منشأ نقوش کاشی های کاخ قبادآباد ترکیه با نگاهی تطبیقی به آثار ایران و سوریه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از خصیصه های مهم هنر اسلامی وجود تشابهات فنی و تجسمی است که میان سفال مناطق مختلف جهان اسلام به ویژه سفال نوع سلجوقی وجود دارد. این مسئله بیش از همه در حوزه جغرافیایی ایران، سوریه و ترکیه مشاهده می شود. از جمله مواردی که در بررسی های هنر اسلامی همواره مورد توجه واقع شده تعیین خاستگاه این تشابهات است. پژوهش حاضر با در نظر داشتن این مسئله و با هدف واکاوی سمت و سوی انتقال سنت ها در سفال قرون 6 و 7 هجری بر آن است که منشأ نقوش کاشی های کاخ قبادآباد ترکیه را به عنوان یکی از مصادیق این تشابهات بررسی کند. این مقاله با گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد ایران منشأ بسیاری از تأثیرات وارد بر نقوش کاشی های کاخ قبادآباد است. مصر نیز سهم ناچیزی را به خود اختصاص می دهد. بخشی از این تأثیرات به صورت غیرمستقیم و به واسطه سوریه و بخشی دیگر به صورت مستقیم و از طریق تجارت، مهاجرت و جنگ ها به آناتولی وارد شده اند. البته دامنه این تشابهات فراتر از آثار سفالی است و دیگر شکل های هنری را نیز تحت تأثیر قرار داده است. همچنین معماری، ادبیات و حتی شیوه زمامداری حکومت در سایه این اثرگذاری قرار می گیرد که بر اساس آن می توان نتیجه گرفت ایران فارغ از تأثیرات هنری، خاستگاه گستره ای از تشابهات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در آناتولی دوران سلاجقه روم است.