نویسندگان:
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۲

چکیده

متن

سیاست‏روز، 3/3/82
در میان فلاسفه مغرب زمین، کشمکش‏های فراوانی درباره تمرکز یا تفکیک قوا در چند قرن اخیر صورت گرفته است. در نهایت پس از رنسانس، طبقه‏بندی قدرتی از سوی منتسکیو مطرح شد و مقبولیت عام یافت.
دلایل نظریه تفکیک قوا عبارتند از: الف) جلوگیری از فساد و استبداد؛ ب) تنوع امور حکومتی و ضرورت برخورداری از تخصص. ارزیابی نظریه تفکیک قوا به این قرار است: الف) تفکیک قوا در مقام اجرا و عمل؛ ب) اختلاط نسبی قوا؛ ج) ضرورت نهاد هماهنگ‏کننده و ناظر بر قوا؛ د) جلوگیری از فساد و سوء استفاده از قدرت.
حال به تبیین دیدگاه اسلام در مورد تفکیک قوا می‏رسیم. شکی نیست که در نظام اسلامی این اصل که کار را باید به کاردان سپرد، مورد احترام و تأکید است؛ زیرا کارها در جامعه متعدد است و پرداختن به هر یک از آنها مستلزم دارا بودن نوعی دانش و کارآیی است و نیز این اصل که امور جامعه باید در کوتاه‏ترین زمان ممکن حل و فصل یابد، اصلی مورد تأکید در اسلام است. به هر جهت، تقسیم کار تا آنجا که خود موجب نقض غرض گردد، معمول خواهد بود. اما در نظام سیاسی اسلام با توجه به دلایل نظریه تفکیک قوا، توجه به دو مسئله ضروری است: الف) تقوا و صلاحیت‏های اخلاقی عامل اساسی مهار قدرت در اسلام؛ ب) ضرورت انسجام و هماهنگی در حکومت. با توجه به مطالب بالا، امتیاز نظام اسلامی بر سایر نظام‏ها عبارت است از: 1. انسجام درونی؛ 2. ضمانت اجرایی درونی؛ 3. برخورداری رهبری از عالی‏ترین مراتب تقوا و شایستگی؛ 4. رعایت مصالح معنوی و واقعی انسان‏ها.
این نظام سیاسی اسلام برای انجام رسالت خویش دارای زیر مجموعه‏هایی است که فقدان هر یک موجب عدم برآورده شدن کامل نیازها و مصالح می‏گردد: الف) قوه مجریه، که ضامن اجرای قوانین در جامعه است و هر جا ضعیف باشد، تخلفات زیادی صورت می‏گیرد؛ ب) قوه قضائیه، که ضرورت آن، ضمانت قوانین و داوری است. این قوه به‏طور عمده در مسائل حقوقی و اجتماعی مطرح است و شامل قوانین اخلاقی، تعبدی و فردی نمی‏شود؛ ج) قوه مقننه، که از دیدگاه اسلامی بازوی مشورتی رهبر است. یعنی متخصصان هر بخش مسائل را بررسی کرده و نظر می‏دهند و سپس فقیه آن را بر اساس قواعد فقهی سنجیده و امضاء می‏کند. در آخر می‏توان اشاره کرد که مشورت با متخصصان و صاحب‏نظران در همه زمینه‏های فردی و اجتماعی، اصل مهمی است که در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته است(1). پس نفس شورا امری عقلی و مورد تأکید اسلام است، اما کیفیت آن به شرایط زمانی و مکانی بستگی دارد.
______________________________
1. آل عمران 159، شوری، 38

تبلیغات