توسعه در نظام مردم سالاری دینی
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
خردنامه (ضمیمه همشهری)، ش 52، 18/3/84
نویسنده در این مقاله کوشیده است تا مفاهیم بنیادین توسعه در ساختار نظام مردمسالار دینی را تبیین کند:
عدالت
عدالت فراتر از شعارهای زیبا، باید در عرصه عمل قابل تحقق باشد. در حوزه عمل پایبندی به پنج مؤلفه لازم است: 1. اجرای یکسان قانون در همه عرصهها و برای همه؛ 2. ایجاد فضای رقابت در همه زمینهها جهت رشد استعدادها؛ 3. سمتگیری دولت به نفع محرومان؛ 4. کاستن از اختلاف طبقاتی و 5. دسترسی یکسان عموم مردم به خدمات دولت.
پاکدامنی
اعتلای اخلاقی جامعه و حضور ارزشهای اخلاقی در مناسبات اجتماعی، بسیار فراتر از قدرت قانون، میتواند فضای مناسبات اجتماعی را سامان بخشد. در سایه عالیترین درجه آزادی که همان «آزادی معنوی» است که باید رفتار دولتمردان در ترازوی داوری اخلاقی مردم و میزان اخلاق اسلامی قرار گیرد و هر گونه کجروی کنترل شود.
شفافیت حکومت
دسترسی آزاد به اطلاعات یا گردش اطلاعات به عنوان هدفی عمده پیگیری شود و با قرار دادن دولت در اتاق شیشهای، زمینههای بروز فساد به حداقل برسد که گامی مؤثر در پالایش فضای سیاسی و اداری کشور خواهد بود.
حمایت از کارآفرینی و ابتکار جوانان
اگر از فرصت ارزشمند «نسل جوان» برای برنامههای قابل اجرا جهت بر طرف کردن نیازهایشان، استفاده نشود، به تهدید بدل خواهد شد. توسعه سرمایه انسانی، توان ملی را افزایش میدهد.
صنعت
با سیاستگذاری مناسب دولت میتوان در جهت خودکفایی در تأمین کالاهای اساسی، تبدیل نیازهای داخلی به فرصتی برای توسعه، حضور پررنگ در اقتصاد بینالمللی و بالا بردن رتبه کشور در میان کشورهای توسعه یافته گام برداشت.
توسعه فنآوریهای نو، رویکردی استراتژیک
آثار قابل توجه و عظیم فنآوریهای زیستی، IT، هستهای و نانوتکنولوژی بشر را در آستانه تحول بزرگ تمدنی قرار داده است. توسعه این فنآوریها با سه هدفِ گسترش درآمد مردم، افزایش کیفیت زندگی و تبدیل موقعیت کشور از ژئوپلتیک به ژئواستراتژیک از رویکردهای راهبردی است.
آرامش پویا در درون و صلح پایا در بیرون
آرامش پویا (نه آرامش گورستانی) ضرورتی حیاتی برای بالیدن اندیشهها و پیشرفت است و از سوی دیگر، باید برای کاستن از تهدیدات بیگانگان و ایجاد صلحی پایا تلاش کرد.
پاسداشت حریم خصوصی فرد و خانواده
حفظ حرمتها از جمله کلمات کلیدی در فرهنگ اسلامی است. هیچ قدرتی مگر نیرویی که قانون بدان مشروعیت بخشیده حق ندارد حریم خصوصی مردم را مخدوش کند و آرامش آنها را برهم زند.
زنان
فارغ از شعارها آنچه میتواند توان ویژه زنان را فعلیت بخشد، توجه به چند نکته است: 1. نگاه ترحمآمیز و قالبی به زنان، مهمترین آفتی است که آنان را از حوزه تأثیرگزاری دور میکند؛ 2. زنان به اقتضاء صنف و توان ویژه، حقوق ویژه نیز دارند که با شناخت دقیق و صادقانه محدوده قدرت ایشان میتوان این مسیر را هموار کرد؛ 3. حق اجتماعی زنان با مسئولیت ایشان در خانه در تعارض نیست، مشروط بر اینکه تمام اعضا با حقوق و تکالیف خویش در خانواده و اجتماع آشنا و ملتزم باشند و 4. توجه ویژه به حل مشکلات «زنان سرپرست خانواده».
مقابله ریشهای با فساد اقتصادی و اداری
سیاستهای زمینهساز فساد، رانتخواهی و رانتخواری و همه ابعاد امتیازطلبانه باید از میان برداشته شود.
دولت مردمی، نه مردم دولتی
نباید مردم نوکر و محتاج دولت تلقی شوند. بلکه دولت به مردم که امداد دهندگان او هستند چشم بدوزد و رابطه نخبگان با دولت را افزایش و تحکیم بخشد.
آزادی
اختلاف در تعریف و حدود و ثغور آزادی، اثرات مخربی را در پی دارد. به گونهای که فقدان روش قانونی، عدم سازگاری قوانین ناظر به آزادی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ونیز ضعف در اجرای مقررات و... نوعی اغتشاش ذهنی پیرامون مفهوم آزادی پدید میآورد. با تعریف آزادی و تثبیت آزادیهای قانونی و برخورد با قانونشکنان و ایجاد انگیزه در مجریان، باید در جهت استفاده و گسترش آزادی حرکت کرد.
قومیتها و وحدت ملی
تقویت هویت اقوام در راستای صیانت هویت ملی است و در هیچیک از مسئولیتهای مختلف حکومتی، قومیت خاصی شرط نیست. برای تحقق عدالت اجتماعی، تمرکززدایی و واگذاری امور به نخبگان قومی و محلی لازم است.
کرامت شهروندان
با توجه به آموزههای دینی و جهت ایجاد محیطی با نشاط و مؤثر، باید حرمت و کرامت آحاد مردم حفظ شود. دولت باید خود را موظف به اصلاح رفتار اجتماعی و اداری در راستای احترام به حقوق شهروندان بداند.
امنیت
شرایط و امکانات و فرصتهای فراوان مادی و معنوی کشور میتواند سکوی پرش تاریخی ایران باشد. از اصلیترین زمینههای این تحول، امنیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و روانی در حوزه‌های داخلی و خارجی است.
توسعه اخلاق و دینمداری
جامعه ایران در طول تاریخ، دیندار بوده است. دولت علاوه بر وظیفه دینی، تکلیفی تاریخی و ملی بر عهده دارد تا در مسیر افزایش معرفت اصیل و خردمندانه دینی گام بردارد و در جهت توسعه آداب اخلاقی و دینی تلاش کند و بسترساز و پشتیبان ترویج و تبلیغ روشنبینانه باشد و به خرافه و تحجر از یکسو و اباحیگری و شریعتگریزی از سوی دیگر، با چالشی نرمافزارانه سامان دهد.
احزاب
با توجه به آموزههای بلند دینی از یک طرف و تجربههای مردمسالاری در سدههای اخیر از طرف دیگر، نظام مردمسالاری دینی محصول ترکیب مدبرانه این دو دستاورد است. تجربه سالهای گذشته نشان میدهد هدایت صحیح فضای سیاسی و تعهدپذیری و مسئولیتخواهی جز در سایه فعالیت گروههای سیاسیِ شناسنامهدار و با برنامه، محقق نخواهد شد. دولت باید جایگاه احزاب و قدرتمندی آنها در قالب مرزهای قانون اساسی را پیگیری کند.
نویسنده در این مقاله کوشیده است تا مفاهیم بنیادین توسعه در ساختار نظام مردمسالار دینی را تبیین کند:
عدالت
عدالت فراتر از شعارهای زیبا، باید در عرصه عمل قابل تحقق باشد. در حوزه عمل پایبندی به پنج مؤلفه لازم است: 1. اجرای یکسان قانون در همه عرصهها و برای همه؛ 2. ایجاد فضای رقابت در همه زمینهها جهت رشد استعدادها؛ 3. سمتگیری دولت به نفع محرومان؛ 4. کاستن از اختلاف طبقاتی و 5. دسترسی یکسان عموم مردم به خدمات دولت.
پاکدامنی
اعتلای اخلاقی جامعه و حضور ارزشهای اخلاقی در مناسبات اجتماعی، بسیار فراتر از قدرت قانون، میتواند فضای مناسبات اجتماعی را سامان بخشد. در سایه عالیترین درجه آزادی که همان «آزادی معنوی» است که باید رفتار دولتمردان در ترازوی داوری اخلاقی مردم و میزان اخلاق اسلامی قرار گیرد و هر گونه کجروی کنترل شود.
شفافیت حکومت
دسترسی آزاد به اطلاعات یا گردش اطلاعات به عنوان هدفی عمده پیگیری شود و با قرار دادن دولت در اتاق شیشهای، زمینههای بروز فساد به حداقل برسد که گامی مؤثر در پالایش فضای سیاسی و اداری کشور خواهد بود.
حمایت از کارآفرینی و ابتکار جوانان
اگر از فرصت ارزشمند «نسل جوان» برای برنامههای قابل اجرا جهت بر طرف کردن نیازهایشان، استفاده نشود، به تهدید بدل خواهد شد. توسعه سرمایه انسانی، توان ملی را افزایش میدهد.
صنعت
با سیاستگذاری مناسب دولت میتوان در جهت خودکفایی در تأمین کالاهای اساسی، تبدیل نیازهای داخلی به فرصتی برای توسعه، حضور پررنگ در اقتصاد بینالمللی و بالا بردن رتبه کشور در میان کشورهای توسعه یافته گام برداشت.
توسعه فنآوریهای نو، رویکردی استراتژیک
آثار قابل توجه و عظیم فنآوریهای زیستی، IT، هستهای و نانوتکنولوژی بشر را در آستانه تحول بزرگ تمدنی قرار داده است. توسعه این فنآوریها با سه هدفِ گسترش درآمد مردم، افزایش کیفیت زندگی و تبدیل موقعیت کشور از ژئوپلتیک به ژئواستراتژیک از رویکردهای راهبردی است.
آرامش پویا در درون و صلح پایا در بیرون
آرامش پویا (نه آرامش گورستانی) ضرورتی حیاتی برای بالیدن اندیشهها و پیشرفت است و از سوی دیگر، باید برای کاستن از تهدیدات بیگانگان و ایجاد صلحی پایا تلاش کرد.
پاسداشت حریم خصوصی فرد و خانواده
حفظ حرمتها از جمله کلمات کلیدی در فرهنگ اسلامی است. هیچ قدرتی مگر نیرویی که قانون بدان مشروعیت بخشیده حق ندارد حریم خصوصی مردم را مخدوش کند و آرامش آنها را برهم زند.
زنان
فارغ از شعارها آنچه میتواند توان ویژه زنان را فعلیت بخشد، توجه به چند نکته است: 1. نگاه ترحمآمیز و قالبی به زنان، مهمترین آفتی است که آنان را از حوزه تأثیرگزاری دور میکند؛ 2. زنان به اقتضاء صنف و توان ویژه، حقوق ویژه نیز دارند که با شناخت دقیق و صادقانه محدوده قدرت ایشان میتوان این مسیر را هموار کرد؛ 3. حق اجتماعی زنان با مسئولیت ایشان در خانه در تعارض نیست، مشروط بر اینکه تمام اعضا با حقوق و تکالیف خویش در خانواده و اجتماع آشنا و ملتزم باشند و 4. توجه ویژه به حل مشکلات «زنان سرپرست خانواده».
مقابله ریشهای با فساد اقتصادی و اداری
سیاستهای زمینهساز فساد، رانتخواهی و رانتخواری و همه ابعاد امتیازطلبانه باید از میان برداشته شود.
دولت مردمی، نه مردم دولتی
نباید مردم نوکر و محتاج دولت تلقی شوند. بلکه دولت به مردم که امداد دهندگان او هستند چشم بدوزد و رابطه نخبگان با دولت را افزایش و تحکیم بخشد.
آزادی
اختلاف در تعریف و حدود و ثغور آزادی، اثرات مخربی را در پی دارد. به گونهای که فقدان روش قانونی، عدم سازگاری قوانین ناظر به آزادی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ونیز ضعف در اجرای مقررات و... نوعی اغتشاش ذهنی پیرامون مفهوم آزادی پدید میآورد. با تعریف آزادی و تثبیت آزادیهای قانونی و برخورد با قانونشکنان و ایجاد انگیزه در مجریان، باید در جهت استفاده و گسترش آزادی حرکت کرد.
قومیتها و وحدت ملی
تقویت هویت اقوام در راستای صیانت هویت ملی است و در هیچیک از مسئولیتهای مختلف حکومتی، قومیت خاصی شرط نیست. برای تحقق عدالت اجتماعی، تمرکززدایی و واگذاری امور به نخبگان قومی و محلی لازم است.
کرامت شهروندان
با توجه به آموزههای دینی و جهت ایجاد محیطی با نشاط و مؤثر، باید حرمت و کرامت آحاد مردم حفظ شود. دولت باید خود را موظف به اصلاح رفتار اجتماعی و اداری در راستای احترام به حقوق شهروندان بداند.
امنیت
شرایط و امکانات و فرصتهای فراوان مادی و معنوی کشور میتواند سکوی پرش تاریخی ایران باشد. از اصلیترین زمینههای این تحول، امنیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و روانی در حوزه‌های داخلی و خارجی است.
توسعه اخلاق و دینمداری
جامعه ایران در طول تاریخ، دیندار بوده است. دولت علاوه بر وظیفه دینی، تکلیفی تاریخی و ملی بر عهده دارد تا در مسیر افزایش معرفت اصیل و خردمندانه دینی گام بردارد و در جهت توسعه آداب اخلاقی و دینی تلاش کند و بسترساز و پشتیبان ترویج و تبلیغ روشنبینانه باشد و به خرافه و تحجر از یکسو و اباحیگری و شریعتگریزی از سوی دیگر، با چالشی نرمافزارانه سامان دهد.
احزاب
با توجه به آموزههای بلند دینی از یک طرف و تجربههای مردمسالاری در سدههای اخیر از طرف دیگر، نظام مردمسالاری دینی محصول ترکیب مدبرانه این دو دستاورد است. تجربه سالهای گذشته نشان میدهد هدایت صحیح فضای سیاسی و تعهدپذیری و مسئولیتخواهی جز در سایه فعالیت گروههای سیاسیِ شناسنامهدار و با برنامه، محقق نخواهد شد. دولت باید جایگاه احزاب و قدرتمندی آنها در قالب مرزهای قانون اساسی را پیگیری کند.
تبلیغات
