آینده پژوهی دفاعی

آینده روابط جمهوری اسلامی ایران با عربستان سعودی و ابعاد احتمالی آن، موضوعی است که برای پژوهش گران و کارگزاران سیاسی دو کشور و دیگرکشورهای مؤثر در غرب آسیا بسیار مهم است. ما در این پژوهش آینده این روابط را در افق زمانی 2030 میلادی واکاوی کردیم. در این پژوهش سناریوهای محتمل در روابط دو کشور را با روش آینده پژوهی تلفیقی به دست آوردیم. در پاسخ به این  سؤال که سناریوهای محتمل در روابط  ایران و عربستان در افق زمانی سال 2030 میلادی چه خواهد بود؟ به سه سناریوی برتر رسیده ایم :"پایان تردیدها"، "آشوب سازنده"و"ایستاده بامشت"، که روابط احتمالی دو کشور را تصویر می کنند. پیشروی فزاینده محور مقاومت (سناریوی آشوب سازنده) و یا توازن دو جبهه (سناریوی ایستاده با مشت) بالاترین احتمال را در سال 2030 میلادی خواهند داشت. این وضعیت های احتمالی شامل شگفتی سازها در روابط طرفین نخواهد بود. ما هم چنین احتمال تحقق و مطلوبیت هر سناریو و نیز نسبت سناریوها با سیاست جاری جمهوری اسلامی ایران را بررسی کردیم.

از وظایف دانشگاه های ارتش توانمندسازی کارکنان جهت مقابله با تهدیدات نوظهور آینده است. توسعه آینده پژوهی در فرماندهان و کارکنان ارتش می تواند از طریق مدیریت زمان در آموزش ضمن خدمت کارکنان بهبود یابد. با آینده پژوهی، از دل تغییرات امروز، واقعیات فردا متولد می شوند. توانمندی آینده پژوهی مبتنی بر مدیریت زمان از عوامل انگیزشی در آموزش ضمن خدمت کارکنان می باشد. پژوهش حاضر به بررسی رابطه توانمندی آینده پژوهی مبتنی بر مدیریت زمان با آموزش ضمن خدمت پرداخته است. نوع پژوهش کاربردی با روش توصیفی–همبستگی و جامعه آماری، کارکنانی از ارتش که در ارتباط با آموزش کارکنان مسئولیت داشته و مشغول فعالیت می باشند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ترکیبی با ضریب پایایی 77/0 و روش تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که توانمندی آینده پژوهی مبتنی بر مدیریت زمان در مؤلفه درک مفهومی، 32/3، توانایی محاسباتی، 53/3، روحیه آینده نگری 44/3 و روش شناسی 49/3 می باشد، همچنین میزان آینده نگری مبتنی بر مدیریت زمان کارکنان 93/3 است که بالاتر از متوسط می باشند. ضریب همبستگی، آموزش ضمن خدمت و درک مفهومی، توانایی محاسباتی، روحیه آینده نگری و روش شناسی معنی دار می باشد. نظر به نقش کارکنان در توان رزمی ارتش و مطابق با نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان با تقویت توانمندی آینده پژوهی مبتنی بر مدیریت زمان در آموزش ضمن خدمت کارکنان ارتش موجبات بهره روی و اثربخشی و تحقق اهداف آموزشی ارتش را فراهم و در جهت بهبود و ارتقاء آمادگی رزمی، توان رزمی و قدرت دفاعی و بازدارندگی ارتش تلاش نمود.

در پژوهش حاضر به شناسایی رویکرد سازمان ها، صنایع و مراکز تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای جهان در فرآیند طراحی و ساخت نمونه های مختلف ادوات و تجهیزات نظامی مرتبط با حوزه خودرویی پرداخته شده است. بدین منظور؛ فرآیند گردآوری داده های مورد نیاز تحقیق با بهره گیری از اطلاعات و مدارک موجود در منابع با استفاده از راهبرد مطالعات تطبیقی و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از روش آمار توصیفی (درصد فراوانی) و مدل سری زمانی انجام شد. نتایج نشان می دهد که رویکرد کیفی فرآیند طراحی و ساخت نمونه های مختلف ادوات و تجهیزات نظامی مرتبط با حوزه خودرویی جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با رویکرد کلی این فرآیند در سطح جهان، از انطباق مناسبی برخوردار است و در بیشتر موارد (از لحاظ کمی و کیفی) نسبت به کشورهای گروه دوم جهان، از جایگاه و رشد  بالاتری برخوردار بوده و آنها را پوشش می دهد. همچنین رویکرد اصلی سازمان ها، صنایع و مراکز تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در صورتی که به عنوان یک واحد یکپارچه در نظر گرفته شوند، دستیابی به چشم انداز ارتقاء و بروزرسانی قدرت آتش خودرو و استفاده از این چشم انداز در فرآیند طراحی و ساخت نمونه های تانک اصلی میدان نبرد، نفربر زرهی و توپ خودکششی است.

در قرون آینده تصور دنیای بدون مسافرت های هوایی امری غیرممکن تلقی می گردد. همه روزه شرکت های هواپیمایی میلیون ها مسافر و کالا را بین کشورها و شهرهای مختلف جابجا می نمایند. در این فرایند امنیت پرواز هواپیماها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کشورهای مختلف برای تامین امنیت خود نیازمند سامانه های پیشرفته کشف، شناسایی مراقبت هوافضایی آسمان برای همه اهداف پروازی هستند. در بسیاری از کشورها فرایند کشف با استفاده از انواع رادارها صورت می پذیرد و فرایند شناسایی به چندین روش مختلف و عمدتاً توسط افراد متخصص در مراکز کنترل فضایی انجام می شود. اشکال عمده روش های فعلی احتمال بروز خطاهای تصمیم گیری انسانی می باشد. لذا به نظر می رسد با توجه به پیش بینی های انجام شده و روند رو به افزایش ترافیک هوایی لازم است با استفاده از مدل های تصمیم گیری فازی و هوش مصنوعی سامانه های نرم افزاری طراحی نمود که بتواند به عنوان تصمیم یار به نفرات تصمیم گیرنده در این حوزه کمک نماید. بر همین اساس در این مقاله با استفاده از داده های موجود به عنوان اطلاعات آموزشی، آزمون و اعتبارسنجی و آموزش در محیط الگوریتم فازی رابط کاربری تاکاچی- سوگنو در محیط نرم افزار متلب استفاده شده و الگوی بهینه ای جهت فرایندهای کشف و شناسایی توسط سامانه پیشنهادی ارائه گردیده است. مهمترین نتیجه این تحقیق بهبود تشخیص و اقدام مناسب اهداف پروازی به میزان حدود 20 درصد می باشد. با توجه به اینکه الگوریتم پیشنهادی به دلیل بهره گیری از پایگاه دانش قابلیت یادگیری و پیش بینی روندها را دارا می باشد، در مأموریت های آینده کاربرد وسیع تری خواهد داشت.

امروزه فناوری اطلاعات مکانی به یکی از مهمترین ابزارهای پشتیانی تصمیم گیری، برنامه ریزی، سازماندهی، فرماندهی و کنترل در بسیاری از حوزه های عمرانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و نظامی تبدیل شده است. سیر تحول و تکامل بهره گیری از اطلاعات مکانی پس از سیستم های اطلاعات مکانی (GIS)، فن آوری زیرساخت داده های مکانی (SDI) را بوجود آورده است. SDI مجموعه ای پایه ای از فن آوری ها، سیاست گذاری ها و ترتیبات سازمانی می باشد که دسترسی بهینه به داده های مکانی را هماهنگ می سازد. توسعه SDI یکی از معیارهای ارزیابی توسعه کشورها محسوب می شود. تحقیق حاضر با هدف تدوین سناریوهای پیش روی شاخص های راهبردی توسعه SDI دفاعی در آینده میان مدت با استفاده از روش پویایی سیستم شکل گرفته است. بدین منظور با استفاده از مطالعه سوابق و نظر خبرگان، تعداد سه شاخص به عنوان شاخص های راهبردی توسعه SDI دفاعی و موتورهای رشد سیستم تعیین و متغیرهای کلیدی تأثیرگذار در روند رشد هر یک از آنها شناسایی گردید. در ادامه با تدوین فرضیه دینامیکی و ترسیم نمودار حالت- جریان در محیط نرم افزار Vensim،  سناریوهای پیش روی هر یک از موتورهای رشد در ده سال آینده شبیه سازی گردید. مدل های حاصل با  پیش بینی رفتار هر یک از شاخص ها در شرایط مختلف، ما را در برنامه ریزی راهبردی به منظور دستیابی به یک SDI کارا یاری می نماید. نتایج حاصل از تحلیل عملکرد مدل ها نشان می دهد که اولویت سیاست گذاری و برنامه ریزی به ترتیب با شاخص امنیت داده ها، مشارکت بخش ها و استانداردسازی داده ها می باشد. 

رشد سریع و روز افزون فناوری های نظامی، تاثیر چشم گیری بر کوتاه شدن چرخه عمر محصولات دفاعی برای مقابله با آنها داشته است؛ در این میان دارا بودن مزایایی مانند پایداری عملیاتی، خودمختاری، هزینه پایین، طراحی انعطاف پذیر و دور نگه داشتن زندگی انسان ها از خطر، به کارگیری پهپادها را به عنوان راه حلی برای بسیاری از چالش های هوایی آینده در پی خواهد داشت. به همین علت ارتش های جهان همواره در تلاش هستند تا برای حفظ توانمندی دفاعی خود، تجهیزات و سلاح های خود را به روز رسانی کنند. از طرفی یک روند صعودی در راستای خرید و توسعه پهپادها، هم مسلح و هم غیر مسلح برای اکثر نیروهای نظامی درجهان مشاهده می شود. با توجه به اینکه این پژوهش به دنبال آسان کردن عملیات اجرایی و نیز حل چالش های بلند مدت است، نوع پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و رویکرد آن آمیخته است و داده های کمی و کیفی تحقیق همزمان گردآوری شده است. در این پژوهش به فناوری های دفاعی ضدپهپادی با رویکرد آینده پژوهی نگریسته است و در انجام این مهم از اولویت گذاری پابرجا به عنوان یکی از روش های فعالیت آینده پژوهی استفاده کرده است. با مبنا قرار دادن الگوی اولویت گذاری و با به کارگیری پانل خبرگان، شناسایی و ارزیابی تهدیدهای حال و آتی برخاسته از پهپادها انجام شده و در یافته های پژوهش 11 نوع محصول ضد پهپادی که در برابر تهدیدهای آتی پهپادی موثرتر بوده نیز فهرست شده است.