مطالب مرتبط با کلیدواژه

کودتا


۲۱.

تأثیر تضعیف ارتش ترکیه به واسطه کودتای 2016 بر امنیت نظامی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم و فنون نظامی سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴۴ 5 - 23

کلیدواژه‌ها: کودتا کودتای 2016 ترکیه امنیت نظامی جمهوری اسلامی ایران تضعیف ارتش دولت و حزب حاکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۵۶۸
پژوهش حاضر باهدف تبیین تأثیر تضعیف ارتش ترکیه به واسطه کودتای نافرجام 2016 بر امنیت نظامی ج.ا.ایران به روش توصیفی–تحلیلی انجام شده است. به منظور جمع آوری اطلاعات از ابزارهایی مانند پرسش نامه و مطالعه اسناد و مدارک استفاده شده است. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده ها در بخش اسناد و مدارک، روش تجزیه وتحلیل اطلاعات کیفی بوده و با کمک تحلیل محتوی، انجام شده است و برای تحلیل داده های حاصل از پرسش نامه و نظرات صاحب نظران از آمار توصیفی و استنباطی با کمک نرم افزار SPSS تحلیل های آماری لازم صورت گرفته است. مجموع جامعه آماری حدود 85 نفر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران و جدول مورگان تعداد 42 نفر از جامعه آماری به عنوان نمونه انتخاب شد. طبق نتایج پژوهش، تضعیف ارتش ترکیه که بعد از کودتای نظامی نافرجام 2016، به دلیل پاکسازی گسترده در ارتش، حذف و تغییر فرماندهان یگان های عم ده، حذف و اخ راج کارکنان متخصص و آم وزش دیده و باتجربه، ایج اد تغییرات بنیادی در سامانه فرماندهی و شورای عالی نظامی و ایجاد تغییرات در ساختار ارتش و اشرافیت وزارت دفاع این کشور بر ارتش حاصل شده است، بر امنیت نظامی جمهوری اسلامی ایران تأثیر مثبت دارد.
۲۲.

مبانی حکمرانی اخوان المسلمین در مصر: چالشهای تحکیم نظام جایگزین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال پنجم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 1 - 31

کلیدواژه‌ها: مصر اخوان المسلمین حکومت اخوانی کودتا ارتش مصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۳۳۷
هدف از این مقاله بررسی ابعاد عملی تجربه حکومتی اخوان المسلمین مصر در پرتو بنیان های نظری این جنبش است. از طریق این بررسی، نویسنده جویای واکاوی مهمترین مناظره های سیاسی حاکم بر دوره یک ساله حکومت اخوان در مصر و پیامدهای سرنگونی آن است. به عبارتی، تبیین انتقادات به شیوه عملی اخوان و پاسخ های عملی و گاه نظری حکومت اخوان و حامیان آن، زمینه طرح مباحث مقاله است. همچنانکه می دانیم اخوان المسلمین نتوانست فرایند گذار دموکراتیک مصر را به سرانجام برساند و تجربه حکومتی آن به عقب گرد دموکراتیک مصر ختم شد. پرسش دو وجهی مقاله آن است که مبانی عملی حکمرانی اخوان چه تأثیری بر سرنگونی آن داشت و پیامدهای این تحول  بر جنبش اخوان و نیز حکومت مدنی مصر چیست. در پاسخ، این فرضیه مطرح می شود که غیرممکن شدن اصل محوری الگوی حکمرانی اخوان، یعنی موازنه گری، در فضای آشوب زده مصر، به سرنگونی آن انجامید و پیامد این سرنگونی، افزون بر ارتقای عمل گرایی اخوان، افزایش انشعاب ها، گسترش افراط گرایی و دشواری بازگشت اخوان به قدرت است که در مجموع مصالحه سیاسی را دشوارتر ساخته و می سازد. بر این اساس، در یک فرایند قیاسی و با تکیه بر داده های کتابخانه ای، تلاش شده است روند تغییر در علت و معلول پژوهش دنبال و بر این مبنا، دلایل عملکرد اخوان در حکومت و سرنگونی آن بر مبنای بنیان های نظری آن تبیین شود. چارچوب زمانی مقاله دوره حکومت اخوانی تا کودتای ژولای 2013 و نیز اشاره هایی به دوره پس از آن را است.
۲۳.

ترکیه پساکودتا و گذار به دولت آنوکراتیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال پنجم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 139 - 173

کلیدواژه‌ها: آنوکراسی ترکیه کودتا حقوق بشر دولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۴۳۵
 پس از وقوع کودتای ناکام در ژوئن 2016، مجموعه تحولاتی در ترکیه آغاز شده که با دوره های پساکودتای دهه های گذشته این کشور قابل مقایسه نیست.  هدف این مقاله تحلیل ماهیت دولت در ترکیه پس از کودتای مذکور است. پرسش اصلی مقاله عبارتست از اینکه ماهیت دولت ترکیه پس از کودتای ناکام ژوئن 2016  چگونه است؟ فرضیه مقاله نیز اینگونه صورت بندی شده است که تحولات و مجموعه تغییراتی که رجب طیب اردوغان و حزب متبوع وی (عدالت و توسعه) طی سال های گذشته آغاز کرده بود، پس از کودتای 2016 به گونه ای تسریع شده که ماهیت دولت در ترکیه را از دموکراسی شکننده به «آنوکراسی» تبدیل می کند. در این دولت، در حالی که برخی نهادهای دمکراتیک برقرار است، نشانگان اقتدار گرایی و گذار به دولت آنوکراتیک در حال افزایش است. یافته های مقاله نشان می دهد که تغییر 18 اصل قانون اساسی ترکیه، تبدیل ساخت قدرت پارلمانی به ریاستی، افزایش اختیارات رئیس جمهور و تضعیف نهادهای نظارتی، تضعیف شدید نظام قضایی، نقض شدید حقوق بشر به ویژه اعمال خشونت های شدید علیه گولنیست ها و کردها و سرکوب و پاکسازی گسترده مخالفان دولت در سطوح نیروهای لشکری و کشوری از نشانگان تکوین دولت آنوکراتیک در ترکیه پس از کودتای سال 2016 به شمار می آید. داده هایی که برای فرضیه مقاله گردآوری شده، به روش توصیفی تحلیلی پردازش شده است.
۲۴.

تحلیلی انتقادی بر مداخلات نظامیان در سیاست نقدی بر کتاب نظامیان و سیاست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم شهریور ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۵۸) 1-20
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۲۸۲
تکرار و استمرار مداخلات نظامیان در سیاست در جوامع مختلف باعث شده است که بررسی و تحلیل روابط متقابل نیروهای مسلح و حکومت به یکی از موضوعات مهم در مطالعات جامعه شناسی سیاسی تبدیل شود. دخالت نظامیان در سیاست در اشکال و سطوح خفیف و آشکار آن پدیده ای عمومی است که تقریباً در همة کشورهای دنیا وجود دارد. این پدیده در ملایم ترین و گسترده ترین سطوح خود شامل اِعمال نفوذ بر سیاست مداران و فرایند تصمیم گیری های سیاسی و سیاست گذاری ها می شود و در بالاترین سطوح خود، درقالب دخالت های سیاسی آشکار نظامیان و توسل به کودتا و حضور علنی آن ها در رأس قدرت سیاسی مشاهده می شود. در نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب نظامیان و سیاست به منزلة یکی از جدیدترین آثار ارائه شده در زبان فارسی در موضوع روابط متقابل سازمان نظامی و دولت پرداخته می شود و تلاش می شود با نگاهی تحلیلی انتقادی ضمن نقد این اثر جنبه های مختلف این مبحث و ابعاد مختلف آن موردواکاوی قرار گیرد.
۲۵.

معرفی و نقد کتاب جامعه شناسی انقلاب و انقلاب های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم اسفند ۱۳۹۷ شماره ۱۲ (پیاپی ۶۴) 69-83
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۷۴
هدف مقالة حاضر ارزیابی نقادانۀ کتاب جامعه شناسی انقلاب و انقلاب های اجتماعی اثر محمدتقی سبزه ای است. نویسنده تلاش کرده تا منبعی را برای درس جامعه شناسی انقلاب فراهم کند و دراین باره ضمن پرداختن به مفهوم شناسی انقلاب وجوه تفاوت این پدیده را با سایر پدیده های مشابه نظیر کودتا، شورش، و جنبش اجتماعی بررسی کند. در گام بعد مقولات فرایندی انقلاب نظیر ایدئولوژی، بسیج، سازمان دهی، و رهبری موردتوجه قرار گرفته اند. سپس نگارندة اثر از زاویة تبیینی به انقلاب نگریسته است. در اثر حاضر با گذر از مرحلة فرایندی و تبیینی انقلاب مرحلة پی آمدی انقلاب فرا می رسد که به تحولات اجتماعی جامعة پساانقلابی و نتایج انقلاب ها می پردازد. سرانجام در فصل پایانی انواع انقلاب ها اعم از جمهوری خواهانه، کمونیستی، و ... موردبررسی قرار گرفته اند. مهم ترین نتایج حاصل از نقد کتاب در بخش صوری فقدان معادل سازی مناسب برای واژگان و اسامی انگلیسی و در بخش محتوایی وجود کاستی های چشم گیر درمورد انسجام منطقی اثر است. درنهایت هدف نویسنده که ارائة نظریه های انقلاب و پرداختن به انقلاب های اجتماعی بوده تحقق نیافته و ضعف های آشکاری به ویژه در طرح نظریه های انقلاب و توصیف انقلاب های اجتماعی وجود دارد.
۲۶.

ابهام در چگونگی انتقال قدرت از گشتاسب به بهمن

نویسنده:
منبع: قند پارسی سال سوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۶ 63-76

کلیدواژه‌ها: کودتا شاهان کیانی ادب حماسی شاهنامه بهمن گشتاسب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۳۵۵
«گشتاسب» پادشاه کیانی شرط واگذاری قدرت به فرزندش «اسفندیار» را دستگیری «رستم» اعلام می کند. رستم در نبردی اسفندیار را می کشد. اسفندیار پیش از مردن سرپرستی پسرش «بهمن» را به رستم می سپارد تا به او آداب شاهی و رزم و بزم بیاموزد. مدتی بعد، بهمن نزد نیایش باز می گردد و گشتاسب در چنین زمانی، وزیرش «جاماسب» را فرا می خواند و به او می گوید که قصد دارد از شاهی کناره گیری کند و آنگاه می میرد. هدف از نوشته حاضر بررسی چگونگی انتقال قدرت از گشتاسب به بهمن می باشد. در این مقاله با بررسی اتفاقاتی که پس از کشته شدن اسفندیار رخ می دهد و در منابع مختلف به ثبت رسیده، نشان داده شده که گشتاسب در یک خیزش عمومی که از درون خاندان شاهی و به رهبری بهمن شروع شده بوده از شاهی برکنار شده است. برای شاهان ساسانی که نسب خود را به بهمن کیانی می رساندند و حکومتشان به طور گسترده از دین زرتشت حمایت می کرده و همچنین پیشوایان دینی نیز از آنان حمایت می کردند، خوشایند نبوده است که مردم سرگذشت کودتای علیه گشتاسب را بخوانند. به همین خاطر به طور آگاهانه ای سعی کرده اند که انتقال قدرت را مسالمت آمیز نشان دهند.
۲۷.

تحلیل جامعه شناختی نظام سیاسی استبدادی در دوران پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۳ 39-62

کلیدواژه‌ها: پهلوی کودتا اسکان اجباری اصلاحات ارضی نظام تک حزبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۳۰۲
در این پژوهش کیفی، که با روش پارادایمی- هنرمنوتیکی تهیه شده، سعی شده است تا به این سوال پاسخ داده شود که، کدام پارادایم ها باعث بازتولید نظام سیاسی استبدادی در دوران پهلوی شدند؟ که برآیند آن بدین قرار شد؛ پهلوی اول، با پارادایم کودتای 1299 ش، شروع شد. با پارادایم اسکان اجباری، تثبیت شد، و با پارادایم پوشش اجباری، به اوج خود رسید.اما سرانجام با پارادایم نخبه کشی رو به انحطاط رفت. زیرا؛ با پارادایم کودتا، زمینه ی تحت الحمایگی ایران، رقم خورد.با پارادایم اسکان اجباری، نیمی از جمعیت ایلیاتی ایران از بین رفت.با پارادایم پوشش اجباری،زنان ایرانی خانه نشین شدند.سرانجام با پارادایم نخبه کشی، مانع چرخش قدرت در جامعه شد. پهلوی دوم نیز با پارادایم کودتای 1332 ش، قدرتش را تثبیت نمود. با پارادایم اصلاحات ارضی، ترکیب جمعیتی ایران را به هم ریخت. با پارادایم نظام تک حزبی، اقدامات آمرانه را رقم زد. سرانجام با پارادایم نخبه کشی، زمینه ی فروپاشی خود را فراهم آورد. زیرا؛ با پارادایم کودتا،استعمارگرایان و سلطنت طلبان ، به منافع خود رسیدند.با پارادایم اصلاحات ارضی، تحول جامعه،نتیجه ای جزء آورگی مردم در شهرها را نداشت. با چهار برابر شدن قیمت نفت، رسما نظام تک حزبی اعلام نمود. اما سرانجام با پارادایم اقدامات آمرانه و نخبه کشی زمینه ی سقوط خود را فراهم آورد.در مجموع پدر و پسر ، با پارادایم هایی همانند،پارادایم کودتا، پارادایم اسکان اجباری، پارادایم پوشش اجباری، پاردایم اصلاحات ارضی، پارادایم نظام تک حزبی و پارادایم نخبه کشی، زمینه ی بازتولید نظام سیاسی استبدادی، را در سطح جامعه فراهم آوردند.
۲۸.

آسیب شناسی گفتمان دکتر مصدق به مقوله نیروهای مسلح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۲ ۱۳۹-۱۶۰

کلیدواژه‌ها: گفتمان نیروهای مسلح مصدق کنترل کودتا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۳۶۴
مسئله گفتمان دکتر مصدق نسبت به نیروهای مسلح، یکی از بزرگ ترین چالش ها و درگیری های او با حکومت پهلوی در دوران نخست وزیری اش بوده، که در نهایت سرنوشت سیاسی وی را به شدت تحت تأثیر قرار داد. بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که گفتمان دکتر مصدق در مورد نیروهای مسلّح دارای چه رویکردی بوده است؟ و چه تأثیری در کودتای ۲۸ مرداد داشت؟ نتایج این بررسی نشان می دهد دال اصلی گفتمان دکتر مصدق در این زمینه، کنترل نیروهای مسلح به وسیله نهادهای غیرنظامی بود. وی در این راستا تلاش کرد، با اقداماتی همچون جلوگیری از دخالت نیروهای مسلح در سیاست، انتصابات در سطوح بالای مدیریتی و تسویه و بازنشسته کردن افسران، گفتمان خود را عملی و تثبیت نماید. ولی با شکست در عرصه عمل، موجب شد تا نیروهای مسلح به کانون اصلی برای ساقط کردن وی تبدیل شوند و کودتای ۲۸ مرداد 1332 به وقوع بپیوندد.
۲۹.

استعمار در دهه بیست و سی و بازتاب آن در رمان های منتخب معاصر فارسی

نویسنده:
منبع: مطالعات داستانی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 111 - 129

کلیدواژه‌ها: رمان استعمار سیاست اقتصاد نفت کودتا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۲۲۱
در این جستار، به بررسی مسئله استعمار در دهه بیست و سی، رویکردها و گفتمان های شکل گرفته در این زمینه و شیوه بازنمایی آنها در رمان های منتخب معاصر فارسی با روش توصیفی- تحلیلی پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا مسئله استعمار و حضور استعمارگران در دهه بیست و سی در ایران بررسی و سپس بازنمایی این حضور در رمان های منتخب فارسی واکاوی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد در این رمان ها، بیشتر به تأثیر سیاسی و سپس اقتصادی حضور استعمار در ایران پرداخته و به مسائل فرهنگی و اجتماعی کمتر توجه شده است. سه گفتمان در این رمان ها برجسته شده است: گفتمان ضد استعماری که با «خوب»نمایی همراه و صدای غالب در این رمان ها بوده و گفتمان سلطنت طلبان و وابستگان به استعمارگران که بازنمایی این دو گفتمان، به صورت «بد» نمایی بوده است.
۳۰.

«هوموساکرهای نوین»: بررسی وضعیت فوق العاده در ترکیه؛ بر اساس نظریه اشمیت و آگامبن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۹ 221 - 246

کلیدواژه‌ها: ترکیه وضعیت استثنایی کودتا قانون اساسی هوموساکر اشمیت آگامبن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۱۵۶
تحولات اخیر در ترکیه پس از وقوع کودتای ژوئیه 2016، به اعلام وضعیت فوق العاده توسط رئیس جمهور این کشور منجر شده است. وضعیت استثنایی، بر وضعیت نامتعادل میان حقوقِ عمومی و امرِ سیاسی دلالت دارد. اشمیت و آگامبن به عنوان دو نظریه پرداز وضعیت استثنایی، با نگاهی متفاوت به بررسی این وضعیت در نظام حقوقی پرداخته اند. اشمیت معتقد است وضعیت استثنایی، وضعیت پارادوکسیکال است که در آن حاکم بیرون از نظم حقوقی قرارگرفته، انحصار اخذ واپسین تصمیم را دارد. از طرف دیگر، آگامبن نیز بر این باور است که وضعیت فوق العاده به خروج تعدادی از شهروندان از دایره نظم حقوقی منجر می شود و به انقیاد بیشتر شهروندان می انجامد. این نوشتار با استفاده از نظریه این دو متفکر می کوشد وضعیت ترکیه پس از کودتا را تبیین کند. بر این اساس، پرسش این نوشتار این است: وضعیت فوق العاده در قانون اساسی ترکیه چه جایگاهی دارد؟ آیا با استفاده از نظریه اشمیت و آگامبن می توان کودتا و اقدامات پس از کودتا را در جهت افزایش قدرت دولت تبیین نمود؟ به نظر می رسد کودتا در ترکیه برای نظام سیاسی فعلی این کشور، مستمسکی برای حذف و طرد جریان های مخالف شده است و بیش از هرچیز افزایش قدرت واختیارات ریاست جمهوری را در پیش دارد؛ امری که با سیطره بر حیات سیاسی شهروندان این کشور صورت می پذیرد.
۳۱.

دامنه و افق مناسبات جمهوری اسلامی ایران و ترکیه (2011-2021)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۱ 57 - 86

کلیدواژه‌ها: ایران ترکیه خاورمیانه خیزش های عربی سوریه عراق کودتا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۱۹۶
مقاله حاضر، نخست شرحی از فراز و فرودهای روابط میان ایران و ترکیه عرضه می کند و توضیح می دهد که چگونه اندکی فاصله گیریِ آرامِ ترکیه تحت سیادت حزب عدالت و توسعه، از سکولاریسم نظامی کمالیست ها، موجب شد که مناسبات دیپلماتیک میان ایران و ترکیه از سال ۲۰۰۲ به بعد گسترش پیدا کند. سپس، توجه خود را به اهمیت خیزش های عربی در ایجاد شکاف میان ایران و ترکیه معطوف می کند و با استفاده از نظریه معمای امنیت و با رویکردی توصیفی – تحلیلی، این پرسش را مطرح می کند که عوامل اثرگذار در فرسایش روابط ایران و ترکیه، ناظر به چه موضوع ها و مسائلی بوده و قلمرو اثرگذاریِ این متغیرها در آینده روابط کجاست؟ از همین رو و در مقام پاسخ، اشاره می شود که از لحاظ جغرافیایی، این دو کشور به واسطه ابهام و عدم اطمینان اوضاع شکننده خاورمیانه، خصوصاً عراق و سوریه، همزمان در مسائل سیاسی- امنیتی در مناطق مختلفی؛ از جمله منطقه هلال حاصلخیز شامل عراق، سوریه و کردها تأثیرگذار هستند و به لحاظ هویتی نیز با اتصال اصول و ارزش های خود به مسائل منطقه ای؛ به خصوص هدایت جریان های ایدئولوژیک و بازیگران غیردولتی، در جهت اثرگذاری بر مناطق استراتژیک در راستای خودیاری به ایفای نقش می پردازند.
۳۲.

واکاوی ریشه های اقتصادی-سیاسی کودتا 28 مرداد 1332 در بستر روابط با قدرت های جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 597 - 626

کلیدواژه‌ها: نفت کودتا اقتصاد سیاسی مصدق ملی شدن نفت تاریخ نفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۰
کودتای 28 مرداد جزو نقاطی از تاریخ معاصر ایران است که در آن عوامل اقتصادی و عوامل سیاسی مورد توجّه پژوهشگران قرار گرفته است؛ امّا تاریخی بودن این رویداد مانع از آن شده که برهمکنش میان علل اقتصادی و سیاسی، به طور منسجم بررسی شود. برای جبران این کاستی، نوشتار پیش رو می کوشد علت های اقتصادی - سیاسی بروز کودتای 28 مرداد در بستر ارتباط این پدیده با اثرگذاری قدرت های جهانی از قبیل بریتانیا، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی را بررسی کند. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و در چارچوب نظریه حامی-پیرو و نظریة وابستگی نو-استعماری به واکاوی ریشه های خارجی کودتای 28 مرداد پرداخته است. در ابتدا اهمیت اقتصادی نفت ایران برای بریتانیا بررسی، سپس ریشه های سیاسی کودتای 28 مرداد با تمرکز بر انگیزه های دولت های بریتانیا و ایالات متحده پی گرفته می شود. انگیزه اصلی مشارکت بریتانیا در کودتا، جلوگیری از زوال امپراتوری و انگیزه ایالات متحده، جلوگیری از اعمال نفوذ شوروی بر منطقه خلیج فارس تشخیص داده می شود. درنهایت این نتیجه حاصل می آید که اهمیت نفت ایران برای اقتصاد بریتانیا کمتر از آن بوده که یکی از عوامل خارجی کودتا باشد و انگیزه های سیاسی بریتانیا و ایالات متحده خود بر اهمیت اقتصادی - سیاسی نفت به عنوان یک کالای استراتژیک بوده استوار است. نوآوری جستار پیش رو، تمییز میان اهمیت اقتصادی نفت ایران و اهمیت نفت کشورهای نفت خیز خاورمیانه در بروز کودتای 28 مرداد است.
۳۳.

نظامیان و گذار به دموکراسی در کشورهای عرب: مطالعه موردی نقش نظامیان در تحولات سیاسی-اجتماعی مصر (2015- 2011)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره چهارم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 87 - 122
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۷
مداخله نظامیان در سیاست درکشورهای جهان سوم و خاورمیانه، پدیده ای رایج در نیمه دوم قرن بیستم بوده است. با توجه به این که از سال 1952 به بعد نظامیان در عرصه های سیاسی و اقتصادی مصر دست برتر را داشته اند و در تحولات اخیر نیز از آغاز انقلاب تا کودتا علیه اخوان المسلمین و به قدرت رسیدن سیسی نقش مهمی داشته اند، مطالعه در باب روند قدرت یابی آنان در صحنه سیاسی مصر ضروری به نظر می رسد. مقاله حاضر پس از مرور و ارزیابی نظریه های مطرح درخصوص نظامیان و سیاست، به بررسی نقش نظامیان در فرایند گذار به دموکراسی در این کشور پرداخته است. به عقیده نگارنده نقش نگهبان و تسهیل کننده ی ارتش در فرایند مدرنیزاسیون الزاماً در فرایند دموکراتیزاسیون قابل تعریف نیست و در واقع آنچه در تحولات امروز مصر شاهد هستیم عبات است از فقدان انسجام رویکردی میان سران ارتش، تداوم وابستگی ارتش به امریکا، تلاش مجدد نظامیان برای بازتولید شبه اقتدارگرایی دوران مبارک، توسل به شیوه های قدیمی همچون نظامی کردن و امنیتی کردنِ دولت و فقدان اراده مبتنی بر واگذاری قدرت به غیرنظامیان. این عوامل بی تردید با ایفای نقش مثبت و موثر نظامیان در فرایند گذار به دموکراسی در مصر منافات دارند. این مقاله در چارچوب پارادایم تفسیرگرا و با بهره گیری از روش تبیینی- تحلیلی، به برررسی مباحث پیش گفته پرداخته است.
۳۴.

کودتای نظامیان در مصر و ترکیه: زمینه ها و نتایج متفاوت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 65 - 96
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۶۸
پس از وقوع بهار عربی، مصر و ترکیه دستخوش کودتاهای نظامی شدند. در مصر اولین دولت منتخب با کودتای نظامی متلاشی شد و نظامیان مجددا قدرت کامل را در دست گرفتند. طوری که پس از گذشت سه سال همچنان نظامیان بازیگر اصلی تحولات مصر هستند. در ترکیه علی رغم معضلات مختلف داخلی و منطقه ای که دولت اردوغان با آن مواجه بود، کودتا توفیقی نیافت و با مقاومت جامعه مدنی در هم شکست. پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با بهره گیری از نظریه های مربوط به دخالت نظامیان در سیاست به بررسی بسترهای سیاسی و اجتماعی کودتاهای فوق پرداخته و نتایج مختلف کودتاهای مصر و ترکیه را از منظری تئوریک تبیین نماید. در این راستا پرسش اصلی پژوهش چنین مطرح می شود: چه عواملی باعث موفقیت کودتا در مصر و ناکامی آن در ترکیه شده است؟ برای پاسخ به پرسش فوق، از روش تبیینی مقایسه ای استفاده شده و روش گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نتایج متفاوت کودتاهای نظامی در مصر و ترکیه را با توجه به وضعیت متفاوت مولفه های سطح نهادمندی سیاسی، یکپارچگی نیروهای مسلح و واکنش جامعه مدنی در این دو کشور می توان تبیین نمود. 
۳۵.

ناکامی فرآیند دموکراسی در مصر بعد از انقلاب 2011، از منظر نظریه عجم اوغلو-رابینسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 161 - 186
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
نظریه پردازان در حوزه های گوناگون علوم اجتماعی، عوامل گوناگون و گاه متضاد را عامل شروع اعتراضات در مصر می دانند. اقتصاددانان بر عوامل اقتصادی و دانشمندان علوم سیاسی بر عناصر سیاسی تأکید کرده اند. این پژوهش به روش علّی- توصیفی و با بررسی منابع کتابخانه ای و الکترونیکی به دنبال پاسخ  این سوال است که چرا فرآیند دموکراسی در مصر که با انقلاب سال 2011 شروع شده بود، شکست خورد و با کودتای نظامیان مواجه شد؟ رویکرد اقتصاد سیاسی عجم اوغلو و رابینسون، برگرفته از کتاب ریشه های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، به عنوان چارچوب نظری انتخاب شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که: "وابستگی ساختاری اقتصاد مصر به منابع ارزی و درآمدی خارجی و تأثیرپذیری از نوسانات آن، عدم ایفای نقش واسطه ای از سوی طبقه متوسط مصر به دلیل ترس از اقدامات دولت محمد مرسی و حتی گرایش بخش مهمی از جامعه مدنی به نظامیان، سیستم ریاست جمهوری مصر و جدال میان اخوان المسلمین و ارتش برای تصاحب هر چه بیشتر نهادهای سیاسی و قانونی و عدم برقراری نوعی شراکت در قدرت و  نابرابری و فقر در مصر و تلاش ارتش برای بالا بردن هزینه انقلاب برای مردم؛ چهار عاملی هستند که در مجموع، موجب عدم تحقق کامل انقلاب، تهدید دموکراسی برای فرادستان و جذاب شدن کودتا برای نظامیان مصر شد. 
۳۶.

ضرورت درک جایگاه استراتژیک ایران در پرتو ارزش های تمدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست خارجی سال ۳۳ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۳۲) 125 - 142

کلیدواژه‌ها: ایران امریکا استراتژیک تمدن کودتا بحران جنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۶۳
این مقاله متعاقب افزایش تنش بین ایران و آمریکا درمنطقه خاورمیانه و خلیج فارس متعاقب شهادت سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و حمله انتقامی ایران به پایگاههای آمریکا و تهدید دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا مبنی بر حمله به مراکز فرهنگی ایران نوشته شده است. مقاله نگاهی اجمالی به جایگاه استراتژیک ایران با تاکید بر ارزش های فرهنگی و تمدنی این کشور دارد. سوال اصلی مقاله این است که چرا رئیس جمهور آمریکا تهدید کرد که مراکز فرهنگی ایران را مورد حمله قرار خواهد داد؟ و چرا آمریکا علیرغم قدرت گسترده نظامی خود همواره از مصادره دستاوردهایش توسط ایران در منطقه خاورمیانه شکایت می کند؟ فرض مقاله این است که جایگاه فرهنگی و تمدنی ایران از دارایی های استراتژیک این کشور محسوب می شود و قدرت نرم ایران را در منطقه تقویت کرده است. بنابراین هم تهدید دونالد ترامپ به مورد هدف قرار دادن مراکز فرهنگی ایران و هم شاکی بودن آمریکا مبنی مصادره نتیجه لشگرکشی هایش در منطقه توسط ایران،  در پرتو این دارایی استراتژیک ایران معنی پیدا می کند. دارایی فرهنگی و تمدنی ایران به عنوان یک ذخیره استراتژیک بسیار مهم در طی قرن های متمادی از زمان امپراطوری پارس تا کنون شکل گرفته، انباشته شده و قدرت نرم بسیار کارآمدی را در اختیار این کشور قرار داده است، که جایگاه ایران را در منطقه مستحکم کرده است. این قدرت نرم در مصاف با قدرت سخت ایالات متحده آمریکا کارآمدی و تاثیر خود را در مواقع مختلف نشان داده است. همچنین در ادامه مقاله، موارد دیگر تقویت کننده جایگاه استراتژیک ایران همچون وضعیت توپوگرافی کشور و نیز جایگاه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک آن مورد توجه قرار گرفته است
۳۷.

برساخت معانی اجتماعی در فیلم مستند تاریخی؛ مطالعه مستندهای «آقای نخست وزیر» و «مصدق، نفت، کودتا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ارتباطی سال ۳۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۵) 39 - 71

کلیدواژه‌ها: فیلم مستند مستند تاریخی کودتا نفت مصدق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۸
تاریخ و سینمای مستند هر دو مصنوعاتی وفادار به امر واقع اما وابسته به روایت هستند. ازاین رو، فیلم مستند تاریخی، نه بازتاب دهنده تاریخ که بازنمایاننده برداشت هایی از آن است. این برساخت ها برای مستندسازان مهم تر از اطلاعات تاریخی ای هستند که به نمایش میگذارند؛ چراکه در شکل گیری ذهنیت تاریخی و در نتیجه، قضاوت های فرهنگی و سیاسی مخاطبان خود مؤثرند. در این پژوهش تلاش شده است، با مطالعه نشانه شناختی دو مستند «آقای نخست وزیر» و «مصدق، نفت و کودتا» راهبردهای مستندساز در برساخت معانی از موضوعات تاریخی شناسایی شوند. پژوهش در نهایت استفاده از «مشابه سازی تاریخی» و «جلب اعتماد حداکثری مخاطب» را دو سازکار اصلی در مستند های مورد مطالعه برای برساخت معانی اجتماعی دانسته است. نتایج نشان می دهد که مشابه سازی تاریخی از طریق گنجاندن عبارات و مفاهیم فرهنگی و سیاسی در گفتار متن و ارجاع تاریخی به آنها در مستند «آقای نخست وزیر» منجر به برساخت پیام هایی در مورد اعتماد به امریکا و مقابله با تحریم ها شده است. در مستند «مصدق، نفت، کودتا» نیز جلب اعتماد حداکثری مخاطب از طریق ارائه خوانش های متفاوت از رخدادهای تاریخی، راهبرد خلق برساخت معانی اجتماعی است. 
۳۸.

مقایسه کودتای 28 مرداد 1332 و کودتای ۱۸ تیر ماه ۱۳۵۹ نوژه با استفاده از طرح شبیه ترین نظام ها؛ ارائه چهارچوب مفهومی تحلیل کودتا

نویسنده:
منبع: انقلاب پژوهی سال ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 131 - 160

کلیدواژه‌ها: کودتا ایران کودتای 28 مرداد1332 کودتای نوژه کودتای نقاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۳
کودتا به عنوان شکلی از تغییر رژیم های سیاسی، پدیده ای است که در بسیاری از کشورها ازجمله ایران به وقوع پیوسته است، در بین پژوهش های انجام شده اولاً کمتر به مقایسه کودتاها پرداخته شده، ثانیاً جای یک چارچوب مفهومی که توانایی تحلیل علل، روند و پیامدهای کودتا را به صورت توأمان داشته باشد، خالی بوده است. در مقاله پیش رو با استفاده از روش توافق و اختلاف میل، دو کودتای 28 مرداد 1332 و کودتای 18 تیر 1359 نوژه باهم مقایسه شده اند و شباهت ها و اختلافات دو کودتا ازنظر علل وقوع کودتا، روند اجرایی شدن دو کودتا و پیامدهای آن باهم مقایسه شده اند. نتیجه مقایسه این دو در دو جامعه پیش از انقلاب اسلامی و پس از انقلاب؛ این است که علیرغم تلاش های بیشتر و طراحی پیچیده تر و هزینه های بیشتر آمریکایی ها برای تغییر نظام سیاسی از طریق کودتا در جریان کودتای نوژه، به دلیل تغییرات بنیادین جامعه ایران پس از انقلاب این کودتا با شکست مواجه شد، هرچند ازنظر علل وقوع کودتا و روند اجرا شباهت های فراوانی بین این دو کودتا وجود داشت، در سطح پیامدها نیز نتیجه به دست آمده در مقاله نشان می دهد که موفقیت کودتای 28 مرداد توانست اولاً نفوذ آمریکاییها را در ایران بیشتر کند و ثانیاً به عنوان نمونه موفق در دیگر کشورها از سوی دولت آمریکا مکرر صورت پذیرفت؛ اما شکست کودتای نوژه جامعه انقلابی ایران را در برابر کودتاهای دیگر که در سالیان بعد رخ داد مصونیت بخشید. سؤال اصلی مقاله این است که کودتای 28 مرداد و کودتای نوژه از حیث علل پیدایش، روند اجرا و پیامدها چه شباهت ها و چه تفاوت هایی دارند.