۱.
کلیدواژه‌ها:
حکم دیوان تطبیقى شرح منثور و منظوم امثال بستى
از آنجا که امثال و حکم، درگوش هوش مردمان، در بلنداى زمان و دوران، زبان گویاى حقائق روزگارانند. نگارنده بر آن شد که سلسله مقالاتى درباره امثال و حکم، در دیوان حکیم ابوالفتح بستى، شاعر توانا و ذولسانین دوران غزنوى، نگارد و بدست زمانه سپارد. تا به حول و قؤه مفیض دقایق وجود و ملهم رقائق خلود، تعلیم حقائق را به دو زبان عربى و فارسى، در پهنه ادب تطبیقى، بکار آید. از این رو، از آغاز دیوان آغازکارکرد و به نثر و نظم خویشتن شرح و تفسیر امثال و جکم را عرضه داشت. تا گواهى صادق، براى ایجاد علم و هنر معاصر نیز باشد. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
۲.
کلیدواژه‌ها:
شاهنامه مولوی مثنوى فردوسى بازتاب
بحث بازتاب شاهنامه در متون نظم و نثر ایران کارى بس پردامنه است. شاهنامه حکیم فردوسى، کتاب هویت فرهنگى ما ایرانیان با زبان استوار و سخن دلپذیر آنچنان در ادب فارسى ریشه دوانده که گویى رکن اساسى در تجدید حیات آثار مى باشد. شاهنامه اثر چه داعیه عرفانى بودن ندارد اما در متون مهم عرفانى ما حضورى زنده و پویا دارد. نگاه عرفا همچون شعرا به شاهکار ادبى فردوسى به گونه ای ست که تصور یک لحظه جدایى فرهنگ و سنن ایرانى را از دین و مذهب اسلامى به ذهن راه نمى دهد مولوى در بهره گیرى از پهلوانان و اسامى و رسوم شاهنامه جاى ویژه اى را در میان عارفان براى خود بدست آورده است. در مثنوى معنوى حضور شخصیتهاى اسطوره اى شاهنامه کاملأ هویداست. بعضى از جلوه هاى اسطوره اى شاهنامه در این مقاله بیان گردیده است.
۳.
کلیدواژه‌ها:
عرفان جهاد مدح معراج نقل مستقیم پیامبر (ص)
صفى الدین و عطار دو شاعر اسلامى اند که درباره پیامبر (ص) مدائح قابل توجهى دارند. مضامینى همچرن معراج، اخلاق پیامبر و کرامات آن حضرت برترى او بر دیگر پیامبران و طلب شفاعت، از جمله مواردى است که هر دو شاعر به آن پرداخته اند، عطار مطالب را به دوگونه مستقیم و غیر مستقیم ذکر می کند در حالى که صفى الدین معمولا صفات پیامبر (ص) را به صورت مستقیم ذکر می کند موارد غیر مستقیم عطار در خلال تصاویرى هنرى آمده است که خواننده را به خود جذب مى نماید، از سوى دیگر نگاه عطار به پیامبر (ص) و صفات و رفتار او نگاهی عرفانى و صوفیانه است، در برابر آن صفى الدین با نگاهی شاعرانه و زمینى پیامبر (ص) را مدح می کند و تاریخ را به نظم می کشد او پیوسته سعى دارد تا اصول بدیع را در قصیده بدیعیه خویش جاى دهد. با وجود اینکه صفى الدین شیعه و عطار سنى است ولی نگاه هر دو شاعر به مذاهب نگاهى معتدل وحدت آفرین است.
۴.
کلیدواژه‌ها:
بى خردان شاهنامه خردمندان شاهنامه قهرمانان شاهنامه خرد شرقى
این مقاله بخش دوم از معرفى "خردمندان و بى خردان شاهنامه " است که به معرفى پنجاه و سه تن از قهرمانان این اثر از دید موضوع مقاله یعنى خردمندى و بى خردى پرداخته است. در بخش نخست 62 تن دیگر به ترتیب الفبائى معرفى شده بودند. روش کار در هر دو مقاله تحلیل و معرفى قهرمانان این اثر فقط از دید موضوع مقاله بوده و به جنبه هاى دیگر توجه نشده است. مجموع شخصیتهاى معرفى شده در دو مقاله 115 تن است که صد و چهار نفر از آنان یعنى 4/90 %خردمند و 6/9% آنها یعنى یازده نفر از جانب دوستان یا دشمنان بى خرد توصیف شده اند. در پایان باید متذکر شد خرد مورد نظر شاهنامه بیشتر حکمت عملى یا خرد شرقى است.
۵.
کلیدواژه‌ها:
تناسخ شاملو سپهرى تجلیات قدسی
در این مقاله بر مبناى نقد اسطوره اى به تئورى تناسخی گیاهى در شعر شاعران معاصر همچون سهراب سپهرى واحمد شاملو پرداخته ایم و جلوه هاى قداست گیاهان در پرتو استحاله روحانى و معنوى باز نموده شده است. همچنین نگرش اساطیرى و شاعرانه سپهرى و شاملو در این بعد با ارائه شواهد شعرى ایشان تبیین شده است. هدف از این پژوهش آن است که نشان دهیم آموزه هاى عرفانى و معنوى در قالب یک ارتباط تثلیثى متشکل از تئورى چرخه زایش، زنده بینى و آنیمیسم گیاهى و انگاره هاى انسانى، نباتات جهت بیدارى و اگاهى انسان و رسیدن به شناخت واقعى در تفکر برخى از شاعران بزرگ به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه نمودار شده است.
۶.
کلیدواژه‌ها:
عرفان آثار مولوى فرا آگاهی عرفانى خدا آگاهی
ظرفیتهاى ویژه اى در ادبیات عرفانى فارسى مى توان یافت که پاسخگوى دلمشغولیهاى انسان سرگشته در دنیاى پرشتاب امروز و دوران غلبه فناوریها باشد. از مهمترین جنبه هاى ادبیات عرفانى فارسى "فرا آگاهی " و اگر به ذهن و زبان مولوى نزدیکتر شویم "خدا آگاهى " است و آن اگاهى ویژه اى است که فقط سالکان حقیقى پس از طى مراحل سلوک در طریق عرفانى و نایل شدن به مقامات ربانى به آن دست مى یابند. رسیدن به این خدا اگاهى که در حقیقت نوعى "شهود عرفانى " است. قسمى "درون آگاهى " است که حاصل پشت سرگذاشتن مراتب سلوک و نیل به "حیرت عرفانى " و تبدیل شدن "من " سالک به "فرامن " یا "من " جدید گسترده و متصل به ملکوت، به شمار مى آید. در این مقاله نخست به مدعاى فوق پرداخته سپس جلوه هاى این آگاهى در مثنوى معنوى و غزلیات شمس کاویده شده است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
علم بدیع صفى الدین حلی کفعمى صنعت بدیعى
با ظهور شرف الدین محمد بن سعید بوصیرى و سرودن قصیده معروفش ""برده "" و تأثیر شگرف آن بر حوزه های ادبى، دیگر شاعران مدیحه سراى نبوى به پیروى از آن پرداختند و قصاید مدیحه نبویه را همچون برده در بحر بسیط و روی میم سرودند و بدین ترتیب قصاید بدیعیه شکل گرفت، قصایدى که در هر بیت آن یک یا چند نوع صنعت بدیعى بکار رفته است. در این بین صفى الدین حلى شاعر پرآوازه قرن هفتم هجرى با سرودن قصیده بدیعیه اش و روی میم، در میان دیگر بدیعیه سرایان برجستگى ویژه اى یافت، چنانکه از سوى مورخین هم عصر خود همچون ابن شاکرکتبى و عسقلانى و تاریخ نگاران معاصر مانند: محمود رزق سلیم و... به عنوان مبدع و مکمل علم بدیع شناخته شد. در حالیکه در ا ین میان شخصیت ادیبى حاذق چون ""شیخ ابراهیم تقى الدین کفعمى ""که وى نیز صاحبه بدیعیه ارزشمندى است که خود به شرح آن پرداخته، مغفول مانده است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
یهود سموأل لامیه شعر جاهلى
یکى از شعرهاى مشهور جاهلى، قصید ایست 23 بیتى که به شاعرى یهودى به نام سموأل منتسب است. در این مقاله دربارهء صحت یا عدم صحت انتساب شعر او به دیگران بحث وگفتگو شده، و به ترجمه قصیده پرداخته شده است. در ادبیات عرب، دوره جاهلیت اهمیت ویژه اى دارد، زیرا اهم تاریخ پیش از اسلام را بیان می کند و هم نشان دهنده پیشرفت ادبیات در دوره جاهلیت است که همین امر خود بسترى را در جامعه آن روز فراهم مى سازد تا اعجاز قرآن به شکل عالى اش در نظرها جلوه گر مى شود.
۹.
کلیدواژه‌ها:
سنت احکام کتاب سنت نبوى منابع فقه
کتاب، سنت، اجماع و عقل، منابع فقه هستندکه فقها و اصولیین حجیت آنها را مسلم دانسته و بدون هیچ گونه اختلاف نظرى، احکام شرعى فرعى را با استناد به آنها استنباط می کنند. ولى در قرن یازدهم هجرى گروهى بنام اخباریین حجیت ظواهر قرآن را مشروط دانسته و حجیت اجماع و عقل را نپذیرفتند. اصولیین نظریه این گروه را مردود دانسته و با دلیل و برهان، حجیت چهار منبع یاد شده را ثابت می کنند. از طرفى، اصولیین در مقابل افرادى که ""سنت "" را اختصاص به سنت پیامبر (ص) مى دانند با تکیه بر ادله نقلى و عقلى ""سنت "" را تعمیم داده و شامل سنت نبوى و ائمه هر دو مى دانند.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
شعر جاهلى شعر اسلامى ابیرد بن معذر نعمان بن منذر بنى ردف
اشعار ابیرد بن معذر چه آنچه که در مناسبتهاى گوناگون سروده شده و یا در احوال دیگرى نقل شده، در واقع آئینه تمام نماى زندگى عصر خویش است. او به خلق و خوى نیکو، سجایاى انسانى، صفات پسندیده و اوضاع اجتماعى زمان خود توجه فراوان داشت. به گونه اى که جان، روح و همه وجود او را پر ساخته و اندیشه، عاطفه و خیالش را مشغول ساخته بود. تا آنجا که به ذهن او صراحت مى بخشید، اندیشه اش را روشنى مى داد و روحش را به جانب یقین متمایل مى ساخت. ازاین رو نگارنده بر آن شد تا به بررسى زندگى و اشعار شاعر بپردازد. چندانکه بیانگر هوشیاری وحضور ذهن شاعر باشد و احساس لطیف و شعور دقیقش رابه تصویرکشد.
