مطالب مرتبط با کلیدواژه

هوسرل

۲۱.

نقد رویکرد هوسرلی به معرفت از دیدگاه عقلانیت نقاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا منصوری

منبع: روش شناسی علوم انسانی سال ۲۳ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۹۱

تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۴۱۳

رویکرد پدیدارشناسانه هوسرل با انتقاد از وضع کنونی علم و معرفت از آن تعبیر به بحران می کند. هدف هوسرل این بود تا با ارائه برنامه ای فلسفی راهی برای برون شد از این بحران پیشنهاد کند. اما تلاش برای بازگرداندن فلسفه به جایگاه وحدت بخش قدیم و نجات این علم بحران زده و بخشیدن چهره ای انسانی و معنوی به آن، مستلزم در نظر گرفتن ملاحظاتی درباره عینیت و عقلانیت علم است که غفلت از آن ما را در مسیری قرار می دهد که براساس آموزه های عقلانیت نقاد هم نادرست است و هم نامطلوب. توضیح داده می شود که این آموزه ها متضمن بازنگری در خصوص ذات گرایی و موجه گرایی و توجه به اهمیت و جایگاه صدق در رویکرد پدیدارشناسانه هوسرل است

۲۲.

بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مرتضی حسینی شاهرودی زهرا اسکندری

منبع: حکمت صدرایی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: هوسرل ادراک ملاصدرا ذهن پدیدار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۳ تعداد دانلود : ۱۴۱۵

پرداختن به نقش ذهن به عنوان قو ای که نفس از طریق آن به اکتساب علوم می پردازد، در داشتن تلقی صحیح از فرآیند ادراک، اهمیت فراوانی دارد. در میان فلاسفه اسلامی، ملاصدرا مراتب ادراک را مراحلی می داند که نفس در جریان حرکت جوهری خود، با گذر از ساحت های حسی، خیالی و عقلی واجد آنها می گردد. در این میان توجه به دیدگاه ملاصدرا درباره کارکردهای ذهن در هر یک از ساحت های ادراکی قابل توجه است. در میان فلاسفه غربی معاصر نیز ادموند هوسرل، با مطرح کردن دو ساحت ادراک حسی و عقلی و توجه به نقش ذهن در هر کدام از این ساحت ها، نظریه ای متفاوت در این زمینه مطرح نموده است. بررسی دیدگاه های این دو فیلسوف، درباره ماهیت ادراک و چگونگی فاعلیت ذهن در ادراک اشیای بیرون از خود، همچنین نشان دادن وجوه افتراق و اشتراک دو دیدگاه، موضوعی است که این مقاله به آن پرداخته است.

۲۳.

تبیین واقعیت پدیدار و روش پدیدارشناسی بر اساس فلسفه هوسرل و بازسازی آن بر اساس فلسفه صدرالمتالهین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: رضا ملایی

منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال چهارم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 91 - 115

کلیدواژه‌ها: پدیدار پدیدارشناسی هوسرل صدرالمتالهین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی

تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۳۰۶

در این نوشتار، ابتدا برای واقعیت پدیدار، هفت ویژگی بر اساس دیدگاه های فلسفی هوسرل بیان می گردد. پس از آن، روش پدیدارشناسی ای که هوسرل متناسب با ویژگی های پدیدارها به کار می گیرد تا آنها و ذات آنها را بشناسد، صورت بندی شده و ابعاد و مراحل این روش تبیین می شود. در ادامه چهار ویژگی ای که فلسفه صدرالمتالهین برای پدیدارها قائل است، ذکر می گردد و سپس روش پدیدارشناسی ای که می تواند پدیدارها را - با تعریفی که فلسفه متعالیه از پدیدار ارائه می دهد - توصیف کند، از فلسفه متعالیه استنباط می شود و در نهایت مراحل و ویژگی های متفاوتی که این روش بر اساس فلسفه متعالیه پیدا کرده و از روش پدیدار شناسی هوسرل متمایز می گردد، تبیین شده و به توانایی های پدیدارشناسی بازسازی شده بر اساس فلسفه صدرالمتالهین اشاره خواهد شد.

۲۴.

نقد و بررسی رومن اینگاردن از پدیدارشناسی هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی سلمانی منیر سخاوتی

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۴ 143 - 160

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی اینگاردن هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۹۸۳ تعداد دانلود : ۵۰۲

اینگاردن پدیدارشناس واقع گرایی است که معتقد است هوسرل در کتاب پژوهش های منطقی نوعی واقع گرایی را پذیرفته که مبنای آن تمایز صریح واقعیت و آگاهی است. اعتقاد به این تمایز و دیدگاه واقع گرایی با آغاز تفکر استعلایی هوسرل رها شده و جای خود را به محوریت آگاهی و در نتیجه ایدئالیسم استعلایی می دهد. اینگاردن با این چرخش ناگهانی مخالفت ورزیده و معتقد است که تفکر استعلایی به دلیل هدف و روش مورد نظر خود خالی از نقص نیست. کلیت ایدئالیسم استعلایی که از نظر اینگاردن نتیجه چرخش یاد شده است کلیتی منطقی و سازگار نیست. طرح مفهوم پدیدارشناسی استعلایی، روش و هدف نهایی آن سبب سردرگمی و در نتیجه برخی ناسازگاری ها در فلسفه استعلایی هوسرل شده است. هوسرل با توسل به اپوخه، فعلیت و وجود اشیا را نادیده گرفت و با اعمال روش تقلیل پدیدارشناختی به مطلق بودن حوزه آگاهی و اگوی استعلایی رسید و در نهایت با طرح نظریه تقویم، معنا یا همان نوئما را جایگزین اعیان واقعی کرد. همین اقدامات سبب بی اعتبار شدن وجود واقعی شد و هدف اولیه هوسرلی را که همان شناخت داده های عینی بود، مورد تردید قرار داد. فلسفه متقنی که با چنین روشی به دست می آید، به ادراک درونی و حلولی محدود می شود و راهی از پیش نمی برد. اینگاردن ضمن اشاره به مشکل دوری که هوسرل در طرح روش تقلیل در فلسفه استعلایی اش با آن مواجه می شود، مدعی است که نتایج هوسرل در تفکر استعلایی محصولِ صرف معرفت شناسی او نیست و در بسیاری از موارد علاوه بر این که این نتایج شبیه به گزاره های متافیزیکی جلوه می نمایند، خود متخذ از نوعی مبانی مضمر و پنهان متافیزیکی و وجود شناختی اند. (اعتقاد به وجود مستقل از شناخت).

۲۵.

آیا اصل طرد شق ثالث یک شرط سلبی برای حقیقت است؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد شفیعی احمد علی اکبر مسگری

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۶ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 79 - 96

کلیدواژه‌ها: اصل طرد شق ثالث منطق عمومی هوسرل کانت برهان کانتور

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۴۵۶

کانت منطق را به دو حوزه کلی منطق عمومی و منطق استعلایی تقسیم می کند. منطق عمومی نسبت به اعیان خنثی است و صرفا قواعد انسجام خود اندیشه و از این رو صرفا شرایط سلبی حقیقت را بیان می کند. اما آیا اصل طرد شق ثالث که می گوید از بین یک گزاره و نفی آن یکی درست است یک شرط صرفا سلبی برای حقیقت است؟ در این مقاله نشان می دهیم که چنین نیست. در این راستا هم به لحاظ تاریخی به برهان کانتور اشاره می کنیم و هم به تحلیل ماهیت این اصل با استفاده از پدیده شناسی استعلایی می پردازیم. با مقایسه دیدگاه های مهم ارائه شده درباره این اصل یعنی دیدگاه های هوسرل، براوئر و هیتینگ، و همچنین از خلال تحلیل قصدی ادات نفی از آن رو که در اصل طرد شق ثالث فراخوانده می شود، نسبت این اصل با منطق صوری را مورد بحث قرار می دهیم.

۲۶.

چگونگ ی آگاه ی از معدوم ات از منظر فلسفه اسلام ی و فلسفه هوس رل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدتقی شاکری

منبع: تأملات فلسفی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ 61 - 90

کلیدواژه‌ها: علم آگاهی معدوم ابژه متعلِّق معنا اضافه هوسرل صدر المتالهین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۸۱۶ تعداد دانلود : ۴۱۳

مسیله مورد بحث در نوشتار حاضر این است که علم و آگاهی آدمی چگونه به امور معدوم و ممتنع و ناموجود در خارج تعلق می گیرد؟ باور به یک شیء ناموجود چگونه ممکن است؟ این معضل معرفت شناختی برای متفکران اسلامی و فیلسوفان غربی با اهداف و انگیزه های مختلف مطرح بوده است و هر کدام با تکیه بر مشرب فلسفی و فکری و زیرساخت تفکر خویش راه حل برون رفت از مشکل را ارایه داده اند. فرضیه این نوشتار آن است که با قطع نظر از مبانی فکری و بسترهای اجتماعی و فرهنگی شرقی و غربی و ماده و محتوای بحث، می توان نوعی مشابهت در صورت مسیله میان متفکران غربی و اسلامی تشخیص داد. و مهم تر این که طرح نوشتار برای یافتن صرف مشابهت و اختلاف میان متفکران نیست، بلکه درصدد بررسی و مطالعه راه حل های ارایه شده به معضل مورد بحث است. از فیلسوفان شاخص فلسفه اسلامی به آراء ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی و بالاخره صدرالمتألهین اشاره می شود و پس از نقل آراء برنتانو، بولتسانو، ماینونگ و هوسرل از فلسفه غرب، میان آن ها تطبیق خواهد شد.

۲۷.

معنای علم: تحلیل و نقد برداشت پدیدارشناسانه از سیر تکوین علم در اندیشه هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید داوودی بنی

منبع: هستی و شناخت جلد اول بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ 5 - 20

کلیدواژه‌ها: هوسرل وجود انسان علم گالیله مدرنیته

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۲۹۳

ممکن است در برداشتی ساده نگرانه به نظر برسد سیر تکوین علوم معاصر از الگویی طبیعی و متعین پیروی می کند. ادموند هوسرل در کتاب بحران علوم اروپایی ، این برداشت متداول را متزلزل می سازد. او با روشی خاص مفاهیم بنیادین علم معاصر را تا سرچشمه های اصلی و حوادث تاریخی که به پدید آمدن آن ها انجامیده است پی می گیرد. او در این راه با بررسی نمونه تاریخی شکل گیری فیزیک گالیله در زمینه تاریخی پس از رنسانس، جایگاه و معنای علم را در زندگی انسان امروز به شکلی خاص تفسیر می کند. در این مقاله تلاش کرده ام با بررسی نگاه پدیدارشناسانه هوسرل و سنجش نقاط قوت و ضعف آن، داوری هوسرل در مورد تأثیر علم بر زندگی انسان امروزی را ارزش گذاری کنم.

۲۸.

کاربست رهیافت و روش پدیدارشناسی در علوم سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اشرف نظری علیرضا صحرایی

منبع: سیاست دوره ۴۲ پاییز ۱۳۹۱ شماره ۳ 17 - 34

کلیدواژه‌ها: آگاهی پدیدارشناسی دازاین روش شناسی شوتز مرلوپونتی هایدگر هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۶۶۹ تعداد دانلود : ۴۱۰

یکی از رویکردهایی که اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی برای بررسی مفاهیم و تحول آن مورد توجه قرار می دهند؛ رویکرد پدیدارشناسی است. این رهیافت که از جمله رهیافت های پیچیده در عرصه علوم اجتماعی و سیاسی به شمار می رود اشتراکات بارز با رهیافت های تفسیری دارد که در پایان قرن بیستم میلادی علیه پوزیتیویسم و امپریسیسم رشد کرد. پرسش اصلی این پژوهش، پرسش از میزان و نحوه کاربری روش پدیدارشناسی در عرصه علوم سیاسی است. به عبارت بهتر، سوال از امکان یا امتناع کاربرد دانش و روش پدیدارشناسی در قلمرو مزبور است و اینکه چگونه و در چه ابعادی می توان از پدیدارشناسی برای فهم و توضیح علوم سیاسی استفاده کرد؟ مدعا و مفروض این تحقیق آن است که امکان استفاده از دانش پدیدارشناسی در عرصه های مختلف علوم سیاسی کاملاً منتفی نیست و می توان با حذف جوانب ناهمساز آن، ازاین روش برای تجزیه و تحلیل پژوهش های سیاسی استفاده کرد.

۲۹.

حکم، گزاره و جمله-نشانه از کانت تا هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد شفیعی احمد علی اکبر مسگری

منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸۰

کلیدواژه‌ها: حکم گزاره منطق کانت بولتزانو بول فرگه هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۶۵۲ تعداد دانلود : ۵۱۷

در این مقاله به تبارشناسی مفاهیم حکم، گزاره و جمله-نشانه و نحوه موضوعیت یابی آنها در منطق در خلال دو جریان اصلی مطالعات منطقی در قرن نوزدهم میلادی می پردازیم. این دو جریان را می توان سنت جبری، که منطق را نوعی از جبر و حساب قلمداد می کند، و سنت نظریه استنتاجی، که استنتاج را جدا از جبر و بنیادی تر از آن می داند، نامید. ما در این مقاله از کانت آغاز می کنیم که تلاش او برای تفکیک منطق از متافیزیک نقش عمده ای بر هر دو جریان داشته است و همچنین پژوهش های او در مورد حکم و انواع آن را می توان نقطه شروع نظریه سنت اسنتاجی دانست. نشان می دهیم که چگونه در یک سنت منطقی مفهوم حکم و در قدم بعدی گزاره مفاهیم مرکزی منطق قلمداد می شوند و در سنتی دیگر مفهوم جمله و به تبع آن مفهوم فرمول درست ساخت و قواعد معطوف به آن محور مطالعات منطقی را شکل می دهد. سیر این تحولات را درآرای کانت، بولتزانو، بول و فرگه پی خواهیم گرفت و نهایتا به تحلیل دیدگاه پدیده شناسانه هوسرل از ماهیت مفاهیم مذکور و نسبت آنان با منطق خواهیم پرداخت.

۳۰.

بررسی دیدگاه ویلیام آلستون درباره ادراک عرفانی و نقد آن بر اساس آرای هوسرل و مرلوپونتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: کمال ملکیان عیسی نجفی

منبع: نقد و نظر سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 131 - 152

کلیدواژه‌ها: ادراک عرفانی پدیدارشناسی آلستون هوسرل مرلوپونتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۳۵۱

مقاله پیش رو به تحلیل الگوی «ادراک عرفانیِ» ویلیام آلستون بر اساس پدیدارشناسی ادموند هوسرل و موریس مرلوپونتی می پردازد. آلستون در نظریه «ادراک عرفانی» بر آن است که اشتراکی بنیادین بین ادراک حسّی و عرفانی برقرار است. او با تحلیلی پدیدارشناختی از ادراکِ حسّی، مرکزی ترین ویژگیِ ادراک حسّی را «دادگیِ» موضوعاتِ ادراکِ حسّی به آگاهی می داند. در واقع وی ادراک را «حضور مستقیم و بی واسطه اعیان» یا همان «نمود» می داند و ادراک عرفانی را «آگاهیِ تجربی مستقیم از خدا بر اساس تلقی خود شخص تعریف می کند». در مقابل هوسرل و مرلوپونتی با تکیه بر مفاهیمِ «حیث التفاتی»، «تنِ پدیدارشناختی»، «فضامندی و حرکت» بر آن است که عینِ ادراکی هرگز به طور کامل به آگاهی «داده» نمی شود؛ زیرا ادراک هرگز جدای از تن، حرکت و فضامندی نخواهد بود. ادراک در نظر هوسرل امری «پویا»ست و در تقابلِ با برداشت آلستون قرار دارد که ادراک را فرایندی «ایستا» می داند؛ از این رو آنچه را که آلستون ادراک عرفانی می نامد، در نظر پدیدارشناسانی همچون هوسرل و مرلوپونتی فاقد ویژگی های اساسیِ ادراک است. نتیجه اینکه حضور خدا برای عارف «حضوری شخصی» است. این حضور همانند حضور «دیگری» و نیز «خودآگاهی از نفس» برای شخص است.

۳۱.

بحران فلسفه مدرن از منظر هوسرل و هایدگر و جدایی کنش و واقعیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی نصر

منبع: سیاست دوره ۴۹ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 1211 - 1227

کلیدواژه‌ها: اخلاق تکنولوژی ریاضی گونه کردن طبیعت سیاست کنش بشری هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی

تعداد بازدید : ۵۵۵ تعداد دانلود : ۳۳۴

در این مقاله با روش پدیدارشناسی، در مورد بی بنیادی اخلاق و سیاست در اندیشه مدرن بحث می شود. هوسرل بحران مدرن را ناشی از «ریاضی گونه کردن طبیعت» می دانست. در این پروژه، جهانِ برساخته شده ریاضی وارِ مدرنیته، جایگزین جهان واقعی و هر روزی ما می شود. بحران بعدی تکنولوژی است. تکنولوژی ابزاری خنثی برای دست یافتن به هدف نیست، بلکه نوعی تفسیر از حقیقت موجودات است که نوعی تعرض به طبیعت را بیان می کند و آن را در برابر این انتظار بیجا قرار می دهد که صرفاً تأمین کننده انرژی باشد. در تکنولوژی، خود بشر نیز به معارضه فراخوانده می شود. او نیز تابعی از تکنولوژی خواهد بود. در نهایت، بحران مدرن رابطه اندیشه و واقعیت را هم دگرگون می کند و به قطع ارتباط فلسفه از کنش انسان منجر می شود؛ به نحوی که امروزه یکی از راهکارهای اساسی بیشتر اندیشمندان، جدایی افکنی میان هستی شناسی و کنش بشری است. این جدایی افکنی را در اندیشه دو فیلسوف اخلاق معاصر یعنی لویناس و مک اینتایر نشان خواهیم داد.

۳۲.

تحلیل ابعاد ادبی و تاریخی نفثه المصدور نسوی با رویکرد پدیدارشناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالله طلوعی آذر زهرا نوری

منبع: متن پژوهی ادبی زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۲ 115 - 138

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی نفثه المصدور هوسرل نسوی من متفکر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات

تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۵۵۴

«پدیدارشناسی» رویکردی فلسفی است که کیفیت پدیده ها را از نظرگاه شهود و مکاشفه بررسی می کند. این رویکرد از روزگاران کهن در بحث های فلاسفه وجود داشته است، اما به عنوان شیوه ای علمی و اصیل، اولین بار توسط ادموند هوسرل (1859 1938) در آلمان مطرح شد. در رویکرد پدیدارشناسانه، واقعیت پدیده ها بدون پیش داوری و پیش فرض ها آنگونه که در تجربه نخستین مؤلف وجود دارد، بیان می شود؛ به این صورت که شاعر یا نویسنده با اعمال شک فلسفی و تعلیق پیش فرض ها با فعال کردن «من» متفکر، پدیده ها و مفاهیم را آن چنان که بر او تجلی می یابند، بازشناسی می کند و اثرش نوعی دریافت ذهنی از پدیده ها است. در پژوهش حاضر، کتاب «نفثه المصدور» اثر شهاب الدین محمد زیدری نسوی -که از شاهکارهای بدیع نثر فنی نیمه اول قرن هفتم هجری است- مبتنی بر آراء پدیدارشناسی تحلیل شده است. بررسی رفتار و ساختار ذهنی «نسوی» در ارتباط با وقایع تاریخی نشان می دهد که مؤلفه های نگرش پدیدارشناختی همچون: طرح منِ متفکر، اصالت تجربه، تأکید بر ادراکات، تجربیات و احساسات شخصی و پایبندی به تفکر انتقادی در اندیشه او وجود دارد، از همین رو، در نفثه المصدور به جای اصالت تاریخ با یک متن ادبی روبه رو هستیم که حاصل مکاشفه ذهنی نویسنده در مواجه با اوضاع آشفته کشور است که پدیده ها را با نگاه شخصی اش تجربه و دیدگاه ذهنی اش را در تعریفی متفاوت و خلاقانه از تاریخ برای خواننده بیان می کند.

۳۳.

درنگی در نقد هیدگر بر مفهوم سوژه در متافیزیک کانت و هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی فتحی

منبع: شناخت پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۱

کلیدواژه‌ها: سوبژکتیویسم سوژه متافیزیک استعلایی کانت هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۸۳۲

بنابر تفسیر هیدگر «سوبژکتیویسم» بنیاد متافیزیک است که از افلاطون آغاز می شود و با دکارت شتاب افزون تری یافته و تا هگل و نیچه استمرار پیدا می کند، هیدگر در تفسیری که از کانت و هوسرل ارائه می دهد معتقد است نه تنها ایشان راه دیگری غیر از آن چه از بدو ظهور مابعدالطبیعه در افلاطون و در ادامه با ارسطو و پس از آن در دورة قرون وسطی و نیز در دورة جدید با تفکر دکارتی استمرار یافته، نشان نداده است بلکه خود کانت مساهمت زیادی در بسط متافیزیک سوژه داشته است. این مقاله کوشیده است از رهگذر شواهدی ادعای هیدگر را مورد ارزیابی قرار دهد و با تمایز میان سنت متافیزیکی و استعلایی نشان دهد که تفسیر هیدگر از فلسفۀ کانت و هوسرل، قابل مناقشه و محل گفتگوست.

۳۴.

معرفت شناسی عشق در عرفان مولوی تحلیلی در پرتو پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و مرلوپونتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: کمال ملکیان عیسی نجفی

منبع: نقد و نظر سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 6 - 32

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی معرفت عاطفی عشق معرفت عرفانی مولوی هوسرل هایدگر مرلوپونتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۴۱۰

از نگاه فلسفی، بررسی معرفت عاطفی و به تع آن معرفت عرفانی که مبتنی بر عشق به خداست، چندان در سنت فلسفی غرب جایگاه شایسته ای نداشته است. مطابق دیدگاه حاکم بر این سنت، عواطف و احساسات ارتباط چندانی با دستیابی های عالی به معرفتِ «محض» ندارند. در این رویکرد، معرفت به منزله «بسندگی یا تطابق حداکثری» میان «بازنمود ذهنی» و برخی «ذوات» در جهان خارج از ذهن فهمیده می شود؛ یعنی برخلاف «زبان» و «داده های حسی»، «عواطف» هیچ چیز را «بازنمایی» نمی کنند و چیزی بیشتر از «پاسخ های ذهنی» به اشیا نیستند؛ همین امر موجب نادیده گرفتن نقش حوزه عاطفی و احساسی انسان در کسب معرفت در این سنت بوده است. این امر متفکران غربی را برانگیخت تا به بازنگری مفهوم معرفت و راه های دستیابی به آن بپردازند. در این میان، هوسرل با تشخیص مفهوم «حیثِ التفاتی» به عنوان مهم ترین ویژگیِ آگاهی، دریچه ای تازه به مفهوم معرفت گشود. علاوه بر هوسرل، هایدگر نیز در پدیدارشناسی خاص خود نشان داد مفهومی از «معرفت» در دست است که اصیل تر از «بازنمودِ کارآمد» است. معرفت نزد هایدگر همان «گشودگی»است؛ پس عواطف و احساسات چگونگیِ بودن اشیا را بر ما «می گشایند». هدف مقاله پیش رو تحلیل کارکرد عشق به مثابه قوی ترین و مهیج ترین امر عاطفی و احساسی به روشی پدیدارشناختی و در پرتو پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و مرلوپونتی برای شناخت معرفت عاطفی و عاشقانه در مثنوی مولوی است. یافته های مبتنی بر تحلیل های پدیدارشناختی اشعار مثنوی، امکان حصول معرفت عرفانی «عشق» را از خلال فروکاست و التفات عرفانی تأیید می کنند و نشان می دهند که معرفت عرفانی نه تنها امکان پذیر است، بلکه شیوه ای از معرفت است که کمتر در جریان سنت فلسفی غرب به آن پرداخته شده است.

۳۵.

گذر از دوگانه توصیف - تفسیر در روش پدیدارشناسی با نظر به پدیدارشناسی در نزد مرلوپونتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی وحدتی دانشمند نرگس سجادیه

منبع: روش شناسی علوم انسانی سال ۲۵ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۰۰ 43 - 58

تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۹۹

بنابر تلقی رایج از روش پدیدارشناسی، میان خوانش هوسرلی و خوانش هایدگری از این روش، تمایز بنیادین وجود دارد. چنین تلقی منجر به آن شده است که پژوهش های انجام شده با این روش، خود را بر سر دوراهی توصیفی بودن بر اساس نسخه هوسرلی، یا تفسیری بودن بر اساس نسخه هایدگری بیابند. در این نوشتار، نویسندگان با استفاده از روش پژوهش فلسفی، نخست نشان می دهند چنین تمایزی ناشی از بررسی محدود آثار هوسرل بوده و او در دو دهه پایانی عمر خود، پدیدارشناسی تکوینی را با جنبه تفسیری بیشتر معرفی کرده است. همچنین تلاش می شود تا با کمک پدیدارشناسی مرلوپونتی، رویکردی جدید ارائه شود که اگرچه اشتراکاتی با هر دو خوانش دارد، اما فراتر از آنها قرار می گیرد. این رویکرد شامل سه ملاحظه اساسی: ضرورت در نظر گرفتن جهان؛ التفات کارکردی در مقابل التفات مصرح؛ و نیز توجه به ترکیب منفعلانه در پایان پدیدارشناسی است. بر این اساس، تلاش شده تا در پایان مقاله، راهبردهایی برای روش پدیدارشناسی پیشنهاد شود.

۳۶.

ادراک زیبایی شناسی آگاهی در پدیدارشناسی از نظرگاه هوسرل، هیدگر و سارتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالرضا صفری امرالله معین

منبع: متافیزیک سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 135 - 150

کلیدواژه‌ها: ادراک زیبایی شناختی آگاهی پدیدارشناسی فروکاست آیدتیک هوسرل هیدگر سارتر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۷۱۶ تعداد دانلود : ۳۷۸

مقاله حاضر می کوشد نشان دهد در آموزه روان شناختی پدیدارشناسی به سببِ کاربست روش فروکاست آیدتیک، ادراک معرفت شناختی آگاهی به ادراک زیبایی شناختی آگاهی تبدیل می شود. دستاورد مهم این مقاله تمرکز بر این چرخش انقلاب گونه است که تمهیدات آن از هوسرل و آموزه فروکاست آید تیک او مایه می گیرد؛ زیرا براساسِ این روش، حیات استعلایی آگاهی از حالت شهود ذوات در ذهنیت محض به علمی عینی کننده تبدیل می شود تا سبب قوام بخشی (وجودبخشی) اشیا شود؛ اما سرانجام کاربست آموزه فروکاست آیدتیک نزد هیدگر قرارگرفتن وجود خاص آدمی به جای آگاهی است تا آگاهی اگزیستانس پدیدار شود. نویسنده نتیجه می گیرد براساسِ کاربست این آموزه و یکی شدن آگاهی و آزادی که شاخصه مهم اگزیستانس است، در نزد سارتر هدف نهایی آموزه فروکاست آیدتیک، عدم سازی است؛ زیرا آگاهی محض، خالی از محتوا و عدم است. به این ترتیب، آگاهی در عین حال که خودانگیختگی است، آگاهی هم هست؛ لذا آگاهیْ صرافت محض و فاقد ماهیت شناخته می شود و می توان آن را به «طرح» تعریف کرد؛ زیرا می تواند خود را آزادانه بیافریند، انتخاب و ابداع کند. پس آگاهی همان اگزیستانس است. این گونه از ادراک حیات استعلایی آگاهی را می توان عمیق ترین ریشه ادراک زیبایی شناسی آگاهی دانست که سرانجام پدیدارشناسی را به «فلسفه عمل» تبدیل می کند؛ اما نمونه های مهم خودانگیختگی و نظرگاه زیبایی شناختی آگاهی که در اینجا طرح آگاهی خوانده می شود، در تخیل و عواطف به روشنی دیده می شود.

۳۷.

پژوهشی در باب چیستی پدیدارشناسی کربن (مطالعه ای تطبیقی با تکیه بر مسائل اساسی پدیدارشناسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید رحمان مرتضوی

منبع: هستی و شناخت جلد پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 43 - 63

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی هوسرل هایدگر کربن آگاهی هستی زمان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۵۵۱

در این گفتار تلاش بر این است که از معبر تلاشی تطبیقی و با در نظر گرفتن نسبت(های) مسائل اساسی پدیدارشناسی کربنی، یعنی «آگاهی»، «هستی»، «زمان» و «پدیدارشناسی به مثابه روش»، با سنت معهود پدیدارشناسی (هوسرل و هایدگر) پرتوی تازه بر چیستی پدیدارشناسی کربنی که غالباً مفروغ عنه پنداشته شده افکنده شود. بااین هدف، به اختصار از سرگذشت این مسائل در سنت پدیدارشناسی سخن گفته ایم و پس از آن تلقی کربن از این مسائل را بررسی کرده ایم. ماحصل این تلاش تطبیقی آشکار شدن تفاوت های دیدگاه کربن با دیدگاه سردمداران جنبش پدیدارشناسی است؛ به نحوی که تا حد زیادی می توان به این نتیجه نزدیک شد که پدیدارشناسی کربنی از اساس متفاوت و حتا مغایر با آنی است که در زبان اهل فلسفه پدیدارشناسی خوانده می شود. به عبارت دیگر، بار یزدان شناسانه این پدیدارشناسی سنگین تر از آن است که بتوان به همسان انگاری «تأویل» کربنی با پدیدارشناسی سنتی چیزی که در آثار نویسندگان و مترجمان ایرانی شاهد آن هستیم رأی داد. آنچه در ادامه خواهد آمد کندوکاوی در باب نسبت این مبادی تصوری با آن چیزی است که در سنت پدیدارشناسی سراغ داریم.

۳۸.

پاندمی کرونا به مثابهٔ یک جنگ آشکار نادیدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس منوچهری

منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 9 - 26

تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۶۵۶

با سرعت انتشار بی سابقه و تداوم غیرقابل تصور در به چالش کشیدن تعاملات کوچک و کلان انسانی، ویروس کوید 19 اکنون به دغدغه ای مهم برای متخصصان و همچنین مردم عادی در سراسر جهان تبدیل شده است. ویروس کرونا نه تنها سلامت انسان ها را به خطر انداخته، بلکه حتی زیست جهان انسانی را مختل کرده است. فواصل زمانی وقوع پاندمی ها در حال کاهش است و در عین حال، هر بار بر شدت و قدرت ویرانگری هر پاندمی جدید افزوده می شود. این بدان معناست که عالم بشری تنها از طریق ویروسی مشخص تهدید نمی شود، بلکه در حال تجربهٔ روند ویرانگر پاندمی های تشدید شونده است. این مقاله تلاش دارد تا با این پدیده از منظری میان رشته ای مواجه شود. آنچه در اینجا ادعا شده این است که پرسش ها فقط زمانی پاسخ های مقتضی را خواهند گرفت که به واقعیات مربوط به منشأ این ویروس توجه شود. ویروس کرونا معلول علت یا علل معینی نیست، بلکه در بطن عالم زندگانی بشر، که شامل «طبیعت» هم می شود، نشانه ای است که بر اختلالی قابل توجه، اما اغلب نادیده گرفته شده، در عالم انسانی دلالت دارد. در عالمیت تکنیکی شدهٔ دوران مدرن جنگ افزار تکنولوژیکی منشأ پاندمی ها و ویروس هاست. به عبارت دیگر، در جهان تکنولوژیکی هم طبیعت و هم زیست جهان انسانی به نحوی نظام مند تخریب و مختل شده اند.

۳۹.

خوانش پدیدارشناختی میشل آنری از پاتوس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه بنویدی

منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۸۲ 83-100

کلیدواژه‌ها: پاتوس تأثیرگذاری تأثیرپذیرفتن میشل آنری ارسطو هیدگر هوسرل

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۲۷۷

سؤال اصلی مقاله این است که پاتوس « pathos » چیست و چه ارتباطی می تواند با هنر داشته باشد ؟ پاتوس یکی از مفاهیمی است که در اندیشه ارسطو، از اهمیت زیادی برخوردار است. تا جایی که در پژوهش های معاصر بر اهمیت پاتوس و نقش بنیادین آن در خوانش اندیشه ارسطو بسیار تأکید می شود. یکی از نخستین اندیشمندانی که در دوران معاصر به پاتوس توجه کرده هایدگر بوده است. پس از آن میشل آنری پدیدارشناس فرانسوی در نسبتی انتقادی با هیدگر متوجه پاتوس شده است و خاستگاه نظری این مقاله نیز ریشه در اندیشه های آنری درباره پاتوس دارد. میشل آنری، خوانشی انتقادی از هایدگر و هوسرل دارد و پدیدارشناسی خود را «پدیدارشناسی زندگی» می نامد. او معتقد است زندگیِ حقیقی نامرئی است و معنی مخفی زندگی، به عنوان پاتوسی است که تنها می تواند در درون خود تجربه شود. به عقیده آنری، هنر به ویژه هنر انتزاعی توانسته این معنای نامرئی را نشان دهد. او وظیفه هنر را نه افشای جهان بیرونی، بلکه بیان درونی پاتوس های زندگی می داند. همچنین او هنر را، راه نجات انسان از جهان بینی مدرن می داند. آنری ریشه «پاتوس» را از یونان می گیرد، اما معنایی که از آن برداشت می کند از تلقی مرسوم تاریخی اش متفاوت است. درنهایت، او پاتوس را درد و لذتی می داند که موجب رهایی و ارتقا می شود و آن را در مرکز زندگی انسان قرارمی دهد و در این راستا، خاستگاه هنر را در زندگی قرار می دهد و معتقد است برخی آثار هنری می توانند به خوبی آن را نشان دهند.

۴۰.

زبان و ساختار منطقی ذهن در پدیدارشناسی هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا فرجی

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 155 - 174

کلیدواژه‌ها: هوسرل ذهن زبان منطق پدیدارشناسی حیث التفاتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۳۱۱

رابطه ذهن و زبان که امروزه بیشتر با نگاه فیزیکالیستی بررسی می شود، ارتباطی پرسش برانگیز است. دانشمندان عصب شناسی و فیزیولوژیست ها، این ارتباط را بیشتر با کاوش بر روی مغز انسان بررسی می کنند. فیلسوفان به نحو ویژه و با روش فلسفی، از نگاه هستی شناختی و معرفت شناسانه، این ارتباط را می سنجند و روان شناسان بر پایه ساخت و کار ذهن و روان انسان این کار را انجام می دهند. ادموند هوسرل، فیلسوف پدیدارشناس، باور دارد که زبان ابزاری برای انتقال معانی است و نه بیشتر. برای وی ذهن ارجحیت و محوریت دارد. ذهن مأوای معانی ایدئالی است که نه تنها آن را به شکل کامل دربرگرفته اند، بلکه محتوای بیان، از نوع زبانی آن نیز چیزی خارج از معانی ایدئال نیست؛ به همین دلیل، هوسرل تلاش می کند خلوص بیانی زبان را در امر ایدئال و امر ذهنی جست وجو کند. از سوی دیگر، به نظر هوسرل، منطق مورد سوء برداشت قرار گرفته و می بایست با روشی نوین که به زعم وی، افزودن حیث التفاتی است، بازتعریف شود؛ به همین دلیل، حیث التفاتی بر فرآیند شکل گیری اندیشه و طرح هوسرل، یعنی پدیدارشناسی استعلایی که مشتمل بر بحث منطق، ذهن و زبان می شود، سیطره یافته است. در این پژوهش تلاش می کنیم با تمرکز بر ارتباط میان ذهن و زبان، بنیان این فرآیند را تحلیل کنیم.