مطالعات بیداری اسلامی

مطالعات بیداری اسلامی

مطالعات بیداری اسلامی سال هفتم بهار و تابستان 1397 شماره 13 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بازتفسیر هویت اسلامی در گفتمان سیاسی امام خمینی(ره): بیداری جامعه و وقوع انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هویت دینی گفتمان فرکلاف پهلوی دوم امام خمینی (ره) انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۳۵۹
برنامه های نوسازی پیاده شده گفتمان پهلوی دوم در آغاز دهه 1340، بدنبال تغییر ساخت قدرت اجتماعی - اقتصادی و نظم دهی به طبقه جدید با ایدئولوژی هم ارز با نظام معنایی تبلیغی خود و کنترل اجتماعی پراکتیس های اجتماعی با نفوذ جامعه پیاده گردید. گفتمان حاکم می کوشید به عنوان دال مرکزی در حوزه گفتمانگونگی خرده گفتمان های پیرامون را در جهت نظام معنایی هم ارز با خود سامان سیاسی بدهد. با رویکرد گفتمانی فرکلاف مقاله حاضر می کوشد چرایی ظهور گفتمان جدید تحت عنوان جنبش انقلابی با هدایت گری امام خمینی و نحوه هویت یابی آن را بررسی نماید. امام خمینی (ره) با توصیف گفتار حکومت مطلوب متناسب با سنن مذهبی کوشید در متن جامعه خودآگاهی سیاسی بوجود آورده و زمینه های حرکت انقلابی را مهیا سازد. با طرح نشانگانی مانند اکثریت محرومین و اقلیت مستکبر و با دو قطبی سازی جامعه بر اساس متون دینی به غیریت سازی رقیب حاکم مبادرت کرد و الگوی حکومت اسلامی و زعامت ولی فقیه سیاسی را به عنوان یک ایده آل با دلایل فقهی را مشروعیت بازتفسیر نمود. با ایجاد همبستگی اجتماعی و عزم ملی با رهبری واحد امام خیمنی پس از یک دوره مبارزه سیاسی گفتمان انقلابی به عنوان آلترناتیو جایگزین هویت مستقل پیدا کرد و به استیلای گفتمان رقیب پایان بخشید.
۲.

تحلیل جامعه شناختی نظام سیاسی استبدادی در دوران پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پهلوی کودتا اسکان اجباری اصلاحات ارضی نظام تک حزبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۳۰۱
در این پژوهش کیفی، که با روش پارادایمی- هنرمنوتیکی تهیه شده، سعی شده است تا به این سوال پاسخ داده شود که، کدام پارادایم ها باعث بازتولید نظام سیاسی استبدادی در دوران پهلوی شدند؟ که برآیند آن بدین قرار شد؛ پهلوی اول، با پارادایم کودتای 1299 ش، شروع شد. با پارادایم اسکان اجباری، تثبیت شد، و با پارادایم پوشش اجباری، به اوج خود رسید.اما سرانجام با پارادایم نخبه کشی رو به انحطاط رفت. زیرا؛ با پارادایم کودتا، زمینه ی تحت الحمایگی ایران، رقم خورد.با پارادایم اسکان اجباری، نیمی از جمعیت ایلیاتی ایران از بین رفت.با پارادایم پوشش اجباری،زنان ایرانی خانه نشین شدند.سرانجام با پارادایم نخبه کشی، مانع چرخش قدرت در جامعه شد. پهلوی دوم نیز با پارادایم کودتای 1332 ش، قدرتش را تثبیت نمود. با پارادایم اصلاحات ارضی، ترکیب جمعیتی ایران را به هم ریخت. با پارادایم نظام تک حزبی، اقدامات آمرانه را رقم زد. سرانجام با پارادایم نخبه کشی، زمینه ی فروپاشی خود را فراهم آورد. زیرا؛ با پارادایم کودتا،استعمارگرایان و سلطنت طلبان ، به منافع خود رسیدند.با پارادایم اصلاحات ارضی، تحول جامعه،نتیجه ای جزء آورگی مردم در شهرها را نداشت. با چهار برابر شدن قیمت نفت، رسما نظام تک حزبی اعلام نمود. اما سرانجام با پارادایم اقدامات آمرانه و نخبه کشی زمینه ی سقوط خود را فراهم آورد.در مجموع پدر و پسر ، با پارادایم هایی همانند،پارادایم کودتا، پارادایم اسکان اجباری، پارادایم پوشش اجباری، پاردایم اصلاحات ارضی، پارادایم نظام تک حزبی و پارادایم نخبه کشی، زمینه ی بازتولید نظام سیاسی استبدادی، را در سطح جامعه فراهم آوردند.
۳.

نقش امارات عربی متحده در تحولات بحرین و یمن (2018-2011)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک امارات بحرین یمن طوفان قاطعیت انصارالله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۳۷۲
امارات عربی متحده علی رغم اینکه کشوری کوچک در حاشیه جنوبی خلیج فارس محسوب می شود و تأمین امنیت خود را به قدرت های فرامنطقه ای سپرده، در سال های اخیر در پی کنش گری و افزایش فعالیت در منطقه بوده است. در سال ۲۰۱۱، امارات در سرکوب تظاهرات بحرین به دیگر کشورهای عربی خلیج فارس پیوست و جنگ های فراوان عربستان سعودی با یمن، امارات را به دخالت بیشتر در منطقه سوق داده است. افزایش نیروهای القاعده و دولت اسلامی در یمن علاوه بر نگرانی های امنیتی، مسیرهای تجارت دریایی مورد استفاده امارات را نیز به خطر انداخته است. عُصاره پژوهش بر این سؤال اصلی استوار است که چرا امارات عربی متحده در تحولات بحرین و یمن طی سال های 2011 تا 2018 نقش فعالی داشته است؟ فرضیه تحقیق این است که امارات عربی متحده با توجه به عوامل ژئوپلیتیک و همچنین همگرایی مذهبی با کارگزاران حاکم در بحرین و احساس خطر از جانب نیروهای مقاومت انصارالله در یمن نقش فعالی جهت مقابله با آنها در پیش گرفته است. برای ارزیابی و آزمونِ فرضیه تحقیق و تحلیل داده ها از روش تحقیقِ توصیفی تحلیلی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه ای (اعم از کتاب ها، مقاله ها، اسناد و مطبوعات) است.
۴.

فریاد خون ها درنگی بر بُن مایه های پایداری در شعرِ حسن عبدالله قرشی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شعر مقاومت فلسطین پایداری قرشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۲۳۰
حسن عبدالله قرشی، از شاعران و نویسندگان معاصر از کشور عربستان سعودی است که در برخی دیوان-های شعری خود، ندای ضدّ استعماری سر داده و به ویژه در حمایت از قیام ملّت فلسطین و محکومیت جنایت های صهیونیست ها، قصائد حماسی و زیبایی سروده است. تمجید از شهدای قدس، تشویق به مبارزه بر علیه دشمن اسرائیلی و ...، بازتاب گسترده ای در شعر حسن قرشی دارد و او را به چهره ای شاخص و ممتاز در میان دیگر سرایندگان سعودی تبدیل کرده است. علاوه بر موضوع فلسطین، قیام ملّت الجزائر بر علیه اشغال گران فرانسوی نیز بازتاب گسترده ای در شعر پایداری قرشی دارد. قرشی به طور کلی، یک شاعرِ رمانتیک است که بسیاری از مؤلّفه های یک شعر رمانتیکی را در خود دارد و از همین رو، غزل و اشعار عاشقانه، بخش قابل توجّهی از تولیدات شعری او را به خود اختصاص داده است. البته پرداختن به موضوع غزل، او را از نگاه به مسائل سیاسی باز نداشته؛ بلکه روحیه ظلم ستیز او موجب شد تا با سلاح شعر، طوفانی ترین اشعار را در دفاع از ملّت های آزاده ای چون فلسطین و الجزائر بسرایداین پژوهش در پی آن است تا به شیوه تحلیلی- توصیفی، مهم ترین مؤلفه های مقاومت و پایداری را از خلال اشعار این سراینده معاصر عرب بررسی و تحلیل نماید، ضمن شناساندن یکی از شاعران برجسته و چهره های شاخص در ادبیات مقاومت کشور عربستان، یعنی «حسن عبدالله قرشی» و اشعار انقلابی او،همچنین سعی دارد به جلوه های گوناگون مقاومت، ظلم ستیزی و دفاع از حقوق از ملّت های آزاده جهان در شعر او بپردازد.
۵.

بررسی فرآیند بیداری اسلامی در جهان اسلام در پرتو انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی ایران افراطی گرایی بیداری اسلامی جهان اسلام هویت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۳۴۴
وقوع انقلاب اسلامی در ایران، و تاسیس نظام جمهوری اسلامی به عنوان نظام برآمده از ارزش های دینی اسلامی، بر فرایند اسلام گرایی و بیداری اسلامی در جهان اسلام به ویژه در کشورهای عربی تاثیر فزاینده ای داشته است. هرچند که این رستاخیز مجدد اسلامی در این جوامع با نیروهای چالش زا و مهار کننده ای نیز بشدت روبه رو بوده است. از این رو، سوال اصلی که در این پژوهش مطرح شده است، این است که انقلاب اسلامی ایران در جهان اسلام و به ویژه بر کشورهای عربی منطقه خلیج فارس چه تأثیراتی را بر جای گذاشته است؟ پاسخ موقتی آن است که احیای و رشد بیداری اسلامی مهمترین تأثیر انقلاب اسلامی در جهان اسلام و به ویژه کشورهای عربی بوده است و مهمترین نیروی چالش گری که در برابر آن به وجود آمده است، رشد اندیشه ای افراطی گرایانه بوده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که به موازات گسترش فرایند بیداری اسلامی در این کشورها و رسوخ عمیق ارزش های انقلاب اسلامی در این جوامع، تصمیم گیرندگان کلیدی در این جوامع را ناگزیر از تغییر در سبک و سیاق حکومت مداری خود و ایجاد نظم سیاسی مبتنی بر ارزش های اصیل اسلامی کرده است. روش تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها مبتنی بر شیوه کتابخانه ای است.
۶.

بررسی نقادانه اندیشه های سیاسی-اجتماعی طالبان با داعش در مواجهه با جامعه سازی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: داعش طالبان سلفی گری اندیشه سیاسی اندیشه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳
گسترش اندیشه سلفی آن در دهه های گذشته آغاز شده و در 2011 به اوج خود رسیده است و فرقه هایی همچون طالبان و داعش هم از رحِم آن بیرون آمده اند.در این پژوهش، مقایسه این دو نوع اندیشه مد نظر می باشد لذا، با این رویکرد، هدف از مطالعه حاضر، بررسی اندیشه های سیاسی و اجتماعی طالبان با داعش می باشد. این تحقیق از نوع تحقیقات تحلیلی- اسنادی می باشد که با استفاده از تکنیک هرمونیتک فلسفی به تحلیل سئوالات پژوهش پرداخته است. با توجه به یافته های پژوهش و به صورت کلی، می توان گفت که هر دو گروهگ داعش و طالبان در برخی از اصول سیاسی و اجتماعی با یکدیگر مشابهت دارند با این تفاوت که طالبان در این اندیشه است که در افغانستان قدرت را به دست گیرد و اسلام را آنطور که خود تفسیر می کند،اجرا نماید؛ اما داعش بر این باور است که یک حکومت جهانی تشکیل دهد و همه کسانی که با آنها نیست را کافر می داند و معتقد است که یا باید از بین بروند و یا اینکه تفکر و حکومت داعش را بپذیرند، در نتیجه می توان گفت: طالبان گروهی سلفی ولی داعش گروهی سلفی تکفیری است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۲