روشن فکری دینی، ضرورت مجدد

سیاست روز، ش 1158، 4/3/84
این نوشتار که متن سخنرانی‏های رحیم‏پور ازغدی است، تلاش می‏کند با نگاهی انتقادی، جریانات روشن‏فکری ایران را مورد بررسی قرار دهد. انگیزه این نقد، پرداختن به بحث تفکر زندگی دینی است. با این توجیه که امروزه روشن‏فکران ایرانی تلاش می‏کنند معنویت و به تبع آن دین را از عقلانیت جدا سازند. پس عناصر عقلانی دین را کنار می‏نهند و به رکن معنوی آن می‏پردازند. نویسنده این نوع روشن‏فکری را پدیده‏ای سیاسی می‏داند که محصول لیبرال سرمایه‏داری غرب است. به همین دلیل، در حوزه ایمان دینی، افراد را به جای عقلانیت، به تجربه شخصی و احساس غیرمعرفتی دعوت می‏کند. درحالی‏که جریان روشن‏فکری دینی ایران در دهه‏های پیشین آزادی‏خواه، عدالت‏طلب و ضد استعمار بود.
امروز که مسلمانان در سراسر جهان اسلام بیدار شده‏اند و نهضتی عقل‏گرا و عدالت‏خواه ترتیب داده‏اند، روشن‏فکری ایرانی از این جریان ناخشنود است و از جریان مردم نیز عقب مانده است. سوء استفاده‏های معدودی که از مفاهیم دینی می‏شود، نباید و نمی‏تواند عامل این چرخش روشن‏فکری باشد. این جریان به دلیل ناآشنایی با مفاهیم دینی، گرفتار برخورد گزینشی با دین و حتی مقابله با دین شده است. نتیجه فکر آنها جدایی دین از عرصه اجتماع و زندگی است و گاهی نیز این نظریات را به عنوان حفظ تقدس دین مطرح می‏کنند. درحالی‏که حرکت انبیا کاملاً در مقابل این اندیشه قرار دارد.
تفکیک بین دین و عرصه اجتماع همانند تفکیک بین جنبه‏های مختلف شخصیت انسان است که منجر به عدم امکان تربیت فرد می‏شود. این نوشته ضمن آنکه روشن‏فکر و روشن‏فکری را لازم و مهم می‏داند، از تبدیل شدن آن به یک طبقه انتقاد می‏کند و چنین طبقه‏ای را روشن‏فکر پیرامونی می‏خواند که عملاً در خدمت ارزش‏های مدرنیته قرار دارد. یکی از صفات این جریان، ترجمه و تکرار اندیشه‏های غربی است و به همین دلیل تغییرات آنها از مارکسیسم به سوی لیبرالیسم و سرمایه‏داری است.
نویسنده با برشمردن رئوس شعارهای روشن‏فکر امروزی، انتقاداتی به نظریه قرائت‏های گوناگون از دین وارد می‏سازد و تأکید می‏کند که بخش‏هایی از معارف دینی به هیچ‏وجه قابل تفاسیر مختلف نیستند.