامید.
شما اعلامیه حقوق بشر را چگونه ارزیابى مىکنید؟
غربىها در اعلامیه حقوق بشر مدعى این بوده و هستند که، سیاستها باید بر اساس مصالح واقعى انسانها در جامعه باشد، ولى در مقام عمل مىبینیم که سیاست آنها شالودهاش بر مصالح شخصى خود و بالا بردن قدرت سیاسى، نظامى و اقتصادى خویش است به هر قیمتى که بدون توجهى به مصالح جوامع دیگر و سطح زندگى آنها تمام شود.
در اعلامیه مدعى این هستند که، هر کس بدون هیچ گونه تمایزى از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان از تمام حقوق و آزادىهایى که در اعلامیه ذکر شده است مىتواند بهرهمند گردد، حال آنکه مىبینیم که سرخپوستان و سیاهپوستان را از بیشتر مزایاى اجتماعى محروم کرده و مىکنند و بلکه سرخپوستان را به عنوان یک ملت از میان مىبرند.