پیوند قرآن و سنت در افق سه نگاه

فصلنامه فقه، ش 43، بهار 84
در نشریه وزین فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی) شماره 43، مقاله‏ای با عنوان: «پیوند قرآن و سنت در افق سه نگاه» آمده است. در سر مقاله این مقاله تلاش شد تا پیوند قرآن و سنت را در اندیشه فقهی و اصولی همه گروه‏ها، در مجموعه فکری شیعه و اهل سنت یک امر رفت و برگشتی بداند. سپس با اشاره به کاستی‏های بزرگ در این زمینه، عدم بررسی مقایسه‏ای و تطبیقی دیدگاه‏های مطرح شده در این راستا و تک‏روی‏های پراکنده و گاه آشفته را از جمله موانع بر سر راه می‏داند. نگارنده مقاله به عنوان ارائه یک راه حل، می‏گوید: شاید کلیدی‏ترین موضوع برای گشودن درست این پرونده علمی، شناسایی و بررسی نظریه‏های کلانی باشد، که به عنوان لایه‏های پنهان و گاه آشکار در ورای دیدگاه‏های مختلف در این زمینه، حضور دارد. از این جهت، در این نوشتار همّ خود را مصروف شناسایی این نظریه‏ها کرده است و شناسایی این نظریه را دست‏مایه‏ای برای بحث‏های جدی و گفتمان جدید و کارآمد می‏داند. نگارنده در متن مقاله، بحث را دردو محور مورد بررسی قرار داده است. در محور اول، به بررسی اجمالی نظریه‏های سه گانه اشاره کرده است، نظریه عبارتند از: 1. نظریه تغییر؛ 2. نظریه تفسیر؛ 3. نظریه تفصیل. در محور دوم، به بررسی تفصیلی نظریه‏های سه گانه اشاره کرده است. در این بخش ابتدا به جایگاه بحث «تخصیص کتاب به روایات» اشاره و سپس در بررسی تفصیلی نظریه تغییر، گفته است؛ در واقع نظریه تغییر در دامان دو روش اصولی یعنی؛ 1. نظریه در ادبیات 2. نظریه در ادبیات شاطبی که بنیان‏گذار مقصدگرایی است شکل گرفته است. در بررسی تفصیلی نظریه تفسیر، ابتدا دلالت ظنی قرآن را در ارتباط با سنت در پنج نکته بیان کرد و به دنبال آن این نظریه را در زمینه تخصیص کتاب به خبر واحد، مورد بررسی قرار داد و در پایان فرمود: عنصر محوری در این نظریه «فهم‏ناپذیر بودن مرادهای واقعی تمام ظواهر قرآنی یا پاره‏ای از آنها است و به بررسی تفصیلی این دو دیدگاه اشاره و دیدگاه نسل اول اخباری و علماء شیعه و سنی را در این راستا مورد نقد و بررسی قرار داده است. در بررسی پایانی به تفصیل و تحلیل نظریه تفصیل اشاره و این نظریه را از ابتکارات علامه طباطبایی دانسته است. نکاتی که در ذیل این نظریه بیان کرده عبارتند از: 1. متوقف نبودن فهم قرآن به کلام پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم ؛ 2. نمی‏توان با کنار نهادن سنت و نادیده گرفتن آن به احکام شرعی دست یافت؛ 3. نقش سنت به معنای رفع ابهام از قرآن نیست، به معنای بیان تفاصیل حکمی است که قرآن اصل آن را ارائه کرده است؛ 4. آنچه را پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم به عنوان تفاصیل بیان می‏کند، از ناحیه خداوند به او وحی می‏شده است. نگارنده مقاله، بررسی تطبیقی و مقایسه‏ای این نظریه‏های کلان را راه حل مناسب برای زدودن کاستی‏های موجود دانسته و دست‏مایه آن را گفتمان‏های جدید علمی و بحث‏های جدّی و کارآمد.
تفسیر و علوم قرآنی در چندین رویکرد
گفت‏وگو با محمد هادی معرفت
فصلنامه پژوهش و حوزه، سال پنجم ش 19و20، تیر 84
در نشریه وزین پژوهش حوزه، شماره‏های 19 و 20، تحت عنوان «تفسیر و علوم قرآنی در چندین رویکرد» گفت‏وگویی با آیت‏اللّه‏ محمد هادی معرفت انجام گرفت که در جای خود دقیق، علمی و خواندنی است. در این نشست علمی، ابتدا سیمایی از زندگی‏نامه و زندگی علمی آیت‏اللّه‏ معرفت بیان و سپس به گفت‏وگو و پرسش و پاسخ علمی اشاره شد. در این نشست علمی، تلاش شد تا به بحث‏های کلیدی مانند تعامل پیوند میان علوم قرآنی و تفسیر، جغرافیای علوم قرآنی و مرزهای آن، اجتهادی بودن امر تفسیر، انواع رویکردها در تفسیر، مقایسه انواع تفسیر و میزان اعتبار آنها، اشکالات وارده بر تفاسیر عرفانی، تفاوت میان تفسیر