مطالعه تحلیلی تصاویر پرندگان شکاری در نگاره های شاهنامه طهماسبی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شکار از دوران باستان تا به امروز از موضوعات موردتوجه پادشاهان، امرا و مردم عادی بوده است، چنان که حتی مراسم تشریفاتی خاصی به این موضوع اختصاص می یافته و پادشاهان افرادی را برای تربیت حیوانات و پرندگان شکاری می گمارده اند. در آثار هنری و بالأخص در نگارگری و نسخه های خطی هم تصاویری مرتبط با موضوع شکار و پرندگان شکاری مشاهده می شود. شاهنامه طهماسبی یکی از شاهکارهای نگارگری ایرانی است که در برخی نگاره های آن پرندگان شکاری تصویرنگاری شده است. هدف از پژوهش حاضر تجزیه وتحلیل تصاویر پرندگان شکاری در نگاره های شاهنامه طهماسبی و ارتباط تصاویر با متن اصلی است. سؤال های این پژوهش عبارت اند از 1. ساختار تصویری و زیباشناختی پرندگان شکاری در نگاره های شاهنامه طهماسبی چگونه است؟ 2. نقش چه پرندگانی به عنوان پرندگان شکاری در نگاره های شاهنامه طهماسبی آمده است؟ 3. ارتباط میان تصاویر پرندگان شکاری و متن شاهنامه چگونه است؟ روش تحقیق پیش رو به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن با جستجو در منابع کتابخانه ای و مشاهده آثار جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که هنرمندان مصور کار شاهنامه طهماسبی در تصویرنگاری پرندگان شکاری و موضوع تربیت این حیوانات پایبند به واقعیت موضوع زمان خود بوده اند و در نگاره ها برخی امور رایج در نگه داری پرندگان نظیر کاربرد دستکش و چشم بند و نوع گونه خاص موردتوجه بازداران برای تربیت، هیچ کدام از دید ظریف و نکته سنج نگارگران شاهنامه فروگذار نشده است. همچنین در میان تصاویر پرندگان شکاری در شاهنامه 22 تصویر از این نوع پرندگان به دست آمده که بر اساس فرهنگ های عمید و معین، 17 تصویر به گونه باشه اختصاص دارد و تصویر غالب نوع باشه در میان گونه های دیگر این احتمال را افزایش می دهد که پرنده باشه بیشترین طرفدار را در میان بازداران آن زمان داشته و یا در آن زمان این گونه بیشتر یافت می شده است. همچنین در مورد ارتباط تصویر با متن باید افزود که از 15 نگاره فقط دو مورد از نگاره ها با متن ارتباط داشته و در راستای تصویرنگاری متن انجام شده اند.