راز ختم نبوت

اطلاعات، 11/7/81
در این مقاله، شهید مطهری به راز گشایی مسئله ضروری ختم نبوت می‏پردازد. یکی از اسرار خاتمیت، محفوظ ماندن وحی الاهی از تحریف است؛ زیرا از جمله علل تجدید شرایع گذشته، تحریف در ادیان و کتاب‏های آسمانی است که موجب می‏شد این کتاب‏ها ویژگی هدایتگری خود را از دست بدهند، و چنین چیزی، به دلیل وعده خدایی و بلوغ فکری بشر در حفظ میراث الاهی، منتفی است. راز دیگر این امر در مسئله وحدت ادیان و ارتباط نبوت‏ها با یکدیگر است. همه شریعت‏ها از اصول فکری و علمی واحدی برخوردار بودند که قرآن از آن با نام «دین» یا «اسلام» نام می‏برد(1). دلیل وحدت دین آن است که دین از فطرت و مقتضای وجود انسان برخاسته است و فطرت در همه انسان‏ها یکی است. سعادت همه انسان‏ها وابسته به حرکت در یک شاهراه و به سوی یک مقصد است.
اگر سیر تکاملی جهان چنان بود که در هر مقطعی، بشر در مسیری متفاوت حرکت می‏کرد، ختم نبوت و ارائه قانونی ابدی ممکن نبود. اما با وحدت مسیر و مقصد، ختم نبوت ممکن خواهد بود. رسالت پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم از سنخ قانون است، نه برنامه؛ قانونی که از قوانین شریعت‏های گذشته کامل‏تر است. نبوت سیری تدریجی دارد که با رسیدن به آخرین حلقه اتصال، یعنی مکاشفه تامّه محمدیه، به اوج خود می‏رسد و پس از آن، هیچ قانون ناگفته‏ای باقی نمانده است. اختلاف شرایع گذشته نیز چون از سنخ برنامه است، با وحدت دین منافات ندارد. در شریعت اسلام نیز این اختلاف برنامه امکان دارد و هر برنامه‏ای به دست عالمان و مصلحان و با توجه به چارچوب دین حنیف صورت می‏گیرد. در اینجا توجه به چند نکته ضروری است: (1) ختم نبوت و انقطاع وحی به معنای انقطاع ارتباط با عالم غیب نیست؛ (2) چون بشر به پایه‏ای از رشد عقلانی رسیده است که خود بتواند عهده‏دار دعوت و تعلیم و تبلیغ دین باشد، لذا به نبوت تبلیغی نیازی نیست و (3) در پاسخ به این شبهه که جهان، جهان تحول است و این با جاودانگی وثبات دین منافات دارد، باید گفت آنچه متحول است، ماده است؛ نه نظام‏ها و قوانین حاکم بر ماده و جهان.