مدیریت پژوهش

هدف:هدف اصلی محققان در این مقاله، بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت پژوهش و فنّاوری در ایران با رویکرد فراسازمانی بوده است. روش:روش این پژوهش از نوع کیفی است. ابزار گردآوردی اطلاعات از طریق مصاحبه با کارشناسان و صاحب نظران عرصۀ مدیریت پژوهش و فنّاوری است. تحلیل داده های مصاحبه نیز از روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. یافته ها:عوامل فراسازمانی را در قالب چهار دستۀ کلی می توان تقسیم کرد: عوامل مربوط به مسئولان، عوامل مربوط به جامعۀ سازمانهای دانش بنیان، عوامل ناظر به محیط و عوامل ناظر به صنعت. در هر یک از این عوامل، هم عوامل موفقیت ساز و هم عوامل شکست زا ذکر شده است. نتیجه گیری:عوامل موفقیت ساز، عواملی اند که باعث موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فنّاوری می شوند و لازم است تقویت شوند. عوامل شکست زا، عواملی اند که مانع موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فنّاوری می شوند و ضرروری است اقداماتی در جهت رفع آنها انجام شود.

ی شک در دنیای کنونی یکی از مولفه های مهم در عرصه ی اقتدار ملی و بین المللی کشورها علم و فناوری بوده و هست. اهمیت این مساله در مورد ایران با توجه به محوریت آن در جهان اسلام و مقابله با استکبار جهانی دوچندان می نماید. لذا این عرصه را باید به طور جدی پیگیری نمود و در راه مدیریت پژوهش و فناوری گامهای اساسی برداشت. هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل موثر بر مدیریت پژوهش و فناوری در ایران با رویکرد سازمانی است. روش این پژوهش از نوع کیفی است. ابزار گردآوردی اطلاعات از طریق مصاحبه با کارشناسان و صاحبنظران عرصه مدیریت پژوهش و فناوری است. روش تحلیل داده های مصاحبه از طریق تحلیل مضمون صورت گرفته است. باتوجه به نتایج این پژوهش، عوامل سازمانی در قالب 7 دسته کلی می توان تقسیم کرد: عوامل ناظر بر مدیران دانشی، عوامل ناظر بر نظام برنامه ریزی، عوامل ناظر بر فرهنگ سازمانی، عوامل ناظر بر مدیریت منابع انسانی، عوامل ناظر بر مدیریت دانش، عوامل ناظر بر نظام ارزیابی، عوامل ناظر بر مدیریت مالی. در هر کدام از این عوامل هم عوامل موفقیت ساز و هم عوامل شکست ذکر شده است. عوامل موفقیت ساز عواملی است که باعث موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فناوری است و عوامل شکست عواملی است که مانع موفقیت و بهبود مدیریت پژوهش و فناوری است که ضرروری است اقداماتی در جهت رفع آنها انجام گیرد.

گرنت در دانشگاه به معنی مقدار پولی است که از سوی دانشگاه به یک عضو هیأت علمی داده می شود تا طبق تفاهم نامه پژوهشی، در زمینه امور پژوهشی مورد توافق، در یک دوره زمانی معین، هزینه کند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی دستورالعمل و آیین نامه اجرایی گرنت (نظام پژوهانه) و میزان رضایت مندی اعضای هیأت علمی دانشگاه شاهد از آن است. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه محقق-ساخته بر اساس دستورالعمل پژوهانه دانشگاه شاهد و بر اساس طیف 5 نمره ای لیکرت بود که برای جمع آوری داده ها استفاده شد. مصاحبه با اعضای هیأت علمی هم به عنوان ابزار تکمیلی مورد استفاده قرار گرفت. نمونه گیری اعضای هیأت علمی دانشگاه شاهد و به صورت نمونه گیری در دسترس انجام شده  و تعداد نمونه 114 نفر بوده است. بر اساس نتایج، بیشترین میانگین رضایت مندی مربوط به چاپ کتاب و کمترین مربوط به پایان نامه هاست. با وجود آنکه بیشترین میانگین رضایت مندی در تمامی دانشکده ها مربوط به چاپ کتاب بود، اما در سایر موارد، ترتیب رضایت مندی در همه دانشکده ها یکسان نبود. در یک نتیجه گیری کلی، رضایتمندی از گرنت در حد متوسط ارزیابی شد. مصاحبه با اعضای هیأت علمی نشان داد  که در همه دانشکده ها تهیه فاکتور و تسویه حساب مالی پژوهانه، موجب نارضایتی شده و پایین بودن کلی اعتبار پژوهشی نیز تأثیر منفی بر رضایت مندی داشته است.

پژوهش را می توان جستجوی نظام یافته وقایع و پدیده ها برای کشف حقایق و دستیابی به داشته های جدید معرفی کرد. فرآیند پژوهش و مدیریت این فرآیند در هر سه سطح فردی، گروهی و سازمانی به ویژه اگر تحقیقات دانشگاهی مدنظر باشد از مسائل پراهمیت و بحث برانگیز است. بر کسی پوشیده نیست که دانشگاه کارآمد، آموزش، پژوهش، فرهنگ سازی و ارائه خدمات کارآمد و در نهایت توسعه پایدار را در پی دارد. مطالعه حاضر براساس ماهیت اکتشافی خویش قصد دارد در دانشکده های مدیریت، اقتصاد و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران و به کمک مصاحبه و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به بررسی و نقد وضعیت مدیریت پژوهشی به خصوص سنجش حد تمایل مدیریت به اعتماد یا کنترل پژوهشگران و فرآیند پژوهش بپردازد. نتایج نشان داد که مدیران و خبرگان پژوهشی معتقدند که مدیریت پژوهشی در دانشکده های مذکور پیش از کنترل پژوهشگران گرایش زیادی به اعتماد به آنها دارد. در این دانشکده ها حد مطلوب این بود که بیشتر از استفاده از فرآیندهای کنترلی، باید به پژوهشگر اعتماد کرد. یک معیار اعتماد را می توان رتبه علمی پژوهشگر دانست یعنی هرچه رتبه علمی پژوهشگر بالاتر باشد، بیشتر می توان به او اعتماد نمود. 

هدف: سیاست گذاری مبتنی بر شواهد پژوهشی یکی از رویکردهای مدیریتی است که بر مبنای حرکت از طیف کاملاً شهودی و ناخودآگاه به سمت طیفی علمی و در نظر گرفتن تمامی ظرفیت های سازمانی استوار است. بدیهی است که بخش عمده ای از این شواهد علمی از طریق مؤسسات دانشگاهی و مراکز پژوهشی به دست می آید. بسیاری از کشورهای جهان، مؤسسات و انجمن های علمی بسیاری را تأسیس می کنند و طیف گسترده ای از محققان را برای تجزیه وتحلیل و ارزیابی نتایج تحقیقات دانشگاهی به کار می گیرند تا بتوانند برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های سازمانی خود را با جدیدترین یافته های علمی همسو سازند. براین اساس، هدف پژوهش حاضر نیز بررسی این مسئله بود که چگونه می توان بین تصمیم گیری و سیاست گذاری های سازمان اسناد و کتابخانه ملی با شواهد علمی و پژوهشی پیوند برقرار کرد، موانع احتمالی کدام است و چگونه می توان بر آن ها فائق آمد.روش : پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی تحلیلی انجام پذیرفت. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که در قالب پرسشنامه با پرسش های باز و بسته طراحی شد. جامعه پژوهش و حجم نمونه از میان کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی به صورت هدفمند انتخاب شد، به طوری که حداقل دارای 15 سال سابقه کار و دارای تحصیلات کارشناسی ارشد به بالا باشند. با این پیش فرض که هم به لحاظ تجربه، نیمه کاری خود را در سازمان طی کرده و بتوانند ارزیابی بهتری از شرایط موجود ارائه دهند و نیز حداقل یک کار پژوهشی به ثمر رسانده باشند از این نظر، 198 نفر واجد شرایط فوق بودند. 164 نفر حاضر به همکاری شدند و به پرسش ها پاسخ دادند. برای سنجش روایی، پرسشنامه در اختیار پنج نفر متخصص کتابداری و نیز متخصصان حوزه مدیریت و سیاست گذاری مبتنی بر شواهد قرار گرفت. برای سنجش پایایی نیز تعداد 35 پرسشنامه بین جامعه  موردبررسی توزیع و جمع آوری و سپس با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (85%) پایایی پرسشنامه سنجیده شد. در تجزیه وتحلیل ها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف (k-s)، t تک متغیره و همچنین برای رتبه بندی موانع از آزمون فریدمن استفاده شد.یافته ها: کارکنان بر این اعتقاد بودند که استفاده از داده ها و یافته های پژوهشی برای تصمیم گیری و برنامه ریزی در بخش های تخصصی سازمان در حد بالا (25/4 در مقیاس 5) لازم و ضروری است. آن ها برای حل مسائل کاری که تاکنون با آن مواجه بوده اند بسیار زیاد (4 از 5) به استفاده از دستاوردهای پژوهشی نیاز پیداکرده اند و براین اعتقادند که کاربست شواهد پژوهشی می تواند کارایی آنان را در انجام فعالیت های تخصصی به مقدار زیاد ارتقا بخشد؛ اما از سوی دیگر، کاربست شواهد پژوهشی را در تصمیم های کلان سازمانی کمتر از حد متوسط ارزیابی کرده اند.نتیجه گیری: برنامه ریزان و مدیران علاقه مند به اجتناب از شکست های عمده در تصمیم ها و برنامه های خود باید توجه بیشتری به کاربست شواهد علمی و پژوهشی داشته باشند تا بتوانند دانش و آگاهی خود را از پیامدها بهبود بخشند و عدم قطعیت و ریسک آن را در حوزه کاری خود کاهش دهند.