بررسی سیر تحول طلاکاری قرآن های موزه آستان قدس رضوی از ابتدا تا دوره قاجار (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

قرآن کریم پراهمیت ترین متن اسلامی است که همواره از ابتدای دوره اسلامی تاکنون اقوام مختلف جهان اسلام از جمله ایرانیان را بر آن داشته که بالاترین هنر خود را در آراستن آن به کار گیرند. هنرمندان ایرانی پس از اسلام هر ورق قرآن را با استفاده از طلا تبدیل به اثری نفیس در نهایت زیبایی کرده اند. هدف از انجام این پژوهش مشخص نمودن روند تزئین قرآن ها با طلا بوده و این پرسش مطرح است که در طی قرون اسلامی میزان به کارگیری طلا برای آراستن قرآن ها تا چه اندازه تغییر کرده است. در گنجینه قرآن های موزه آستان قدس رضوی سیر تحول طلاکاری قرآن ها از دوران اولیه اسلامی تا دوره قاجار به طور آشکاری مشهود است. با استفاده از این منبع پرشکوه، سیر تغییرات تزئین با طلا مورد مطالعه قرار می گیرد. در آغاز، فقط بخش های کوچکی در قرآن ها تذهیب می شد، ولی در دوره های بعد این تزئین گسترش پیدا کرده و پیدایش تدریجی آرایه ها دیده می شود که در ابتدا تک رنگ بوده و در طی قرون الوان دیگری به آنها افزوده شده به طوریکه اوج تذهیب و طلاکاری قرآن را در دوره صفوی شاهدیم و از آن پس به دلیل رواج چاپ سنگی در دوره قاجار تزئین قرآن ها کاهش می یابد. با مطالعه این سیر تحول در می یابیم که طلاکاری قرآن ها نسبت به دوران اولیه اسلامی سیر صعودی و پیشرونده داشته است. این دریافت، افق جدیدتری را نسبت به زیبایی شناسی هنر اسلامی پیش رو قرار داده و تأثیر دوره های تاریخی مختلف بر آن را تبیین می کند. رویکرد این پژوهش تاریخی بوده و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی صورت گرفته است.