در اقتصادهای دانش بنیان، علم و فناوری اهمیتی برتر از کار و سرمایه یافته است. از این رو، اکنون راهبردهای کلان علم و فناوری در سطوح ملی و بین المللی با دقت بررسی و در چارچوب طرح های میان مدت و بلندمدت، تدوین، اجرا و پایش می شود. نکته مهم، درک واقعی و بی طرفانه نقطه عزیمت و وضع موجود است که پایگاه علم و فناوری کشور نامیده می شود. هدف پژوهش حاضر، در وهله نخست تعیین حدود نسبی این پایگاه و سپس بیان پیشنهادهایی برای درج در بخش علم و فناوری برنامه های توسعه در قالب هسته های جهت دهنده است. پرسش اساسی مقاله حاضر این است که وضعیت پایگاه علم و فناوری، با توجه به الگوی چهارگانه ای که در مقاله حاضر مطرح شده است، چگونه است؟ آیا این وضعیت، بیانگر وجود مشکلات، آسیب ها و عدم تعادل هایی در نظام علم و فناوری در سطح ملی است؟ روش پژوهش، بررسی و تحلیل آماری و نیز تحلیل محتوای کیفی است که در کنار آن یک، پژوهش آسیب شناختی نیز در حوزه علم و فناوری انجام شده است. یافته ها در قالب داده های منظم از بررسی آماری و نیز گزارش آسیب شناختی، بیانگر برخی گسست ها و عدم تعادل ها در این حوزه است. جزیره ای شدن، عدم هماهنگی و انسجام نهادهای سیاستگذاری، ضعف رابطه بین رشد علم و تولید، عدم توان جذب سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی، از جمله عدم تعادل های مذکور است. در پایان، نگارنده الگوی مطلوبی پیشنهاد کرده و در پیوست مقاله نیز بسته پیشنهادی سیاستی، به طور مدون بیان شده است.

۵.

ردپای جهانی شدن بر شاخص های تولید علم و فناوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرشید دانش ورا رشیدی منصور میرزایی

منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: آسیب شناسی تولید علم علم سنجی ضریب تاثیر علم و فناوری نظام های استنادی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۱۲

هدف: برای بسیاری جهانی شدن بیانگر دگرگونی ها و پیشرفت های علم و فناوری است. مواردی از قبیل پیشرفت در تولید انواع فناوری های نوین اطلاعاتی، در تولید علم و همکاری های علمی دانشمندان و همچنین به وجود آمدن انواع نظام های استنادی جهانی، منطقه ای و ملی و شیوه های رتبه بندی دانشمندان، نشریات، دانشگاه ها و کشورها شاهدی بر این مدعا است. علاوه بر این انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب گردیده است که ارتباط میان مردم و جوامع مختلف به سادگی امکان پذیر گردد. از این منظر جهانی شدن با انقلاب علمی و دانسته های جدید مرتبط است. مقاله حاضر ردپای جهانی شدن را بر شاخص های سنجش علم و فناوری بررسی می کند. روش : در نگارش این مقاله رویکرد مروری – تحلیلی مورد استفاده قرار گرفته است؛ روش مورد استفاده در این پژوهش، مطالعات کتابخانه ای است. از این رو، برای نگارش بخش های مختلف مقاله حاضر از منابع کتابخانه ای فارسی و انگلیسی در قالب های الکترونیکی و چاپی استفاده شده است. یافته ها: تبیین جهانی شدن از بعد علمی و فناوری، چیستی و چرایی علم سنجی، تاثیرات جهانی شدن بر علم سنجی و نگاهی به پیامدهای جهانی شدن بر شاخص های سنجش علم و فناوری و همچنین آسیب شناسی آنها از مهم ترین یافته های این مقاله می باشند.

۶.

ارزیابی و تحلیل بخش علم و فناوری قانون برنامه پنجم توسعه از منظر اسناد فرادستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا نوروززاده حمید شفیع زاده شادی روحانی

منبع: راهبرد سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۶۶

کلیدواژه‌ها: برنامه توسعه علم و فناوری اسناد فرادستی و معین دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۱۴۰۰ تعداد دانلود : ۶۸۱

قانون برنامه پنجم توسعه در تحقق اهداف سند چشم انداز بیست ساله کشور در افق 1400 ه .ش. نقش کلیدی دارد، زیرا این برنامه سندی است که به عنوان رهنمودی برای ویژگی های کلی، رشد و توسعه بخش ها از جمله بخش علم و فناوری نقش دارد. هدف این پژوهش پاسخگویی به این سؤال اساسی است که آیا در قانون برنامه پنجم توسعه بخش علم و فناوری به سیاست های مورد تأکید در اسناد فرداستی توجه شده است؟ این تحقیق از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی است و در آن از روش تحلیل محتوایی و بررسی اسنادی بهره گرفته شده است. جامعه مورد مطالعه اسناد فرادستی و معین را شامل می شود که 9 سند به صورت نمونه هدفمند و در دسترس برای مطالعه انتخاب شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، پژوهش فیش، چک لیست و فرم های محقق ساخته، بوده است. برای تفسیر و تحلیل داده ها از روش تحلیل – توصیفی استفاده شده است. براساس یافته های تحقیق سیاست های محوری در حوزه فرهنگ، آموزش، پژوهش، فناوری، توانمندسازی منابع انسانی و توسعه زیرساخت ها، همکاری های فرابخشی و بین المللی، پاسخگویی، تشویق و مشارکت طبقه بندی و در نهایت، مواد قانونی بخش علم و فناوری قانون برنامه پنجم بخش علم و فناوری با سیاست های محوری اسناد فرادستی تطبیق شده است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که در تدوین مواد بخش علم و فناوری قانون برنامه پنجم توسعه، سیاست های محوری توصیه شده اسناد فرادستی مورد توجه قرار گرفته شده است.

۷.

تحلیل پیوند علم و فناوری با مطالعه استنادی پروانه های ثبت اختراع ایرانی در طول سال های 2009-2013(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زاهد بیگدلی منصوره صراطی شیرازی

منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۶ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰۲

کلیدواژه‌ها: استناد علم و فناوری پروانه ثبت اختراع پروانه های ثبت اختراع و علائم تجاری امریکا (USPTO)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۶ تعداد دانلود : ۵۶۸

هدف: تحلیل جریان دانش از طریق بررسی استنادهای پروانه های ثبت اختراع ایران است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی و مطالعه استنادی انجام گرفته است. ابتدا پروانه های ثبت اختراع ایران، از پایگاه پروانه های ثبت اختراع و علائم تجاری امریکا (USPTO) استخراج شد و موضوعات بر اساس ""طبقه بندی بین المللی پروانه ثبت اختراع"" تعیین و استنادهای موجود در آنها به تفکیک پروانه های ثبت اختراع و دیگر منابع علمی تحلیل گردید. یافته ها: فقط 43 درصد از پروانه های ثبت اختراع به منابعی غیر از پروانه های ثبت اختراع استناد کرده اند و از کل استنادهای صورت گرفته، در حدود 6/77 درصد استنادها به دیگر پروانه های ثبت اختراع و فقط 4/22 درصد استنادها به منابع غیر از پروانه های ثبت اختراع بوده است. آزمون ها معنا دار بودن اختلاف در تعداد استناد به پروانه های ثبت اختراع ایران به صورت کلی و نیز در میان حوزه های موضوعی را نشان می دهد. نتیجه گیری: پروانه های ثبت اختراع ایران، بیشتر فناوری- بنیان هستند تا علم- بنیان

۸.

بررسی متغیرهای موثر بر قدرت علمی و فناوری و ارائه مدل ارزیابی قدرت علمی و فناوری کشورها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید جواد موسوی زارع سید هادی زرقانی هادی اعظمی

منبع: جغرافیای سیاسی سال اول پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: نوآوری سنجش قدرت ملی علم و فناوری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی جغرافیا رشته های جغرافیای عمومی جغرافیای سیاسی

تعداد بازدید : ۱۰۲۱ تعداد دانلود : ۳۹۶

قدرت ملی، دارای منابع و سرچشمه های متعددی از جمله علم و فناوری است. این مؤلفه قدرت ملی به دلیل کارکرد بستر ساز آن در تولید و تقویت سایر ابعاد قدرت، همانند قدرت اقتصادی، نظامی و... از نقش کلیدی و مهمی در این عرصه برخوردار است. ازاین رو، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و پژوهش میدانی به دنبال پاسخ به این سؤال است که: مهم ترین متغیرها و شاخص های شکل دهنده به قدرت علمی و فناوری کشورها کدام اند. یافته ها و نتایج پژوهش شامل دو بخش مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. بر این اساس، ابتدا در بخش مطالعات کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر مهم ترین شاخص ها و متغیرهای مؤثر بر قدرت علمی و فناوری کشورها استخراج گردید و با توجه به ماهیت و نقش آنها، این متغیرها در قالب شش عامل (فاکتور) نیروی انسانی، مالی و اقتصادی، میانجی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، برونداد علمی و عملکرد در علوم استراتژیک، طبقه بندی گردیدند. در بخش مطالعات میدانی، نیز پرسشنامه ای در قالب ۶ فاکتور و ۱۰۲ شاخص به دو زبان فارسی و انگلیسی طراحی گردید و در اختیار صاحب نظران داخلی و خارجی قرار گرفت. بر اساس تجزیه وتحلیل پرسشنامه ها، مهم ترین متغیرها و شاخص های قدرت علمی و فناوری شناخته شد و همچنین اولویت بندی فاکتورهای شش گانه نیز مشخص گشت. بر این اساس، فاکتورهای مالی -اقتصادی، نیروی انسانی و برونداد علمی و نوآوری به ترتیب اولویت اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. درنهایت با توجه به یافته های کتابخانه ای و میدانی، مدل مفهومی پیشنهادی ارزیابی و سنجش قدرت علمی کشورها در قالب ۶ فاکتور و ۴۴ متغیّر طراحی گردید.

۹.

رهیافتی به پیامدهای سیاست گذاری علم و فناوری در ایران بر اساس تحلیل اسناد بالادستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حجت الله مرادی پور ابراهیم حاجیانی حشمت خلیفه سلطانی

منبع: پژوهش در نظام های آموزشی دوره ۱۱ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: علم و فناوری ابزارهای سیاست گذاری علم و فناوری تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم تربیتی

تعداد بازدید : ۹۴۵ تعداد دانلود : ۷۹۶

به طور عام بیش از چند دهه از عمر سیاست گذاری های کلان و برنامه ریزی های توسعه مبتنی بر این سیاست گذاری ها در ایران می گذرد اما به طور خاص سیاست گذاری در حوزه علم و فناوری سابقه ای حدوداً دو دهه ای دارد. برای اولین در برنامه توسعه سوم فصلی به توسعه علم و فناوری اختصاص داده شد. در طول این سال ها چندین سند بالادستی برای سیاست گذاری کلان در حوزه علم و فناوری (سند چشم انداز بیست ساله، نقشه جامعه علمی کشور و سیاست های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری) تدوین و ابلاغ شده است. بعد از گذشت قریب دو دهه از سیاست گذاری ها متأسفانه نتایج و خروجی ها با آنچه انتظار می رفت تفاوت دارند. رتبه علمی ایران و برخی دیگر از شاخص های مرتبط مؤید همین مطلب هستند. با عنایت به اینکه این پژوهش ازلحاظ ماهیت کاربردی، ازنظر نوع کمی و کیفی (آمیخته) و لذا روش تحلیل محتوای کیفی -کمی استفاده شده است. جامعه آماری آن اسناد بالادستی در حوزه علم و فناوری است. با توجه به اینکه هدف اصلی این پژوهش شناسایی نوع/ روش سیاست گذاری علم و فناوری به منظور تحلیل پیامد های حاصل از سیاست گذاری های مذکور بر توسعه کشور است، ضمن مطالعه مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق، نسبت به شناسایی ابزارهای سیاست گذاری اقدام شده و سپس با تحلیل محتوای اسناد بالادستی در حوزه علم و فناوری سعی شده است که ارتباط میان شیوه سیاست گذاری های انجام شده با پیامدهای حوزه علم و فناوری را شناسایی نماییم. یافته ها نشان می دهند که وحدت رویه و نگاه منسجم استراتژیک بر سیاست گذاری ها حاکم نبوده است و پیامدها از عدم توازن در عرصه های عرضه و تقاضا رنج می برند.

۱۰.

بررسی عوامل فراسازمانی مؤثر بر مدیریت پژوهش و فنّاوری در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق تراب زاده سید علیرضا سجادیه سعید حجازی فر

منبع: مدیریت در دانشگاه اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

تعداد بازدید : ۶۳۴ تعداد دانلود : ۳۲۴

هدف:هدف اصلی محققان در این مقاله، بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت پژوهش و فنّاوری در ایران با رویکرد فراسازمانی بوده است. روش:روش این پژوهش از نوع کیفی است. ابزار گردآوردی اطلاعات از طریق مصاحبه با کارشناسان و صاحب نظران عرصۀ مدیریت پژوهش و فنّاوری است. تحلیل داده های مصاحبه نیز از روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. یافته ها:عوامل فراسازمانی را در قالب چهار دستۀ کلی می توان تقسیم کرد: عوامل مربوط به مسئولان، عوامل مربوط به جامعۀ سازمانهای دانش بنیان، عوامل ناظر به محیط و عوامل ناظر به صنعت. در هر یک از این عوامل، هم عوامل موفقیت ساز و هم عوامل شکست زا ذکر شده است. نتیجه گیری:عوامل موفقیت ساز، عواملی اند که باعث موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فنّاوری می شوند و لازم است تقویت شوند. عوامل شکست زا، عواملی اند که مانع موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فنّاوری می شوند و ضرروری است اقداماتی در جهت رفع آنها انجام شود.

۱۱.

بررسی و تحلیل جایگاه علم و فناوری در عرصه قدرت سخت، نرم و هوشمند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید جواد موسوی زارع سید هادی زرقانی هادی اعظمی

منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 103 - 138

کلیدواژه‌ها: علم و فناوری قدرت سخت قدرت نرم قدرت هوشمند دیپلماسی علم و فناوری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی جغرافیا رشته های جغرافیای عمومی جغرافیای سیاسی

تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۴۶۷

قدرت از جمله مفاهیمی است که در مرکز توجه متخصصان جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک قرار دارد؛ ازاین رو، اندیشمندان مختلفی به بحث در مورد ماهیت، قلمرو، ابعاد، کاربرد و کارکرد آن پرداخته اند؛ بر این اساس، یکی از جدیدترین اقسام طبقه بندی قدرت، تقسیم آن به سه شکل قدرت سخت، نرم و هوشمند است. از طرف دیگر، از سالیان دور علم و امروزه در کنار آن فناوری به عنوان یکی از فاکتور های اصلی قدرت قابل طرح بوده است. بر این اساس، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای و تحقیقات میدانی به دنبال بررسی نقش و جایگاه علم و فناوری در اشکال سه گانه قدرت سخت، نرم و هوشمند است؛ از این حیث، علاوه بر رجوع به منابع معتبر در قسمت یافته های کتابخانه ای، در بخش مطالعات میدانی، پرسشنامه ای به دو زبان فارسی و انگلیسی تهیه و در اختیار کارشناسان و صاحب نظران قرار گرفته که در مجوع 80 پرسشنامه تکمیل و ملاک ارزیابی قرار گرفت. با این تفاسیر یافته های کتابخانه ای پژوهش حاکی از آن است که علم و فناوری از جایگاه و نقش بنیادینی در هر سه بعد قدرت یعنی قدرت سخت، نرم و هوشمند برخوردار است. همچنین، یافته های میدانی نیز بیانگر این ادعا است که از منظر خبرگان و کارشناسان، علم و فناوری به ترتیب بر قدرت هوشمند، سخت و نرم بیشترین تأثیر گذاری را دارد. <br /> <br />

۱۲.

شناسایی عوامل سازمانی موثر بر مدیریت پژوهش و فناوری سازمان های دانش بنیان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق تراب زاده علیرضا سجادیه سعید حجازی فر

منبع: چشم انداز مدیریت دولتی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵

کلیدواژه‌ها: پژوهش مدیریت پژوهش علم و فناوری شرکتهای دانش بنیان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دولتی

تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۶۶۷

ی شک در دنیای کنونی یکی از مولفه های مهم در عرصه ی اقتدار ملی و بین المللی کشورها علم و فناوری بوده و هست. اهمیت این مساله در مورد ایران با توجه به محوریت آن در جهان اسلام و مقابله با استکبار جهانی دوچندان می نماید. لذا این عرصه را باید به طور جدی پیگیری نمود و در راه مدیریت پژوهش و فناوری گامهای اساسی برداشت. هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل موثر بر مدیریت پژوهش و فناوری در ایران با رویکرد سازمانی است. روش این پژوهش از نوع کیفی است. ابزار گردآوردی اطلاعات از طریق مصاحبه با کارشناسان و صاحبنظران عرصه مدیریت پژوهش و فناوری است. روش تحلیل داده های مصاحبه از طریق تحلیل مضمون صورت گرفته است. باتوجه به نتایج این پژوهش، عوامل سازمانی در قالب 7 دسته کلی می توان تقسیم کرد: عوامل ناظر بر مدیران دانشی، عوامل ناظر بر نظام برنامه ریزی، عوامل ناظر بر فرهنگ سازمانی، عوامل ناظر بر مدیریت منابع انسانی، عوامل ناظر بر مدیریت دانش، عوامل ناظر بر نظام ارزیابی، عوامل ناظر بر مدیریت مالی. در هر کدام از این عوامل هم عوامل موفقیت ساز و هم عوامل شکست ذکر شده است. عوامل موفقیت ساز عواملی است که باعث موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فناوری است و عوامل شکست عواملی است که مانع موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فناوری است که ضرروری است اقداماتی در جهت رفع آنها انجام گیرد.

۱۳.

تحلیل روند فناوری های خودرویی نیروهای مسلح ج.ا ایران در حوزه تحرک در رزم زمینی و شناسایی چشم اندازهای علم و فناوری مرتبط با آن در سطح منطقه و جهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید خردمند مهرداد رسولی مقدم

منبع: آینده پژوهی دفاعی سال سوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 49 - 97

کلیدواژه‌ها: ادوات و تجهیزات خودرویی مطالعات تطبیقی تحلیل روند علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۳۷۹

در پژوهش حاضر به شناسایی رویکرد سازمان ها، صنایع و مراکز تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای جهان در فرآیند طراحی و ساخت نمونه های مختلف ادوات و تجهیزات نظامی مرتبط با حوزه خودرویی پرداخته شده است. بدین منظور؛ فرآیند گردآوری داده های مورد نیاز تحقیق با بهره گیری از اطلاعات و مدارک موجود در منابع با استفاده از راهبرد مطالعات تطبیقی و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از روش آمار توصیفی (درصد فراوانی) و مدل سری زمانی انجام شد. نتایج نشان می دهد که رویکرد کیفی فرآیند طراحی و ساخت نمونه های مختلف ادوات و تجهیزات نظامی مرتبط با حوزه خودرویی جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با رویکرد کلی این فرآیند در سطح جهان، از انطباق مناسبی برخوردار است و در بیشتر موارد (از لحاظ کمی و کیفی) نسبت به کشورهای گروه دوم جهان، از جایگاه و رشد بالاتری برخوردار بوده و آنها را پوشش می دهد. همچنین رویکرد اصلی سازمان ها، صنایع و مراکز تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در صورتی که به عنوان یک واحد یکپارچه در نظر گرفته شوند، دستیابی به چشم انداز ارتقاء و بروزرسانی قدرت آتش خودرو و استفاده از این چشم انداز در فرآیند طراحی و ساخت نمونه های تانک اصلی میدان نبرد، نفربر زرهی و توپ خودکششی است.

۱۴.

کارکرد دیپلماسی علم و فناوری در جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اکرم قدیمی

منبع: سیاست دوره ۴۷ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 139 - 157

کلیدواژه‌ها: دیپلماسی علم و فناوری قدرت نرم همکاری های علمی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۲۸۲

امروزه، علم و فناوری از مهم ترین مؤلفه هایی است که همکاری های علمی- بین المللی را تحت شعاع قرار داده است. به طور کلی علم و فناوری و به طور خاص دیپلماسی علم و فناوری از مؤلفه هایی هستند که توانایی و قابلیت تأمین منافع ملی در هر شرایطی را دارد و به عنوان مؤلفه مهم قدرت نرم کشورها در حوزه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی کشورها نقش آفرینی می کند. اهمیت علم در سیاست خارجی را می توان در سخن هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی نیکسون، مشاهده کرد: «هیچ چیزی بین المللی تر از علم وجود ندارد».هدف این پژوهش، علاوه بر بررسی تطبیقی عملکرد و جایگاه دیپلماسی علم و فناوری در ایران و آمریکا، بازبینی موقعیت ها و مزیت های این دیپلماسی برای سیاست خارجی ایران است. این پژوهش درصدد پاسخگویی به این پرسش است که «آیا کارکرد دیپلماسی علم و فناوری در ایران و ایالات متحده آمریکا یکسان است؟». روش این پژوهش تحلیلی- توصیفی است. چارچوب نظری پژوهش قدرت نرم است. دیپلماسی علم و فناوری نقش عمده ای در ایجاد و شکل گیری ائتلاف های منطقه ای و بین المللی دارد. این نوع دیپلماسی با کمک علم و فناوری می تواند تعارضات میان کشورها و ملت ها را با کمترین هزینه مدیریت کند.

۱۵.

واکاوی ظرفیت های دیپلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه

نویسنده: ابوطالب شفقت سید اصغر جعفری سعید چهرآزاد

منبع: مطالعات آسیای جنوب غربی سال دوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: دیپلماسی علم و فناوری دیپلماسی علم و فناوری ایران ترکیه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۴۴۵

کشور ترکیه به واسطه همسایگی با کشورمان و به یُمن جایگاه اقتصادی و فناورانه ای که در منطقه غرب آسیا دارد می تواند به عنوان کشور هدف ایران در زمینه دیپلماسی علم و فناوری قرار بگیرد. ترکیه حدفاصل بین اروپا و آسیا محسوب می شود و از این منظر می تواند ناقلِ تکنولوژی اروپایی به کشورهای دیگر از جمله کشور ما قلمداد گردد. زمینه های مشترک دیگر از جمله فرهنگ، دین، جغرافیا، محیط زیست، اقتصاد، سرمایه گذاری و... موجب شده است که ایران در این کشور منافع چند جانبه و چند ساحتی داشته باشد. از این رو ظرفیت های دیلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه به گونه ای بسیط است که پردازش آن را ضروری جلوه می دهد. در این پژوهش مهمترین سوالی که در پیِ پاسخ به آن هستیم این است که ایران چگونه می تواند ظرفیت های دیپلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه را مورد شناسایی قرار دهد و از آن در جهت تقویت بنیه علمی کشور استفاده نماید؟ برای پاسخ به این سؤال از «تحلیل گفتمان» لاکلاء و موفه به عنوان روش تحقیق و از «روش کتابخانه ای» به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده می شود.

۱۶.

طراحی مدل مفهومی اجرای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت با تأکید بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صبا اجاقی سید محمود آقایی فیروزآبادی

منبع: راهبرد سال بیست و نهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۹۴ 67-96

کلیدواژه‌ها: الگوی اسلامی - ایرانی اقتصاد سیاست علم و فناوری محیط زیست

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۴۹

الگو نقشه جامعی برای حرکت در مسیر تعالی است و از این رو بررسی ابعاد و مؤلفه های تأثیرگذار بر الگوی پیشرفت و توسعه با تأکید بر اسلامی و ایرانی بودن از اهمیت بالایی برخوردار است. الگوی پیشرفت باید کاملا منطبق بر محیط آینده باشد تا بتواند از ناهمواری های آینده عبور کند و اثرگذار باشد. مساله این است که بسیاری از سندهایی که در کشور تنظیم می شوند قابلیت اجرا ندارند و اغلب ظرفیت اجرایی شدن ندارند. علت هم این است که آرمان هایی که در این سندها آمده با آرمان های نسل بعدی که قرار است این سندها را اجرا کنند، همخوانی ندارند. به عبارتی ارزش شناختی ما با ارزش شناختی نسل بعدی متفاوت است. همچنین بررسی آثار و پیامدهای توسعه در کشور ما نشان می دهد که توسعه به سبک غربی از یک سو نتوانسته باعث توسعه و پیشرفت کشور گردد و از سوی دیگر نیز باعث کمرنگ شدن ارزش های اسلامی-ایرانی نیز شده است. دلیل این امر را باید در تفاوت بین مبانی، اقتضائات و غایات توسعه با مبانی و غایات جامعه ی اسلامی ایران جستجو کرد، لذا این امر ضرورت طراحی الگویی متناسب با جامعه اسلامی و ایرانی را ایجاب می کند. در این پژوهش با شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار بر الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت به طراحی الگوی پیشرفت و توسعه متناسب با جامعه اسلامی ایران پرداخته می شود. در این پژوهش، که تاکید بر اجرایی شدن الگو در آینده است، ابتدا با مرور ادبیات نظری به بررسی مفاهیمی همچون پیشرفت، توسعه، الگوی اسلامی - ایرانی و همچنین ارتباط الگوی اسلامی- ایرانی با مفهوم پیشرفت و توسعه پرداخته می شود. روش کاربردی مقاله روش کتابخانه ای، در چارچوب رویکرد تحلیلی - توصیفی و با کمک داده های خبرگانی معطوف به آینده می باشد. در این پژوهش، با توجه به بیانات مقام معظم رهبری شاخص های الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در 6 حوزه شاخص های سیاسی، اقتصادی، علم و فناوری، زیست محیطی، توسعه انسانی و شاخص اجتماعی و فرهنگی طبقه بندی و در نهایت مدل مفهومی جهت اجرای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت با توجه به این شاخص ها طراحی و ارائه گردیده است.

۱۷.

عملکرد روزنامه نگاران علم در صفحه علم و فناوری مطبوعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه بنیادی مهدخت بروجردی علوی

منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۳

کلیدواژه‌ها: روزنامه نگاری علم و فناوری روزنامه‌نگار علم توسعه علمی مطبوعات

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات

تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۵

با توجه به نقش «روزنامه‌نگاران علم» به عنوان یکی از ارکان ترویج علم در جامعه و جایگاه «روزنامه‌نگاری علم» در توسعه علمی کشور بررسی عملکرد آنها در رسانه‌های گوناگون می‌تواند توصیف‌کننده جایگاه واقعی آنها در سپهر علمی جامعه و مقدمه‌ای برای یافتن چالش‌های این حوزه باشد. لذا این پژوهش با هدف بررسی عملکرد روزنامهنگاران علم در مطبوعات با استفاده از روش تحلیل محتوای کمَی و با نگاهی بر درسنامه‌های فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، به بررسی محتوای تولید شده، در صفحات علم و فناوری چهار روزنامه جامجم، کیهان، خراسان و آفرینش پرداخته است. دادههای پژوهش ضعف عملکرد روزنامه‌نگاران علم را در برخی حوزه‌ها نشان میدهد:مطالب علم و فناوری در این روزنامهها، به ندرت برجسته می‌شوند. این مطالب عمدتا، از منابع دیگر استخراج میشوند و تولید، در این حوزه کمتر اتفاق می‌افتد.مصاحبه‌ها و گزارش‌های نقادانه سهم بسیار اندکی در این صفحات دارند، پرداختن به سیاست‌های علمی و مناقشات علم، چه در سطح جامعه و چه در سطوح تولید دانش، از جمله مواردی است که مغفول مانده و به آن پرداخته نشده است. در این صفحات از شیوههای غالب علمینویسی، مطابق با درسنامههای فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، مثل گزارشنویسی به شیوه داستانی و یا فیچر نویسی استفاده نمی‌شود.

۱۸.

ایران و چندجانبه گرایی راهبردی مبتنی بر دیپلماسی علم: مطالعه ی تطبیقی حضور ایران، ترکیه، عربستان و مالزی در سازمان های بین المللی علم و فناوری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عفت نوروزی راضیه مهرابی کوشکی جواد مشایخ

منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و سوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸۹ 121 - 158

کلیدواژه‌ها: دیپلماسی علمی سازمان های بین المللی علم و فناوری سیاست خارجی همکاری علمی سیاست گذاری علم تولید علم

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۵۴

هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی بهره برداری کشورهای اسلامی ایران، ترکیه، عربستان و مالزی از سازمان های بین المللی حوزه ی علم و فناوری و ظرفیت ها و فرصت های مغفول مانده ی ایران در این حوزه است. در این راستا ابتدا مهم ترین سازمان های بین المللی در حوزه علم و فناوری، در بُعد منطقه ای و جهانی، شناسایی شده و میزان حضور و بهره برداری کشورهای مذکور با ایران مقایسه گردید. در این نوشتار مصاحبه و تحلیل نظرات خبرگان حوزه علم و فناوری نشان می دهد هرچند به لحاظ کمّی حضور ایران در فرآیندهای چندجانبه بین المللی این حوزه سطح قابل قبولی دارد، اما به لحاظ کیفی مطلوب نیست. مهم ترین دلیل این امر، کمبود نیروی انسانی دارای مهارت در حوزه ی همکاری های بین المللی علم و فناوری و سطح پایین دانش تخصصی فعالان این حوزه است. عضویت ایران در نهادهای بین المللی غالباً به صورت غیرمتمرکز بوده و نمایندگان ایرانی از حضور یک دیگر اطلاع ندارند و نمی توانند از تجارب و ظرفیت های موجود حداکثر استفاده را ببرند. ناهماهنگی و عدم هم سویی نمایندگان حاضر در این سازمان ها بسیار جدی است. از چالش های اصلی حضور نمایندگان در نهادهای بین المللی می توان به مواردی هم چون: تعامل با سازمان های اصلی متولی ازجمله وزارت امور خارجه، عدم جدیت سایر سازمان ها در تعاملات خود، عدم شفافیت قوانین داخلی و عدم اشراف بر قوانین و حقوق بین المللی اشاره کرد.

۱۹.

دو دهه عملکرد کشورهای اسلامی در حال توسعه عضو گروه D8 در بروندادهای علمی و فناورانه: مطالعه تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هاجر صفاهیه زینب شریفی فرد

منبع: سیاست نامه علم و فناوری دوره دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۳۳) 53 - 68

تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۲۱۱

اهمیت دستاوردهای علم و فناوری در دنیای امروز چنان است که بخش اعظمی از توسعه کشورها براساس آن ها ارزیابی می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت جمهوری اسلامی ایران از منظر بروندادهای علم و فناوری در بازه زمانی بیست ساله و مقایسه آن با کشورهای اسلامی عضو گروه D8 انجام شد. این پژوهش کاربردی بوده و به روش تحلیلی - توصیفی با رویکرد علم سنجی ارائه شد. جامعه پژوهش شامل بروندادهای علمی و فناورانه کشورهای اسلامی گروه D8، نمایه شده در پایگاه اسکوپوس و پایگاه های بین المللی پروانه های ثبت اختراعات در بازه زمانی 1997 تا 2017 بود. یافته های پژوهش نشان داد که ایران در شاخص های تعداد بروندادهای علمی و استنادات، پس از ترکیه جایگاه دوم را در بین کشورهای گروه D8 به خود اختصاص داده است. در حوزه بروندادهای فناورانه در سه پایگاه بین المللی USPTO EPO و WIPO ایران به ترتیب در جایگاه دوم پس از مصر، جایگاه سوم پس از ترکیه و مالزی و جایگاه چهارم پس از ترکیه، مالزی و مصر قرار داشت. با توجه به نسبت بروندادهای فناورانه به برونداد های علمی، ایران در بین هشت کشور جایگاه چندان مناسبی نداشت و از این حیث حتی از پاکستان، بنگلادش یا نیجریه عقب تر بود. در بیشتر کشورهای بررسی شده بین تعداد بروندادهای علمی با تعداد استنادات و همچنین بروندادهای فناورانه رابطه مثبت و معنی داری برقرار بود. با وجود این، نتایج نشان دادند که افزایش تعداد بروندادهای علمی ایران الزاماً به افزایش متناسب و شایسته بروندادهای فناورانه منجر نشده است. این موضوع نشان دهنده شکاف بین علم و فناوری در کشور است.

۲۰.

آینده تعاملات علم و فناوری ایران با کشورهای اسلامی براساس نقشه راه توانمندسازی علمی جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا هدایتی

منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۶) 117 - 148

کلیدواژه‌ها: آینده پژوهی علم و فناوری ایران نقشه راه توانمندسازی و جهان اسلام کشورهای اسلامی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۸۶

«علم مداری» یکی از ویژگی های بنیادین مکتب اسلام است. نگاه اسلام نسبت به علم و علم آموزی بود که مسلمانان علاوه بر کسب علوم اسلامی در مکان جغرافیایی خود در طول تاریخ به هر سرزمینی راه یافتند، از فراگرفتن علوم آن سرزمین نیر کوتاهی نورزیده و در برابر دانش دیگران بی اعتنایی نشان نداده تا در نتیحه از اواخر قرن هشتم تا اواخر قرن دوازدهم میلادی به مدت حداقل چهار قرن، جهان اسلام طلایه دار علم و دانش در سراسر گیتی شدند. پژوهش حاضر در پی آن است تا از طریق تعاملات علمی و فناوری ایران با کشورهای اسلامی و براساس نقشه راه راهبردی و جامع، مؤلفه علم و فناوری مسلمانان را ارتقا داده تا به بازگشت جهان اسلام به دایره قدرت در آینده دور، کمک مؤثر بشود.سؤال اصلی تحقیق عبارت است از: «نقشه راه راهبردی و جامعِ تعاملات علم و فناوری ایران با کشورهای اسلامی به منظور توانمندسازی مسلمانان و افزایش قدرت جهان اسلام در آینده بلندمدت، کدام است؟». فرضیه پژوهش این است که «به نظر می رسد تعاملات علم و فناوری ایران براساس نقشه راه راهبردی و جامع با کشورهای اسلامی، موجب توانمندسازی مسلمانان و افزایش قدرت جهان اسلام در آینده بلندمدت، خواهد شد».روش تحقیق این پژوهش، آمیخته(کمی و کیفی)/ توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است و جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی(پُرسشنامه و مصاحبه) صورت گرفته است.