مطالب مرتبط با کلیدواژه

عرفان


۲۱.

اندیشه های عرفانی عین القضات در باب ابلیس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان عشق عین القضات ابلیس تقدیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸۲
صرف نظر از نگاه اخلاقی به ماجرای ابلیس، که صوفیه آدمی را از دسیسه های او برحذر می دارند، مساله «نافرمانی وی در امر سجود بر آدم(ع)»، همواره موضوع بحث گروهی از عارفان مسلمان بوده است. از جمله این عرفا که در این باره دیدگاه به نسبت نو و کاملی دارد، عین القضات همدانی است. از منظر وی، سجده نکردن ابلیس بر آدم (ع)، ناشی از عشق راستین او به معشوق ازلی و نیز جریان قلم تقدیر الهی است. طبق نگرش دوگانه او، که متضمن اثبات یگانگی خداست، وجود نور سیاه عزازیلی و نور سپید محمدی (ص)، اولی به عنوان محکی برای تشخیص مخلصان و دیگری به عنوان منشا درک کمالات انسانی، در عالم هستی ضرورت دارد.
۲۲.

بررسی مقایسه‌ای عنصر نور در مثنوی با مهم‌ترین آثار عرفانی ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان وحدت وجود نور تجلی مثنوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق شاعران و نویسندگان فارسی زبان بر یکدیگر
تعداد بازدید : ۲۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۸۷
این مقاله بر آن است که جلوه¬های گوناگون معرفت¬شناختی و هستی¬شناختی عنصر نور را در مثنوی بررسی و آن را با آثار عرفانی مهم فارسی مقایسه کند. نتیجه کار نشان می¬دهد که مولوی بیشتر به جنبه¬های معرفتشناختی عنصر نور با تکیه بر قرآن و شریعت پرداخته است و تلقّی او از عنصر نور و توابع آن، هم با تلقّی اصطلاحی صوفیانی مثل علی بن عثمان هجویری و ابوالقاسم قشیری و هم با تلقّی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی ویژه امثال عینالقضات همدانی و احمد غزّالی و نیز نظام اندیشه‌ای ساختارمند و منسجم تأویلی ابن عربی و پیروانش تفاوت دارد. مولوی هرچند به ویژگیها و ارزشهای معرفت¬شناختی عنصر نور از جنبه¬های مختلف اشاره دارد، اما از دید هستی‌شناختی از چهارچوب قرآن و حدیث پا را فراتر نمی¬نهد.
۲۳.

فلسفه انسان‌شناسی از نگاه حکمت برتر

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان حکمت مدیریت انسان فطرت هستی سازمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹۷ تعداد دانلود : ۹۶۶
انسان محور جهان است و بدون تفسیر صحیح و منطقی از او، هرگونه تفسیری نسبت به هستی مبهم و ناکارآمد خواهد بود. از این روی انسان شناسان و جامعه شناسان و فلاسفه اگزیستاسیالیست سعی وافری پیرامون انسان و شناخت ابعاد وجودی وی مبذول نموده اند و علم انسان شناسی را رکن ورود به هستی شناسی جامع قلمداد کرده اند و پیرامون آن قلم زده اند تا جایی که گویی مدخل ورود به علوم بشری و غیربشری همین علم است. البته انسان شناسی برای دیگر شاخه های علوم انسانی همچون مدیریت نیز مبنایی به دست می دهد که در نحوه شناخت ما از ارکان سازمان مؤثر است. بنابراین نوشتار در پیش رو از جهت روشن شدن مباحث انسان شناسی و ابعادش از دیدگاه علوم و ادیان و فلسفه و عرفان مورد توجه قرار گرفته است و تلاش در روشن شدن ابعاد درونی و بیرونی انسان در حد میسور، شده است.
۲۴.

شیوه مولوی در بحث های کلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان عصمت کلام عفو احباط و تکفیر صفات خبری لطف عوض رؤیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۵۷
علم کلام ‘ یعنی بحث در اصول ادیان ‘ مستدل ساختن آن اصول و دفاع از آنها ‘ تاریخی به بلندی تاریخ پیامبران دارد . این مباحث ‘ از راه آمیغ زبان فارسی با زبان قرآن و اسلام رسمأ در نیمه قرن چهارم و با ترجمه تفسیر طبری ‘ در زبان فارسی جلوه نمودند . تا قرن هفتم که زبان فارسی کاملأ زبانی علمی و ادبی شد و به سبب پیوند با قرآن کریم ‘ جنبه مقدس و روحانیتی خاص یافت . مولوی که تعلق به این دوره دارد و از سرآمدان متفکرانی است که باقرآن و روایات انسی عجیب داشته ‘ مباحث کلامی را با دلایل نقلی و عقلی فراوان ‘ بیش از همه آثارش در مثنوی ‘ نه به شیوه مشایی ‘ بل با ذوق و ادب و عرفان در هم آمیخته است . او در بیان مسایل کلامی جمود ندارد و آن چه را مطابق اجتهاد و استنباط خود اوست برگزیده ‘ به همین سبب ‘ گاهی سخن او با متکلمان امامیه یا معتزله یا اشعریه یه ویژه ماتریدیه ‘ توارد پیدا میکند و در مجموع ‘ مقام اندیشه و دید او از حد تقلید برگذشته و به منزل گاه تحقیق پیوسته است .
۲۵.

لطائف تعبیرات عرفانى در دیوان شیخ محمد على گیلانى (حزین لاهیجى)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان عشق حزین سفر آفاقى و انفسى سعهء صدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۰ تعداد دانلود : ۷۶۲
علامة ذوفنون "شیخ محمد على حز ین لاهیجى " عالم، عارف، شاعر و مبارز خستگى ناپذیر به سال 1103ه. ق در اصفهان زاده شد، و در سال 1180 به لقاءالله پیوست و در آرامگاهى که از قبل در محله " فاطمان " بنارس براى خود در نظرگرفته بود به خاک سپرده شد. حز ین با سفر به شهرهاى مختلف ایران و شبه قاره و حجاز و عراق، از هر خرمنى خو شه اى چید تا علاوه بر آثار ارزندهء ادبى، تاریخى، مذهبى و عرفانى، دیوانى که هر ورقش دفتر معرفتى است فراهم آورد. ولى علاوه بر اینکه با اداى احترام نسبت به والدین و استادان خود، توفیقات خود را مدیون زحمات ایشان مى داند، برکت یافتن وقت، اشتیاق به مطالعه بویژه مطالعات سحرگاهى و اهتمام در ترک لذاات را از عنایت الهى و مایهء اصلى توفیق خود مى شمارد و بدین نعمت شکرگزار است. گویى این وسعت وقت با وسعت نظر وى توأم شده که بر اثر سیر و سفرها و زندگى پرماجرا در محیط هند و مشاهده همزیستى فرقه هاى مختلف، بدور از تعصب معتقد است که هرکس راهى به خدا راهى به خدا دارد و به حکم " الطرق إلى الله بعددانفس الخلایق ".
۲۶.

آداب و مراسم سماع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان مراسم آداب سماع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۱۴
معرفت، صفت بارز روح انسانى است و عرفان از آغاز آفرینش، فراتر از مشخصات شناسنامه اى ملت ها، در عمق شناسه هاى فرهنگى ایشان نفوذ کرده است. عرفان اسلامى و ایرانى هم که شکل متکامل و پالایش شد ه اى از عرفان است داراى ابعاد و جنبه ها و سلسله رفتارهایى است. سماع یکى از آن رفتارهاست که از جایگاه ویژه اى برخوردار است. این مقاله روایتى است مختصر از آداب و مراسم سماع در عرفان اسلامى ایرانى.
۲۸.

مقارنه مدائح نبوى عطار و صفى الدین حلى(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان جهاد مدح معراج نقل مستقیم پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۰ تعداد دانلود : ۸۸۸
صفى الدین و عطار دو شاعر اسلامى اند که درباره پیامبر (ص) مدائح قابل توجهى دارند. مضامینى همچرن معراج، اخلاق پیامبر و کرامات آن حضرت برترى او بر دیگر پیامبران و طلب شفاعت، از جمله مواردى است که هر دو شاعر به آن پرداخته اند، عطار مطالب را به دوگونه مستقیم و غیر مستقیم ذکر می کند در حالى که صفى الدین معمولا صفات پیامبر (ص) را به صورت مستقیم ذکر می کند موارد غیر مستقیم عطار در خلال تصاویرى هنرى آمده است که خواننده را به خود جذب مى نماید، از سوى دیگر نگاه عطار به پیامبر (ص) و صفات و رفتار او نگاهی عرفانى و صوفیانه است، در برابر آن صفى الدین با نگاهی شاعرانه و زمینى پیامبر (ص) را مدح می کند و تاریخ را به نظم می کشد او پیوسته سعى دارد تا اصول بدیع را در قصیده بدیعیه خویش جاى دهد. با وجود اینکه صفى الدین شیعه و عطار سنى است ولی نگاه هر دو شاعر به مذاهب نگاهى معتدل وحدت آفرین است.
۲۹.

فرا آگاهى عرفانى در آثار مولوى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان آثار مولوى فرا آگاهی عرفانى خدا آگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۹ تعداد دانلود : ۹۱۲
ظرفیتهاى ویژه اى در ادبیات عرفانى فارسى مى توان یافت که پاسخگوى دلمشغولیهاى انسان سرگشته در دنیاى پرشتاب امروز و دوران غلبه فناوریها باشد. از مهمترین جنبه هاى ادبیات عرفانى فارسى "فرا آگاهی " و اگر به ذهن و زبان مولوى نزدیکتر شویم "خدا آگاهى " است و آن اگاهى ویژه اى است که فقط سالکان حقیقى پس از طى مراحل سلوک در طریق عرفانى و نایل شدن به مقامات ربانى به آن دست مى یابند. رسیدن به این خدا اگاهى که در حقیقت نوعى "شهود عرفانى " است. قسمى "درون آگاهى " است که حاصل پشت سرگذاشتن مراتب سلوک و نیل به "حیرت عرفانى " و تبدیل شدن "من " سالک به "فرامن " یا "من " جدید گسترده و متصل به ملکوت، به شمار مى آید. در این مقاله نخست به مدعاى فوق پرداخته سپس جلوه هاى این آگاهى در مثنوى معنوى و غزلیات شمس کاویده شده است.
۳۰.

طرحی برای طبقه بندی قصه های مربوط به(اخبار از غیب) در متون عرفانی منثور تا قرن هفتم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان تصوف کرامت ولی طبقه بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۸۱
قصه های کرامت،بخشی از میراث فرهنگی است که می تواند دستمایه پژوهش های گوناگون جامعه شناسی،روان شناختی،ادبی،تربیتی،تاریخی و مانند آنها قرار بگیرد.تاکنون کوششی جدی در زمینه طبقه بندی این قصه ها انجام نشده است.این تحقیق بر آن است که طرحی نسبتا جامع ودقیق برای این منظور تهیه کند.در یک طبقه بندی کلان می توان کرامت ها را به سه طبقه بزرگ اخبار از غیب ،اشراف برضمایر و تصرف در طبیعت تقسیم کرد.هر کدام از این طبقه بندی ها ی بزرگ نیز به تیپ های اصلی وفرعی کوچکتری تقسیم می شوند و برای هر کدام از آنها شماره ای در نظر گرفته می شود،به طوری که هر کرامتی دقیقا درجای مشخصی قرار بگیرد و به سهولت در دسترس محققان باشد.در این مقاله صرفا به قصه های مربوط به «اخبار از غیب»می پردازیم و می کوشیم طرح کاملی برای این قبیل قصه ها ارائه کنیم.پس از بررسی متون عرفانی پیش از قرن هفتم،با استقصای تام،بیست و پنج تیپ اصلی و هفت تیپ فرعی به دست آمد.این بیست و پنج تیپ ،بخش نخست یک مجموعه سیصد تیپی را تشکیل می دهند.داده های این تحقیق ،ازسیزده متن مهم عرفانی تا پایان قرن ششم،فراهم آمده اند.
۳۵.

ویژگی های مشترک اشعار والت و یتمن و سهراب سپهری

کلیدواژه‌ها: عرفان انسان نوآوری طبیعت مذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲۷ تعداد دانلود : ۸۲۴
والت ویتمن و سهراب سپهری از نظر نوآوری و ایجاد سبک ویژه‘رهایی از قید و بند وزن و ردیف و قافیه و بکارگیری کلام آهنگین و خلق زبان شعری ویژه‘نکات مشترک فراوانی دارند. هردوشاعر از جریان سیال ذهن تبعیت می کنند و با هم نهشتی تصاویر و مفاهیم نه تنها شاعران تصویرگرا و امپرسیونیست محسوب می شوند بلکه با این شیوه آنچه که درما فی الضمیر دارند بیان می کنند. وجود انرژی و حرکت و تغییر سریع صحنه ها در اشعارشان سبب می شود که عناوین برگزیده برای شعرهایشان نارسا جلوه کنند.هر دوی آنان تحت تأثیر فلسفه شرق قرار گرفته اند لذا شعر آنان آکنده از جلوه های عرفانی‘انسان کیهانی و مذهب کیهانی است آنان نه تنها به انسان عشق می ورزند ‘بلکه نبات‘حیوان و حتی جماد را به دیده تقدیس می نگرند زیرا قدرت خلاقه الهی را درهمه موجودات حتی موجودات بظاهر پست مشاهده می کنند از این رو از آوردن مفاهیم غیرشاعرانه و زبان غیر فاخر و ساده و روزمره ابایی ندارند.
۳۶.

جلوه هایی از تجلی رمز در دیوان سلطان العاشقین ابن الفارض مصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان سمبولیسم اسلوب تراسل حواس رمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۳ تعداد دانلود : ۶۷۱
عارفان به عنوان یکی از شاخص ترین طبقات فکری و فرهنگی در تبیین موضوعات عرفان و تصوف و در بیان تجارب درونی – ذوقی خود از شیوه بیان رمزی – در سطحی بسیار گسترده – بهره جسته اند . در این میان سلطان العاشقین ابن الفارض مصری در دیوان پرآوازه خود – که یکی از تأثیر گذارترین آثار عرفانی در شرق و غرب عالم است – این شیوه فاخر را به گونه ای ممتاز و عمیق به کا رگرفته است . هدف نویسنده در این مقاله آن است که ضمن نمودن گوشه هایی از اسلوب رمزی – ذوقی این دیوان – با اختصار – بر موضوعاتی چون : سیر تحول رمز ‘ چگونگی پیوستن آن به سمبولیسم ‘ تراسل حواس و گونه های مختلف رمز در دیوان او پرتوی بیفکند .
۳۷.

جلوه اى از جمال بسم الله بزرگترین آیهء قرآن و اقیانوس لایتناهاى عرفان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان تفسیر و تأویل مفسران علوى بسم الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۰ تعداد دانلود : ۶۹۴
دراین مقاله پس از ترجمه اى تفسیرگونه به نثر و نظم از نگارنده، برگزیده اى از تأویلهاى عرفانى حروف وکلمات آیه کریمهء بسم الله الرحمن الرحیم از نظر مکتب تفسیرى حضرت على و ائمهء ارجمند شیعه (ع) و عقائد مفسرانى بزرک چون: ابن عباس و خواجه عبدالله و میبدى و قشیرى و روزبهان و محیى الدین و ابن الفارض و سعدى و حافظ و مولوى و غیره به همراه شرح و تفسیرى منظوم از نگارنده آمده و ضمن مقایسه و مقابله و جرح و تعدیل، نگارنده بدین نتیجه رسیده که برترین تأویلهاى عرفانى، از مکتب مبارک علوى و ائمه أطهار علیهم السلام سرچشمه گرفته است.
۳۸.

جلوه هاى تجلى در آثار عرفاى متقدم و امام خمینى (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان ذات صفات کشف و شهود افعال تجلّى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۱ تعداد دانلود : ۷۵۲
تجلى به معنى آشکار و هویدا شدن است که در اصطلاح عرفانى، هویدا شدن انوار غیب بر دلهاست و به انواع مختلف از جمله تجلى فعلى، صفاتى و ذاتى تقسیم شده است. گروهى نیز به تجلى روحانى و ربانى اشاره دارند و شهود تجلى افعالى را محاضره و شهود تجلى صفات را مکاشفه و شهود تجلى ذات را مشاهده گویند و معتقدند که اگر سالک به اندازهء مویى به تعلقات وابسته باشد، هرگز شایستگى تجلى نیابد و این سه تجلى هرکدام مقدمهء دیگرى است که در تفصیل مبحث تجلى به انواعى دیگر از جمله تجلى ظهورى، غیبى، آثارى و... برمى خوریم و ارتباطش را با فیض اقدس و مقدس نیز در مى یابیم.
۳۹.

پرتو حسن در شرح حدیث صورت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان تشبیه صورت تأویل حدیث تکذیب آدم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۵
درحدیث است که رسول خدا (ص)فرمودند((ان الله خلق آدم علی صورته )) یعنی خدای آدمیان را بر صورت خود آفریده است . این حدیث که مشهور به حدیث صورت است از دیرباز محل اختلاف اهل نظر گردیده و هرکس فراخور فهم و بینش و ظرفیت خود درباره آن اظهار نظر کرده است ‘ برخی با ظاهر بینی با استناد به این حدیث و مانند آن در ورطه تشبیه گرفتار آمده و به کافران پیوسته اند ‘ گروهی نیز با پای چوبین در این وادی گام نهاده اند و کمتر از ظاهربینان نبوده اند و چون درک معنی ننموده اند ریشه حدیث را به تیشه تکذیب برکنده اند آنرا برگرفته از تورات و در زمره اسرائیلیات دانسته اند ‘ و اهل تآویل را که با بال عرفان در این وادی به پرواز آمده اند به تیر کوته بینی مورد حمله قرار داده اند . این مقاله ضمن بررسی صحت صدور این حدیث از پیامبر اکرم (ص) دیدگاههای فوق را مطرح نموده و ضمن بررسی مفردات حدیث مذکور براثبات اندیشه اهل تأویل همت گماشته است و آدمی را که خلیفه خدا و وجه الله و دارای فطرت الهی و دارای صورتی الهی ویا برخوردار از صفات خداوندی می داند .