اگر کاشانی با نهضت ملی می ماند، نهضت شکست نمی خورد

همبستگی، 28/5/83
روزنامه همبستگی در راستای تحلیل تاریخی وقایع کودتای 28 مرداد با دکتر حبیب‏اللّه‏ پیمان گفت‏وگویی انجام داده است. دکتر پیمان درباره اهداف نهضت ملی که قربانی این کودتا قرار گرفت، می‏گوید: نهضت ملی ایران دو هدف اساسی داشت: نخست تأمین آزادی و دموکراسی از طریق قطع مداخلات دربار و حکومت ارتجاعی آن دوره و در واقع، احیای قانون اساسی مشروطیت و دوم، تأسیس استقلال و حاکمیت ملی از طریق مبارزه با نفوذ و مداخله‏جویی‏های استعمار خارجی به‏ویژه انگلستان. ایشان درباره دلایل وقوع این کودتا می‏گوید: نهضت ملی از یک سو در روابط بین‏الملل از سوی قدرت‏های بزرگ مانند آمریکا، انگلیس و شوروی حمایت نمی‏شد و از سوی دیگر، در جبهه داخل با کارشکنی و مخالفت‏های شدید جناح راست و ارتجاعی وابسته به دربار و انگلیس و جناح چپ وابسته به دولت شوروی، یعنی حزب توده روبه رو بود و عامل سومی که به وقوع کودتا انجامید، بروز اختلاف میان بخشی از اعضا و هواداران جبهه ملی با رهبری نهضت ملی و دکتر مصدق بود.
ایشان در پاسخ به این سؤال که آیا دست برداشتن مردم از حمایت نهضت ملی، دلیل موفقیت کودتای 28 مردادماه بود یا عوامل دیگری دخیل بود، می‏گوید: برخی به غلط می‏خواهند علت پیروزی کودتاچیان را دلسردی مردم و عدم حمایت آنها از نهضت ملی و دکتر مصدق عنوان کنند؛ درحالی‏که من این داوری را مغایر با واقعیت تاریخی می‏دانم و معتقدم هیچ وقت مردم به رهبران اصیل خود پشت نکرده‏اند. در کودتای 28 مرداد کسانی که در روز 28 مرداد به خیابان‏ها آمدند و با جارو جنجال با حمایت نیروهای ارتش به منزل دکتر مصدق حمله کردند، هرگز از متن مردم ایران برنخاستند، بلکه از اراذل و اوباش و آلت دست کسانی بودند که از قبل با این نهضت مخالف بودند و ماهیت آنها بر همه روشن بود.
دکتر پیمان در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار که پرسیده بود آیا انحلال مجلس توسط مصدق که عملاً اختیار عزل و نصب نخست وزیر را در اختیار شاه قرار داد از عوامل زمینه‏ساز کودتا بود، می‏گوید: انحلال مجلس در وقوع کودتا آن طوری که بعضی‏ها تأکید دارند، تعیین کننده نبود.