تفسیر نظریه شهید صدر (ره) در باب کشف مذهب اقتصادی مطابق با مبانی فقه شیعه
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
فصلنامه فقه و حقوق، ش 5، تابستان 84
در این نوشتار هدف آن است تا دیدگاهها و روشهاى مورد استفاده شهید صدر(ره)، درباره زندگانى اجتماعى و حل مشکلات اقتصادى، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نویسنده نخست پرسش مهمى را، از نظر محققان اقتصاد اسلامى درباره روش شهید صدر(ره) در اقتصاد، مطرح مىکند که آیا، مذهب اقتصادىاى که شهید صدر(ره) معرفى مىکند و مبناى عمل و ضوابط رفتارهاى اقتصادى افراد و نهادهاى اقتصادى قرار مىگیرد، به لحاظ مبانى فقه شیعه حجت است یا خیر؟ وى در پاسخ به این پرسش بنیادى معتقد است که، برخى از اندیشمندان در دفاع از نظریه شهید صدر بر این باورند که، مباحث مربوط به نظام اقتصادى از جمله مذهب اقتصادى نیازمند بحث حجیت نمىباشد و در اینگونه مباحث مىتوان به ظن غیرمعتبر از جمله قیاس، استحسان و... نیز عمل کرد. نگارنده مقاله انتساب این نوع تفسیر از مکتب اقتصادى به شهید صدر(ره) را، صحیح ندانسته بلکه معتقد است که، شهید صدر(ره) در پى کشف واقع و نفس الامر است، اما چون مذهب اقتصادى را ضرورى مىداند و از سوى دیگر آنرا با مراجعه به ادله و نصوص ناممکن مىیابد، به عبارت دیگر چون باب علم و علمى کشف مذهب اقتصادى را مفسد مىبیند، استفاده از ظن غیرمعتبر را، براى کشف مذهب اقتصادى اسلام لازم مىشمارد. بنابراین، تنها بدین طریق مىتوان نظریه اکتشاف شهید صدر(ره) را مطابق با مبانى فقه مذهب شیعه تفسیر نمود. وى در ادامه به تبیین کامل نظریه شهید صدر، در ماهیت اقتصاد اسلامى و مباحث مهم مندرج در آن پرداخته و روششناسى شهید صدر در این زمینه را، بیان مىکند.
از نظر نگارنده مقاله، در روش اکتشاف مذهب اقتصادى اسلام، شهید صدر معتقد بود که، باید حرکت از رو بنا به زیربنا باشد و این امر برخلاف روش تکوین و ابداع است که در آن حرکت از زیربنا به روبنا مىباشد. زیرا در مراجعه به نصوص اسلامى نمىتوان به صورت مستقیم درباره مذهب اقتصادى مطالبى استخراج نمود و پاسخى براى مسائل اقتصادى اسلام یافت و تنها راه دستیابى به آنها از طریق غیرمستقیم است، یعنى بر پایه سنگ بناى فوقانى در عرصه اسلامى و با توجه به احکامى که اسلام، عقود و حقوق را بر پایه آنها نظم داده است. بنابراین راه دیگرى براى محقق اقتصاد اسلامى باز است؛ چرا که احکام و قوانین مدنى بر پایه مذهب اقتصادىاى که براى ما مجهول است، قرار گرفتهاند. قانون مدنى، آثار، ظهور، بروز و نمود مذهب اقتصادى است، پس مىتوان از قانون مدنى به مذهب اقتصادى دست یافت.
نقش باور در جهانشناسى جدید
جان بایل/ غلامرضا نظریان
فصلنامه ذهن، ش 21و22، بهار و تابستان 84
در این مقاله، نقش باورهاى دینى در جهانبینى بررسى شده است. به نظر نگارنده، جهانشناسى جدید، فاقد معیارهاى مناسب و کافى براى انتخاب نظریهاى خاص مىباشد و نظریههاى جهانشناختى به راحتى آزمونپذیر نیستند. در نتیجه، باورهاى دینى در آنها نقش اساسى را ایفا مىکنند. دغدغه اصلى نویسنده در مقاله حاضر، مشخص کردن نقش باورهاى دینى در تبیین مباحث جهانشناسى جدید است و او در صدد آن است که نشان دهد که، تا چه میزان باورهاى دینى ما در جهانشناسى نقش ایفا مىکنند و کتابهاى مقدس بهویژه انجیل، چه سهمى در فهم ما از جهان هستى دارد؟ وى براى پاسخ دادن به این پرسشها، فرضیههاى بنیادینى چون اصل استقراء، اصل جهانشناسى، مسئله تأیید و معیارهاى معرفت در
در این نوشتار هدف آن است تا دیدگاهها و روشهاى مورد استفاده شهید صدر(ره)، درباره زندگانى اجتماعى و حل مشکلات اقتصادى، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نویسنده نخست پرسش مهمى را، از نظر محققان اقتصاد اسلامى درباره روش شهید صدر(ره) در اقتصاد، مطرح مىکند که آیا، مذهب اقتصادىاى که شهید صدر(ره) معرفى مىکند و مبناى عمل و ضوابط رفتارهاى اقتصادى افراد و نهادهاى اقتصادى قرار مىگیرد، به لحاظ مبانى فقه شیعه حجت است یا خیر؟ وى در پاسخ به این پرسش بنیادى معتقد است که، برخى از اندیشمندان در دفاع از نظریه شهید صدر بر این باورند که، مباحث مربوط به نظام اقتصادى از جمله مذهب اقتصادى نیازمند بحث حجیت نمىباشد و در اینگونه مباحث مىتوان به ظن غیرمعتبر از جمله قیاس، استحسان و... نیز عمل کرد. نگارنده مقاله انتساب این نوع تفسیر از مکتب اقتصادى به شهید صدر(ره) را، صحیح ندانسته بلکه معتقد است که، شهید صدر(ره) در پى کشف واقع و نفس الامر است، اما چون مذهب اقتصادى را ضرورى مىداند و از سوى دیگر آنرا با مراجعه به ادله و نصوص ناممکن مىیابد، به عبارت دیگر چون باب علم و علمى کشف مذهب اقتصادى را مفسد مىبیند، استفاده از ظن غیرمعتبر را، براى کشف مذهب اقتصادى اسلام لازم مىشمارد. بنابراین، تنها بدین طریق مىتوان نظریه اکتشاف شهید صدر(ره) را مطابق با مبانى فقه مذهب شیعه تفسیر نمود. وى در ادامه به تبیین کامل نظریه شهید صدر، در ماهیت اقتصاد اسلامى و مباحث مهم مندرج در آن پرداخته و روششناسى شهید صدر در این زمینه را، بیان مىکند.
از نظر نگارنده مقاله، در روش اکتشاف مذهب اقتصادى اسلام، شهید صدر معتقد بود که، باید حرکت از رو بنا به زیربنا باشد و این امر برخلاف روش تکوین و ابداع است که در آن حرکت از زیربنا به روبنا مىباشد. زیرا در مراجعه به نصوص اسلامى نمىتوان به صورت مستقیم درباره مذهب اقتصادى مطالبى استخراج نمود و پاسخى براى مسائل اقتصادى اسلام یافت و تنها راه دستیابى به آنها از طریق غیرمستقیم است، یعنى بر پایه سنگ بناى فوقانى در عرصه اسلامى و با توجه به احکامى که اسلام، عقود و حقوق را بر پایه آنها نظم داده است. بنابراین راه دیگرى براى محقق اقتصاد اسلامى باز است؛ چرا که احکام و قوانین مدنى بر پایه مذهب اقتصادىاى که براى ما مجهول است، قرار گرفتهاند. قانون مدنى، آثار، ظهور، بروز و نمود مذهب اقتصادى است، پس مىتوان از قانون مدنى به مذهب اقتصادى دست یافت.
نقش باور در جهانشناسى جدید
جان بایل/ غلامرضا نظریان
فصلنامه ذهن، ش 21و22، بهار و تابستان 84
در این مقاله، نقش باورهاى دینى در جهانبینى بررسى شده است. به نظر نگارنده، جهانشناسى جدید، فاقد معیارهاى مناسب و کافى براى انتخاب نظریهاى خاص مىباشد و نظریههاى جهانشناختى به راحتى آزمونپذیر نیستند. در نتیجه، باورهاى دینى در آنها نقش اساسى را ایفا مىکنند. دغدغه اصلى نویسنده در مقاله حاضر، مشخص کردن نقش باورهاى دینى در تبیین مباحث جهانشناسى جدید است و او در صدد آن است که نشان دهد که، تا چه میزان باورهاى دینى ما در جهانشناسى نقش ایفا مىکنند و کتابهاى مقدس بهویژه انجیل، چه سهمى در فهم ما از جهان هستى دارد؟ وى براى پاسخ دادن به این پرسشها، فرضیههاى بنیادینى چون اصل استقراء، اصل جهانشناسى، مسئله تأیید و معیارهاى معرفت در
تبلیغات
