ریشه یابی مبانی امت و ملت در فقه سیاسی

نویسنده با هدف بررسى جایگاه دو مفهوم «ملت‏» و «امت‏» در فقه سیاسى، به ارائه‏ى تعریف‏هاى گوناگون از «ملت‏» مى‏پردازد و برخى عناصر مورد اتفاق در تشکیل یک ملت را ذکر مى‏کند . به عقیده‏ى برخى از محققان، این واژه از natio] » به معناى «نژاد و نسل‏» گرفته شده است و به ویژگى‏هاى قومى اشاره مى‏کند . در جهان معاصر، ملت‏به گروهى اطلاق مى‏شود که در سرزمینى مشخص سکونت مى‏کنند و پیوندهاى تاریخى و فرهنگى مشترکى دارند . اما این واژه در متون دینى به معناى «آیین و روش‏» آمده است (ملة ابیکم ابر هیم، حج: 78) و اطلاق آن بر پیروان یک روش، مجازى است . برخلاف مفهوم «امت‏» که بر وفادارى ملى تکیه مى‏کند و برخاسته از دوران مدرنیته‏ى غرب است، واژه‏ى «امت‏» ، به معناى «پیروان یک دین و آیین‏» ، بر وفادارى دینى تکیه دارد و برگرفته از تاریخ و سنت اسلامى است .
نویسنده با اشاره به آیات و روایات اسلامى نتیجه مى‏گیرد که قراردادهاى جغرافیایى هیچ اعتبارى در تشکیل ملت‏ها ندارند . اسلام آشکارا تمایز نژادى را نفى مى‏کند و با محور قرار دادن دین، همه‏ى مسلمانان را برادر، اعضاى یک خانواده، و نسبت‏به یکدیگر مسئول مى‏داند (چیزى که لویى گارده‏ى فرانسوى آن را «غرور مسلمانى‏» مى‏نامد) . البته اسلام تعدد اقوام و ملت‏ها (شعوب) را به منزله‏ى امرى تکوینى، پذیرفته است و با آن برخورد حذفى نمى‏کند (و جعلنکم شعوبا و قبآلل لتعارفوا، حجرات: 13) ; لکن ملاک برترى را تنها تقواى الاهى مى‏داند .
مردم‏سالارى، 18/4/81