روش شناسی علوم انسانی

روش شناسی علوم انسانی

روش شناسی علوم انسانی سال 25 پاییز 1398 شماره 100 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

درآمدی بر روش نظریه پردازی در جرم شناسی تلفیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۴۳۶
مهم ترین موضوع مورد توجه جرم شناسی تلفیقی، کاربرد رویکرد تلفیق در نظریه پردازی جرم شناختی است. این رهیافت به دنبال آن است تا در پرتو توجه به مجموعه علل ارتکاب جرم (= رویکرد چند وجهی) از واقعیت پدیده مجرمانه ابهام زدایی نموده، کاستی های نظریه های تک بعدی را جبران ساخته، ارایه کننده توصیفی جامع تر از جرم باشد؛ امری که در پرتو آن نه تنها  اعتبار نظریه ها افزایش می یابد، بلکه تحول و پویایی جرم شناسی را به همراه می آورد. به رغم نقاط قوت نظریه پردازی تلفیقی، پاره ای از جرم شناسان به دلایل گوناگون از جمله ابهام در روش ساخت، راهبرد ابطال را بر رویکرد تلفیق ترجیح داده، بر آن شدند که چون نظریه پردازی تلفیقی از روش مشخصی جهت ساخت نظریه تبعیت نمی کند، از این رو در عمل، نظریه هایی را با نام نظریه تلفیقی تولید نموده است که واجد ساختار مشخصی نبوده و بسته به سلیقه نظریه پرداز، واجد عنوان تلفیقی شده اند. مقاله پیش رو با توجه به انتقاد مطرح شده تلاش می کند ضمن گونه شناسی نظریه های تلفیقی و طبقه بندی آنها، الگویی را برای ساخت نظریه های تلفیقی پیشنهاد دهد که در آن به هدف، سطح و نوع ساخت نظریه تلفیقی توجه می شود و بر مبنای آن با تعیین گستره کاربرد(عام یا خاص)، سطح (خرد، میانه و کلان) و نوع ساخت نظریه (گزاره ای یا مفهومی) نظریه تلفیقی ساخته می شود
۲.

تحلیل و ارزیابی روش شناختی مدل اجتهادی /تجربی در تولید علوم انسانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۶۸
تولید علم دینی یکی از مهم ترین مؤلفه های نرم افزاری تمدن نوین اسلامی در گام نخست در گرو ارائه نظریه و مدلی منطقی و نظامند بر پایه روش شناسی اسلامی در تبیین علم اسلامی است. مدل اجتهادی-تجربی یکی از مدل های ممکن در مسیر تولید علم دینی است، که مبتنی بر یک چارچوب نظری و بر اساس روش شناسی اجتهادی و با التزام به داوری تجربی گزاره ها، با بهره گیری از متون دینی به تولید علوم دینی اقدام می کند.      این پژوهش  با اذعان به ضرورت معرفتی- فرهنگی و اخلاقی تولید علم دینی کوشیده است به روش توصیفی تحلیلی به بررسی مدل اجتهادی- تجربی بپردازد تا در سایه ارزیابی روش شناختی این مدل زمینه را برای رسیدن به مدلی کارآمد برپایه روش شناسی اسلامی فراهم نماید. تبیین مراحل نظریه پردازی، حل مشکل گزاره پردازی، تلاش برای تفاهم و رقابت با پارادایم های رقیب، توجه به ابعاد مختلف تولید علم از مهم ترین وجوه امتیاز این دیدگاه و ابهام در تلفیق پارادایم ها، اشکال در تفکیک و سطح بندی علم، ابهام در علم بودن بخش فراتجربی و ابهام در استفاده از گزاره های انشایی و...از مهم ترین وجوه محدویت های این مدل است
۳.

گذر از دوگانه توصیف - تفسیر در روش پدیدارشناسی با نظر به پدیدارشناسی در نزد مرلوپونتی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۹۹
بنابر تلقی رایج از روش پدیدارشناسی، میان خوانش هوسرلی و خوانش هایدگری از این روش، تمایز بنیادین وجود دارد. چنین تلقی منجر به آن شده است که پژوهش های انجام شده با این روش، خود را بر سر دوراهی توصیفی بودن بر اساس نسخه هوسرلی، یا تفسیری بودن بر اساس نسخه هایدگری بیابند. در این نوشتار، نویسندگان با استفاده از روش پژوهش فلسفی، نخست نشان می دهند چنین تمایزی ناشی از بررسی محدود آثار هوسرل بوده و او در دو دهه پایانی عمر خود، پدیدارشناسی تکوینی را با جنبه تفسیری بیشتر معرفی کرده است. همچنین تلاش می شود تا با کمک پدیدارشناسی مرلوپونتی، رویکردی جدید ارائه شود که اگرچه اشتراکاتی با هر دو خوانش دارد، اما فراتر از آنها قرار می گیرد. این رویکرد شامل سه ملاحظه اساسی: ضرورت در نظر گرفتن جهان؛ التفات کارکردی در مقابل التفات مصرح؛ و نیز توجه به ترکیب منفعلانه در پایان پدیدارشناسی است. بر این اساس، تلاش شده تا در پایان مقاله، راهبردهایی برای روش پدیدارشناسی پیشنهاد شود.
۴.

نوآوری و پژوهش مسؤولانه و مفهوم مسؤولیت اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۳۱۹
تأثیر نوآوری ها تنها بر اقتصاد نیست. نوآوری ها هر فایده ای برای اقتصاد داشته باشند، (به واسطه نوآوری بودنشان)، تغییراتی در فرد، سازمان یا یک جامعه ایجاد می کنند. این تغییرات گاهی می تواند نتایج و تبعاتی (نه تنها اقتصادی، بلکه) اجتماعی و محیطی به جا بگذارند. از سوی دیگر، تبعات (اقتصادی و اجتماعی) همیشه الزاماً مثبت نیست و ممکن است دارای ارزش منفی، یا برای برخی (افراد یا جوامع) دارای ارزش مثبت و برای برخی دیگر ارزش منفی داشته باشد. آنچه به عنوان «نوآوری و پژوهش مسؤولانه» شناخته می شود در تلاش است در کنار توجه به توسعه به لحاظِ اقتصادی مثبتِ نوآوری های تکنولوژیک، به کاهش تبعات منفی و رشد نتایج مثبت اجتماعی و اخلاقی نوآوری نیز توجه نشان دهد.این مقاله ، نه به جزئیات هرکدام از این تفاسیر، بلکه با موشکافی در مفهوم و انواع مسؤولیت، به تحلیل این موضوع می پردازد که چطور ایده های متفاوتِ مطرح شده می توانند مفهوم تقریباً واحدی از «نوآوری مسؤولانه» باشند. برای رسیدن به این هدف ابتدا شرحی از دیدگاه موجبیت تکنولوژیک و دیدگاه مقابل آن ارائه خواهد شد؛ دو دیدگاهی که در امکان شکل دادن اجتماعی به مسیر نوآوری در مجادله هستند. سپس محدودیت های رویکردهای فنی رایج در امر پیش بینی و مهار تبعات منفی مورد بررسی قرار گرفته، در نهایت با ارائه تحلیلی از مفهوم مسؤولیت، شرح جامع تری از مفهوم نوآوری مسؤولانه ارائه خواهد شد.
۵.

تحلیلی بر کاربست نظریه ها و مفاهیم علوم اجتماعی در فرایند نظریه پردازی قرآنی/دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۴۰۳
مطالعاتی که تلاش دارند بر مبنای متون دینی وارد نظریه پردازی در حوزه علوم اجتماعی شوند، در ظاهر هویتی دوگانه دارند که حضور نظریه ها و مفاهیم علوم اجتماعی در آنها پررنگ است. مسئله اصلی این نوشتار، بررسی چگونگی تعامل مطالعات دینی، به محوریت قرآن، با نظریه ها و مفاهیم علوم اجتماعی است. برای دستیابی به این امر، دو نمونه از آثار تحقیقی به مثابه دو شیوه از کاربست نظریه های علوم اجتماعی در مطالعات قرآنی/ دینی بررسی و ارزیابی می شود. این امر، نیازمند یک روش تحلیلی قیاسی استقرایی مقایسه ای است که با تکیه بر الگوی نظریه سازی در علوم اجتماعی انجام می شود. نتیجه ارزیابی نمونه ها نشان می دهد مهم ترین کاربست مثبت رجوع به نظریه های علوم اجتماعی در مطالعات قرآنی/ دینی، غنی سازی پرسش های تحقیق و کمک به استنطاق از قرآن در راستای ارائه نظریه های بنیادین قرآنی است. همچنین مهم ترین آسیب، تحمیل آرای بیرونی بر قرآن و متون دینی است.
۶.

روش شناسی تصویربرداری در مطالعات سازمان و مدیریت؛ مبانی فلسفی، مختصات، اسلوب اجرا و انتقادات وارده(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۳۴۵
عکس به عنوان ابزار ایجاد تعامل بین تماشاگر و تصویر، حاوی معانی مختلفی است. این ابزار با بکارگیری نمادها و سمبل ها، بیانگر احساسات روانی افراد می باشد که می توان از آن در تفسیر یافته های تحقیق استفاده کرد. از این رو هدف نویسندگان در این مقاله معرفی کاربرد تصویربرداری در سازمان به عنوان یک روش پژوهش سازمانی می باشد. به همین منظور، چارچوب کلی از انواع روش های مختلف استفاده از تصویربرداری در مطالعات سازمان و مدیریت ارائه می گردد و در ادامه در راستای توجه و اهمیت بیشتر به مسئله، ضمن تشریح مبانی فسلفی تصویربرداری سازمانی، نحوه اجرای آن به طور کامل شرح داده خواهد شد و در پایان نیز انتقادات وارده به این روش به طور مشخص تشریح می گردد تا از این طریق شناخت مناسبی از مفهوم تصویربرداری در مطالعات سازمان و مدیریت در اختیار محققان قرار گیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۱