اعتدال، تعقل

خردنامه، ش 80، 23/9/84
در گفت‏وگویی با سیدمصطفی محقق داماد، زندگی سیاسی و ویژگی‏های شخصیتی آیت اللّه‏ حائری یزدی(ره) مؤسس حوزه علمیه قم مورد بازخوانی قرار می‏گیرد.
آیت اللّه‏ حائری(ره)، عالمی است دارای گرایش‏های حفظ هویت ملی، ایران دوست و علاقه‏مند به سرزمین خود، که با تأسیس حوزه علمیه قم، ایران را از خطر تباهی و فساد، نجات بخشید. ایران در آن زمان و پس از به دار کشیده شدن حاج شیخ فضل اللّه‏ نوری(ره) خالی از مرجع تقلید شده و تبدیل به کانون رویدادهای شگفت گشته، که هجرت به موقع حاج شیخ عبدالکریم از نجف به ایران، قدم بسیار مؤثری در جهت رسیدگی به مسائل و مشکلات موجود، به شمار می‏آید.
به اعتقاد جناب محقق داماد، ساختن بیمارستان، آن هم به دست، همّت و پشتکار مرحوم حائری(ره)، فضای موجود کشور را، که در آن علمای دین، ضد مدرنیته پیشرفت و تمدن معرفی شده بودند، دگرگون ساخت و هر چه مخالفان، علیه عالمان دین و روحانیت بافتند، رشته کرد. در ادامه گفت‏وگو، حکایت‏هایی از روشن‏اندیشی و آینده‏نگری حاج شیخ عبدالکریم بازگو شده و به ویژگی‏های روشن‏فکرانه ایشان، در تأسیس حوزه علمیه و تربیت طلاب در زمینه‏های مختلف فکری اشاره می‏گردد.
در بخشی از این مصاحبه، تحلیل یحیی دولت آبادی در کتاب «حیات یحیی»، مبنی بر دست‏داشتن دولت انگلستان، در برچیدن حوزه نجف و ایجاد حوزه‏ای در قم، که مخالفتی با سیاست‏های داخلی و خارجی کشور ندارد، مورد نقد و خدشه قرار می‏گیرد. حاج شیخ عبدالکریم با استفاده از هوشمندی سیاسی که داشت، به گونه‏ای در مقابل سیاست‏های آن روز موضع‏گیری کرد، که بتواند حوزه‏ای قوی، در آن زمانِ حساس که سخت به آن نیاز بود، بنیان گذارد.
ایشان درباره تخصصی شدن مسائل و ابواب فقهی بر این باور است که، هر یک از مجتهدان باید پس از دست‏یابی به ملکه اجتهاد، در مقوله‏ای از مقولات فقهی کارکرده و تخصّص یابند. یکی از آثار خوب آیت اللّه‏ حائری که مناسبت است بر روی آن دقت کافی به عمل آمده و نکات برجسته آن مورد توجه قرار گیرد، کتاب نکاح ایشان است، که دربردارنده دیدگاه‏ها و فتاوی راه‏گشایی آن عالم فرزانه است، که امروزه به‏کار می‏آید.
چالش حق و تکلیف
مسعود راعی
فصلنامه کتاب نقد، ش 36، پاییز 84
این مقاله پاسخی است به ادعاهای شرکت‏کنندگان، در سمینار «حقوق بشر، گذار از جهان تکلیف» مبنی بر لزوم ایجاد شکاف بین حق و تکلیف، در جهان امروزی، که در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.