بحثی در باب دین و توسعه

نخستین گام در راه توسعه‏ى فرهنگى، تعیین نوع روى‏کردمان به دین است; چراکه این انتخاب، تعیین‏کننده‏ى روى‏کرد ما به مقوله‏ى توسعه‏ى فرهنگى خواهد بود . پس از روشن شدن موضع و موقف، مى‏توانیم تئورى توسعه‏ى فرهنگى، سازه‏ها و عناصر آن را تبیین کنیم .
انقلاب اسلامى دوره‏هاى مختلفى را پشت‏سر نهاده، و نگاه به دین نیز در هر یک از این ادوار متفاوت بوده است: زمانى دین را امر شاملى مى‏دانستیم که در همه‏ى حیثیت‏هاى اجتماع و انسان تاثیرگذار است; و در دوره‏ى بعد، در نتیجه‏ى عمل‏کرد مقلدانه‏مان در اخذ سایر تفکرها، دین را صرفا محملى براى تربیت و ارتقاى انسان دانستیم و نقش دولت را در دیده‏بانى ارزش‏ها منحصر ساختیم .
پس از مشخص شدن نوع روى‏کرد ما به دین، در گام بعدى، با نگاهى بیرونى، به مناسبات حوزه‏ى فرهنگ و دین نظر مى‏کنیم و میزان و کیفیت‏سرمایه‏گذارى در این حوزه‏ها را ارزیابى مى‏نماییم . براى این منظور، باید به سرمایه‏گذارى مادى، سرمایه‏گذارى انسانى، و چگونگى بهره‏بردارى از ظرفیت‏هاى موجود اندیشید . در بحث‏سرمایه‏گذارى مادى، گفتنى است تنها نیم‏درصد از بودجه‏ى کل کشور به مسائل فرهنگى و دینى اختصاص مى‏یابد . در زمینه‏ى نیروى انسانى نیز استعدادهاى بسیارى رها شده یا در حال تلف شدن است . در واقع، سرمایه‏گذارى ما در زمینه‏ى نیروى انسانى خلاق و صاحب‏فکر در حوزه‏هاى دینى و دانشگاه‏ها بسیار کم‏تر از گذشته است . پیش از انقلاب، افرادى چون شهید مطهرى خود را مصروف تربیت‏شاگردانى در دانشگاه، و ایجاد حلقه‏هاى فکرى مى‏کردند; اما پس از انقلاب، علماى ما سمت‏هاى مختلفى پذیرفتند; ولى در دانشگاه‏ها مقیم نشدند .
مسئله‏ى بعد چگونگى بهره‏گیرى از ظرفیت‏هاى موجود در کشور است . براى مثال، به جاى اندکى سرمایه‏گذارى براى فعال ساختن مساجد، به کارهایى دست مى‏زنیم که هم ظرفیت اسلامى ندارند و هم هزینه‏هاى گزافى در بر دارند .
سیاست روز، 12/4/81