میان رشته ای

نظریه گفتمان و روش تحلیل گفتمان ریشه در رویکرد میان رشته ای نسبت به علوم مختلف از جمله زبان شناسی، نشانه شناسی، روان شناسی، معناشناسی، اصطلاح شناسی و غیره دارد. معنا در فرایند ساخت گفتمان نقش اساسی دارد. درحقیقت، معنا روح گفتمان است و روش تحلیل گفتمان دستیابی به معانی مختلف گفتمانی است. چگونگی شکل گیری معنا در گفتمان، زمینه ساز طرح حوزه چندوجهی بودن معناست که می تواند گفتمان را به مراحل معناکاوی، معناسازی، معنادهی، معنافهمی وارد کند که نقش اساسی در فهم فرایندی گفتمان دارد.در این مقاله روش تحلیل گفتمان پدام[1] (روش عملیاتی تحلیل گفتمان) معرفی شده که بر پایه پنج سطح تحلیلی سطح−سطح، عمق−سطح، سطح−عمق، عمق−عمق (عمیق)، و عمیق تر طراحی شده است که در هر مرحله، معنا نقش اساسی در انتقال از یک سطح به سطح دیگر دارد. در نهایت آنچه که به دست می آید، محصول تعامل معنایی، تداخل معنایی، میان رشته ای معنایی، فرایند معنایی، تحولات معنایی، و سیالیت معنایی می باشد.همچنین، تلاش شد که نمونه ای از اجرای این روش در مورد بیانات مقام معظم رهبری در مورد بیداری اسلامی ارائه شود. در این تحلیل، دال های اساسی و در حقیقت اهداف اساسی بیانات مزبور در حوزه بیداری اسلامی تبیین شده اند.

غرب شناسی دانشی است که به شناخت داشته های مغرب زمین می پردازد. در این دانش، «غرب» به مثابه «دیگری» سوژه شناسایی قرار می گیرد تا پس از این شناخت بتوان بهتر از گذشته تعاملات و ارتباطات را تنظیم نمود. شناختِ دیگری، با توجه به ذووجوه بودنِ انسان و هستی، نیازمند اتخاذ رویکردی میان رشته ای/فرارشته ای است. بدون «تلفیق» و صرفا کنار هم قرار دادن دانش های گوناگون، آنهم به شکلی مکانیکی، رویکرد میان رشته ای/فرارشته ای تحقق نخواهد یافت. با وجود ماهیتِ میان رشته ای غرب شناسی تحقیقاتی که تاکنون صورت پذیرفته است لزوماً اینگونه نبوده اند و بنابر نوع پژوهش، برچسب هایی چون: نا/ چند/ فرا/ زیر رشته ای به آنها اطلاق می شود. گونه های میان رشته ای پیرامون «غرب شناسی» را در دو قالب اساسی می توان دسته بندی کرد: میان رشتگی انتقادی/ نظری. انتقادی، اولین گونه از میان رشتگی است که مرتبط با «غرب شناسی» شکل گرفته است. این مطالعات «متن محور» بوده و نگاه و رویکرد تاریخی بر آنها غلبه دارد. سوگیری قابل توجّهی در این گونه مشاهده می شود. میان رشتگی نظری اخیرترین گونه محسوب می شود که به بررسی دنیای واقعی و جوامع زنده کنونی می پردازد. مطالعات نمونه محور و مبتنی بر مفهوم سازی دیالکتیک و هم چنین گردهمایی ها با رویکرد میان رشته ای مهمترین دسته از این مطالعات محسوب می شوند. این نوع را به عنوان متکامل ترین دسته از از پژوهش های میان رشته ای پیرامون غرب شناسی می توان به حساب آورد.

امروزه با توجه به پیشرفت جوامع و رشد روزافزون دانش و علوم موجب گردیده که شیوه های آموزش سنتی محور دیگر جوابگوی یادگیرندگان نباشد. از اینرو روی آوردن به رویکردهای نوین آموزشی و تفکر میان رشته ای که طی آن مرزبندی میان حوزه های دانش کنارگذاشته و فرصت های یادگیری به شیوه های متفاوت با رویکردهای میان رشته-ای تنظیم می شود، ضروری به نظر می رسد. استفاده از روش های سنتی در آموزش زبان عربی و تخصص گرایی آن موجب شده است که فراگیران از ظرافت ها و قابلیت های آن باز بمانند و با چالش هایی در یادگیری روبرو شوند. بر این اساس، یکی از ضرورت های یاددهندگان، پرورش مهارت های میان رشته ای در زمینه آموزشی است. مقاله حاضر ضمن بررسی پیشینه و چیستی و چرایی میان-رشته ای، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی می کوشد ضمن درهم آمیختن دو رویکرد نظری و کاربردی، آن را در آموزش زبان عربی مورد بررسی قرار دهد و نقاط ضعف و قوت آن را بیان کند. هدف مقاله ارتقای کیفیت یادگیری در آموزش زبان از خلال برنامه های میان رشته ای است و براین باور است که می توان از تخصص گرایی و تفکر میان رشته ای به عنوان راهبردی برای آموزش زبان عربی نام برد که تجارب کلیدی برای فراگیران در یادگیری فراهم می کند و به این نتیجه می رسد که میان رشته ای بر وحدت علوم در حوزه های مختلف تاکید می ورزد و در حوزه یادگیری و آموزش زبان عربی، محدودیت ها و کاستی های روش تخصصی گرایی را برطرف می کند، و می تواند امکانات پژوهشی جدیدی برای حوزه های آموزشی فراهم آورد. و در انتها ملاحظاتی که می بایست در آموزش زبان عربی مورد لحاظ قرارگیرد، در قالب پیشنهادات کاربردی ارائه می کند.

اعتقاد و التزام به آموزه های نظری و عملی دینی، منجر به پیدایش یک جهان بینی خاص و ایجاد نوعی از سبک زندگی می شود که می تواند در سلامت جسمانی انسان اثرات ثمربخش و مثبتی داشته باشد. در بعد سلامت روانی دین دارای آثار مثبت فراوانی است. آموزه های نظری دین در این باب دارای اهمیت فراوانی هستند؛ زیرا به زندگی معنا بخشیده و آن را از خطر پوچی، بی انگیزگی و افسردگی هایی که بر اثر بی معنایی پدید می آیند نجات می بخشد. ایجاد تعادل روانی عاطفی و حل تعارضات درونی افراد، ثمره عمل به آموزه های اخلاقی دین است. آموزه های عملی دین نیز در سلامت روان تأثیرات شگرفی دارند. از آنجا که انسان موجودی یکپارچه و دارای ابعاد و ساحات وجودی مختلفی چون ساحت جسمانی، ساحت عاطفی، ساحت عقلانی، ارادی و ... می باشد و هدایت و بهروزی این موجود بدون در نظر گرفتن همه این ساحات در کنار یکدیگر میسر نمی باشد و از آن سو دین الهی به منظور هدایت و به سعادت رساندن این موجود نازل گشته، امکان ندارد نسبت به مقوله مهمی چون سلامت جسمانی، روانی وی و نیز بهداشت و سلامت محیطی که وی در آن زندگی می نماید، بی تفاوت باشد.

ملاحظه پژوهش تطبیقی به عنوان یک "فرآیندِ مجزا و متفاوتِ تحقیقی"، مسئله ای بوده که حداقل در کشور ما چندان به آن پرداخته نشده است و غالب پژوهش هایی که تحت عنوان "تطبیقی" انجام گرفته ، کمتر به گونه متفاوتی نسبت به روش های معمول تحقیقی اشاره داشته اند. از سوی دیگر، به نظر می رسد با اهمیت یافتن تعامل میان حوزه های دانشی و ظهور مطالعات میان رشته ای، بتوان الگوهایی کاربردی را برای شکل دادن به موضوعات تطبیقی در حوزه هنر ارائه داد. بر همین اساس، سؤال اصلی در پژوهش پیش رو این است که زیرشاخه های مطالعاتی حاصل از ارتباط موضوعات حوزه هنر با دیگر حوزه های دانشی، بر مبنای مبانی نظری و دسته بندی های ارائه شده در "مطالعات میان رشته ای"، کدام هستند؟ و هدف، توسعه الگوهای پیشین و ارائه چارچوبی شناختی و کاربردی برای شکل دهی موضوع در این گروه از مطالعات و پژوهش ها است. این مقاله با روشی توصیفی و با اتکا به فرآیند و نتایج سایر پژوهش های مرتبط، سعی در کامل کردن الگوهای ارائه شده برای شکل دهی و دسته بندی پژوهش ها و مطالعات تطبیقی در حوزه هنر بر مبنای دو مؤلفه "نوع ارتباط پیکره های مطالعاتی حوزه هنر با دیگر حوزه های دانشی" و نیز "گستره های زمانی و مکانی پیکره های مطالعاتی مورد تطبیق" دارد؛ در این میان به طور خاص، دسته بندی پنج گانه ذکرگو از پژوهش های تطبیقی هنر، مبنای این تحقیق قرار گرفته است. جمع آوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای و تحلیل اطلاعات، با روشی کیفی انجام گرفته است. بر اساس نتایج این پژوهش، انواع شکل های تعاملی حوزه های دانشی دیگر با حوزه مطالعاتی هنر را می توان در دو گروهِ کلی، مطالعات میان رشته ای و درون رشته ای که حاصل گفتمان ها و تعاملاتِ درونیِ رشته های هنری در قالب زبان ها و رسانه های مختلف هنری هستند، جای داد. همچنین، در خصوص دسته بندی پژوهش های تطبیقی در حوزه هنر بر مبنای گستره زمانی و مکانیِ پیکره های مطالعاتی، مواردی همچون تطبیق های تمهیدی و تطبیق هایی با هدف طبقه بندی نیز به الگوی ذکرگو اضافه شدند.

توسعه و پیشرفتِ هر رشته، گرایش علمی یا رویکرد پژوهشی درگرو شناخت اهداف، گستره و حوزه های مطالعاتی آن است. بررسیِ اصول و مبانیِ اقداماتی ذیلِ مفهوم باستان سنجی؛ به عنوان یک رویکرد پژوهشی علمی و کمّیِ کارآمد درزمینه تحقیقات علوم میراث فرهنگی در دهه های اخیر ایران، به دلیل میان رشته ای بودن و کثرت موضوعات، چندان موردمطالعه دقیق قرار نگرفته است. به سبب آنکه دستیابی به این موضوع درگرو شناخت رویکردها و گرایش های باستان سنجی است، شناخت حدودوثغور و گستره این حوزه مطالعاتی به الزامی برای این گرایش علمی تبدیل شده است. آن چنان که می دانیم خاستگاه باستان-سنجی در غرب، حاصل ارتباط باستان شناسان با دانشمندان علوم پایه، فنی مهندسی و حتی پزشکی بوده است و در ایران تلاش شده که از همان بدو شکل گیری، این رشته وارداتی، با سایر علوم میراث فرهنگی همچون مرمت، باستان شناسی و موزه داری تلفیق شود و با حل مشکلات آن ها اقدام به پژوهش کند، ازاین رو بررسی حوزه های مختلف آن به عنوان اصل بنیادین باهدف ایجاد زبان مشترک میان متخصصان و دانشجویان و کارورزان ضروری به نظر می رسد و در مفهوم سازی عملکرد این رویکرد چندجانبه بسیار حائز اهمیت است. بنا بر مطالعات صورت گرفته، مهم ترین محورهای قالب و موردبحث این نوع پژوهش سنجه پذیر شامل موارد اصلی: سال یابی، ساختارشناسی منشأیابی، اصالت سنجی، شناسایی کاربری اشیاء و بازسازی فناوری های باستانی، دانش حفاظت و مرمت، دورسنجی و پیش یابی، باستان زیست شناسی، باستان زمین شناسی و دیرین اقلیم شناسی، سایبر باستان شناسی هستند که پژوهشگران این عرصه با شناخت هر چه بیشتر این حوزه ها می توانند دامنه فعالیت های پژوهشی خود را گسترش دهند. به علاوه مباحث جدی همانند: عدم تخصیص سرمایه مکفی در مطالعات میراث فرهنگی برای پژوهش های باستان سنجی، عدم ایجاد گفتمان کارآمد میان باستان شناسی و باستان سنجی، برنامه آموزشی باستان سنجی در دانشگاه های کشور و معضل ورود دانشجویان غیر مرتبط، عدم وجود بانک اطلاعات و داده های باستان سنجی و پراکنده بودن داده های علمی کشور، و درنهایت کیفیت انتشارات باستان سنجی، می توانند آینده باستان سنجی را در کشور با چالش مواجه کنند.

تحولات و تغییرات گوناگون جامعه و ارتباط دو سویۀ میان زبان و اجتماع سبب شده است که با رشد فناوری و افزایش معضات پیچیدۀ بشری و انعکاس آن در ساختار زبانی، همکاری های میان رشته ای بویژه در عصر حاضر، ضرورتی انکارناپذیر باشد. از سوی دیگر تلقی و نگرش سنتی از امر زبان آموزی موجب شده است که ایجاد ظرفیت های لازم جهت رویارویی با تحولات مذکور بویژه در امر آموزش زبان به غیر فارسی زبانان با چالش های تازهای مواجه شود. بر این اساس یکی از ضرورت های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان در عصر حاضر بویژه دو دهۀ اخیر، پرورش مهارت های میان رشته ای در زمینۀ آموزش به زبان آموزان و مدرسان است. در این مقاله به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای با مروری بر جایگاه مطالعات میان رشته ای در سطح آموزش دانشگاهی بر ضرورت پرورش تفکر میان رشته ای در زبان آموزان به عنوان پیش نیاز درک و دریافت زبان و ادبیات فارسی با گسترۀ مفاهیم غنی آن تأکید شده است. در ادامه با شرح و تبیین یادگیری با رویکرد «مسأله محور» این رویکرد نوین آموزشی که  در بسیاری از علوم مورد توجه قرار گرفته است و جای خالی آن در مباحث آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان کاملاً مشهود است در ابعاد گوناگون مورد توجه قرار گرفته است.

امروزه پژوهش های میان رشته ای با هدف پاسخ گویی به مسائل و چالش های روز جهان به یک ضرورت در پژوهش های علمی تبدیل شده است. بااین وجود، توسعه آن به خصوص در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی موانعی را برای جامعه دانشگاهی به همراه داشته است. براین اساس، هدف مطالعه حاضر بررسی دلایل تمایل اندک اعضای هیئت علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی برای انجام پژوهش های میان رشته ای و ارائه راهکارهایی برای برون رفت از آن بود. برای دستیابی به این هدف، از روش کیفی از نوع مطالعه موردی استفاده شد. نمونه پژوهش شامل تعداد 16 نفر از پژوهشگران دانشگاهی و مؤلفان حوزه میان رشته ای بودند که با استفاده از روش نمونه گیری نظری انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل مصاحبه ها نیز از روش تحلیل مضمون و برای بررسی اعتبار یافته ها از دو روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان و بازبینی توسط همکاران استفاده شد. یافته ها نشان داد، دلایل تمایل اندک اعضای هیئت علمی برای انجام پژوهش های میان رشته ای را می توان در سه دسته دلیل کلی: نهادی، سازمانی و فردی و راهکارهای برون رفت از آن نیز در چهار راهکار نهادی، سازمانی، علمی و فردی طبقه بندی کرد. بر اساس یافته ها، افزایش تمایل اعضای هیئت علمی به انجام پژوهش میان رشته ای، مستلزم به کارگیری صحیح راهکارهای ارائه شده است و اثربخشی این راهکارها زمانی بیشتر خواهد بود که نگاه مدیران، حاکمیت همه آن ها در بستر دانشگاهی باشد.

مناقشه درباره نظریه و نظریه پردازی در مدیریت آموزشی چالشی کهن و پابرجاست. با وجود ادعای بسیاری از متخصصان مبنی بر بین رشته ای و تلفیقی بودن حوزه مدیریت آموزشی، کار پیرامون مبانی معرفتی و شناسایی نوع و گونه بین رشته ای در مدیریت آموزشی، که منجر به نظریه معتبر در این حوزه شود، بسیار اندک است. با در نظر گرفتن دو رویکرد کلان تک رشته و بین رشته ای در تولید علم، یکی از ملاحظات نظریه پردازی، توجه به رویکرد بین رشته ای از بعد تنوع گونه های تلفیقی و کارایی متفاوت هر گونه  است. این مقاله با رویکرد تحلیلی استنتاجی پس از شناسایی و معرفی معیارهای ارزیابی بین رشته ای ها در قالب سه گونه چندرشته ای ، میان رشته ای و فرارشته ای و با تحلیل یک نمونه نظریه با عنوان «مدرسه به عنوان سیستم اجتماعی» در مدیریت آموزشی، به شناسایی وضعیت کنونی «نظریه پردازی» در مدیریت آموزشی پرداخته سپس روند طبیعی و ناگزیر آن در آینده را تبیین کرده است. یافته ها نشان داد که نظریه پردازی در مطالعات مدیریت آموزشی در وضعیت کنونی در آستانه گذر از رویکرد تک رشته ای و ورود به گونه چندرشته ای از رویکرد بین رشته ای است.  در این صورت، تحول در نظریه پردازی با گذر از گونه چندرشته ای به سوی گونه فرارشته ای قابل پیش بینی خواهد بود. 

امروزه در رویکردی جهانی، نظام های آموزشی و دانشگاهی، به سیستم توسعه علوم چندوجهی، پیچیده و میان رشته ای روی آورده اند. دانشگاه های ایران نیز از این قاعده برکنار نیستند؛ به طوری که بهره مندی از دیدگاه مسئله محوری و چندبُعدی در آموزش و پژوهش دانشگاهی، امروزه در دستور کار آن ها قرار گرفته و پیوند میان آموزش و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار شده است؛ اما سؤال این است که آیا گفتمان میان رشته ای به واقع در دانشگاه ها، شکل گرفته است؟ موانع و چالش های شکل گیری و توسعه میان رشته ای ها در نظام دانشگاهی چیست؟ در این راستا با استفاده از روش کیفی (تکنیک تحلیل مضمون)، پرسش های نیمه ساخت مند و مصاحبه با خبرگان و بازیگران عرصه دانشگاهی، محققان و اساتید دانشگاهی، سپس کدگذاری چندمرحله ای متون 30 مصاحبه نیمه ساخت مند، 26 مقاله و 11 سخنرانی برآمده از کنفرانس ملی میان رشته ای ها، و تحلیل مضمونی آن ها، در نهایت 120 مفهوم، 104 مقوله فرعی، 8 مقوله اصلی و یک مفهوم هسته ای استخراج و مشخص شد که هنوز گفتمان میان رشته ای در دانشگاه شکل نگرفته است. همچنین درمجموع، 11 دسته موانع میان رشته شدن نظام دانشگاهی استخراج شد که به موانع آموزشی و حرفه ای، موانع روان شناختی، موانع تعامل میان بخشی، موانع ساختاری، موانع اداری، موانع مالی، موانع اجتماعی فرهنگی و موانع مدیریتی، غلبه رشته های کلاسیک، موانع ناشی از بازیگران دانشگاهی و نبود بستر قانونی مناسب اشاره دارند. برای حل و رفع این موانع، 6 راهبرد و توصیه سیاستی مرتبط با هریک ارائه شد.

مطالعات میان رشته ای ادبیات تطبیقی، به عنوان یک رهیافت نوین در تحلیل و بررسی های ادبی قادر است تا با رها ساختن ادبیات از انزوا، زمینه گشودن افق های جدید فکری و برقراری رابطه ادبیات با سایر رشته های علوم انسانی از جمله زبان شناسی، هنر و مطالعات فرهنگی را فراهم آورد. همچنین، بسیاری از تنگناهای مطالعات علمی را بر طرف می کند و منجر به غنا، تنوع و گسترش حوزه مطالعات ادبی می شود. در این جستار، نخست نگارنده می کوشد تا پس از بررسی مفهوم میان رشته ای و ضرورت توجه به آن در مطالعات ادبی، با بررسی تحولات میان رشته ای ادبیات تطبیقی، درک روشنی از تفاوت رویکرد سنتی این نظریه و چرخش های میان رشته ای آن در عصر حاضر ارائه دهد. سپس به بررسی مفهوم بحران هویت که به دنبال ورود نظریه های مختلف به حوزه ادبیات تطبیقی مطرح می شود، می-پردازد، علل آن را تبیین می کند و می کوشد تا با بررسی چارچوب های صحیح و نظام مند برای بررسی های میان رشته ای در ادبیات تطبیقی، ضرورت نظام مند بودن و کاربردی بودن این نوع مطالعات را با حفظ مرزبندی های علمی و منطقی میان رشته ها را نشان دهد.

زمینه و هدف: تحول در تربیت مدرس برای دانشگاههای هزاره سوم وابسته به تربیت مدرس میان رشته ای می باشد. هدف تحقیق حاضر، ساخت و اعتباریابی مقیاس حکمت ادراک شده تربیت مدرس برای تدریس میان رشته ای است. روش شناسی: روش این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بوده است .جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه اساتید رشته های حوزه علوم تربیتی در سالهای 1400-1399 بوده است. بدلیل محدودیت جامعه آماری به شیوه سرشماری با تعداد 78 نفر بررسی انجام شد . ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته حکمت ادراک شده تربیت مدرس برای تدریس میان رشته ای بود. برای برآورد روایی و پایایی از روش های همسانی درونی(آلفای کرونباخ و بازآزمایی) و روایی همزمان استفاده شد. یافته ها: در تحلیل عاملی اولیه، چهار عامل با ارزش ویژه بالاتر از یک بدست آمد و تحلیل عوامل بعدی با محدود شدن به این چهار عامل صورت گرفت. بر اساس محتوای ماده های مربوط، چهار عامل به این صورت نامگذاری شدند. «درک و فهم بسیط مفاهیم»، «تسلط بر روش های تحقیق بنیادی»،«فهم گسترش مزرهای رشته های علمی»، «زدایش تفکر تقلیل گرایی». همچنین این مقیاس از همسانی درونی مناسبی برخوردار بود(آلفای کرونباخ برابر 94/0 و پایایی بازآزمایی در فاصله دو هفته برابر 91/0). نتیجه گیری: نتایج نشان داد، مقیاس ابعاد حکمت ادراک شده تربیت مدرس برای تدریس میان رشته ای از ساختار، روایی و پایایی مناسب برای جامعه ایرانی برخوردار است. این ابزار، مقیاس مناسبی برای هدف تحقیق که همانا تربیت مدرس برای تدریس چند رشته ای است، باشد.

علی رغم اقبال گسترده سیاستمداران و محققان طی سال های اخیر به موضوع دیپلماسی علم و فناوری، به نظر می رسد تلقی مشترکی از این مفهوم میان رشته ای حاصل نشده است. به طور طبیعی درک یک مفهوم و ابعاد تشکیل دهنده آن، برای مواجهه عالمانه ی با آن ضروری است. در این مقاله با استفاده از رویکرد فراترکیب تلاش شده است با تحلیل نظام مند ادبیات علمی این حوزه، یک چارچوب مفهومی برای پیکربندی موضوع دیپلماسی علم و فناوری ارائه شود. بدین منظور ضمن شناسایی 120 منبع مرتبط، پس از طی مراحل لازم، در نهایت 58 منبع مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. فراترکیب مطالعات پیشین نشان می دهد مفاهیم دانشی توسعه یافته حول موضوع دیپلماسی علم و فناوری را می توان ذیل چهار بعد اصلی چیستی (ماهیت)، چرایی (هدف)، چگونگی (ملاحظات پیاده سازی و اجرا) و پیامدها (اثرات) دسته بندی نمود. علاوه بر این، جزییات دقیق تری از ابعاد شناسایی شده به صورت مقوله های فرعی استخراج گردید. به عنوان مثال، پیامدهای دیپلماسی علم و فناوری متشکل از مقوله های فرعی دیپلماسی و سیاست خارجی، علم و فناوری، اقتصاد، امنیت و قدرت نرم می باشد. این نوع ترسیم ابعاد مختلف دیپلماسی علم و فناوری، برای محققان و اندیشمندان، بستری برای توسعه ی ادبیات آکادمیک بر اساس ابعاد پیشنهادی فراهم خواهد نمود و برای سیاستگذاران و تصمیم گیران نیز منطقی کاربردی برای شروع برنامه ریزی و ارزیابی اقدامات انجام شده به دست می دهد.

پیچیدگی روزافزون حاکم بر مسائل اکنون و آینده جهان، درهم تنیدگی و به هم پیوستگی حوزه های موضوعی، تنوع نقش آفرینان و موقعیت های شکل دهنده به این مسائل از هنجارها و رویه های معمول جهان امروز است. این تحولات موجب توسعه دانش های میان رشته ای در نهادهای علمی و فناورانه و تبدیل آن ها به روندهای جهان شمول سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری شده است. موضوعاتی ازقبیل تغییرات آب و هوا، آلودگی های زیست محیطی، افزایش طول عمر و پیری جوامع، فقر جهانی، بحران های مالی بین المللی، بیماری های عالمگیر، تروریسم، اعتیاد و بی عدالتی از جمله مسائلی است که تدبیر، اندیشه ورزی و آینده نگری آن ها از حوزه و توان تخصص های فردی خارج بوده و نیازمند هم اندیشی، گفت وگو و همکاری حوزه های تخصصی متفاوت است. با توجه به این نکات، پرسش اصلی این مقاله آن است که در آینده کدام سناریوها می توانند باعث پیشرفت دانش های میان رشته ای در دانشگاه های علوم پزشکی کشور شوند؟ روش های استفاده شده در این مقاله عبارت اند از: مطالعات اسنادی، پانل خبرگان، ذهن انگیزی و تحلیل لایه لایه علت ها. دستاوردهای مقاله عبارت اند از: نخست، دانش های میان رشته ای در پاسخ به مسائل پیچیده که در زمان اکنون و آینده ریشه دارد، هویت پیدا می کنند؛ دوم، توسعه میان رشته ای ها در علوم پزشکی نیازمند فرایند توسعه هم زمان از بالا به پایین و از پایین به بالای نظام خط مشی گذاری و اقدام در اجتماعات علمی علوم پزشکی است؛ سوم، ساخت آینده مطلوب توسعه دانش های میان رشته ای در علوم پزشکی کشور مستلزم توجه به واقعیت های شکل دهنده به موضوع در لایه های متفاوت عینی تا ذهنی است و براین اساس، به رویکردها، برنامه ها و اقدامات کوتاه مدت تا بلندمدت برای ساخت عینیت ها و ذهنیت های مرتبط نیاز است.

مقاله حاضر پژوهشی است با ماهیتی تطبیقی و میان رشته ای درباره مفهوم «عشق» در آثار مولانا جلال الدین محمد بلخی، شاعر و عارف نامدار ایرانی و ژاک لاکان، فیلسوف و روان کاو شهیر فرانسوی. عشق در این تحقیق از دو وجه مورد بررسی قرار گرفته است: عشق از منظر مولوی که یکی از بالاترین مراحل سیر و سلوک عارفانه است و زبان از بیان حقیقت آن عاجز است و عشق از دیدگاه لاکان که رابطه ای مبتنی بر وهم و خیال است و ریشه در خودشیفتگی دارد. این مقایسه نشان می دهد که تفاوت مولوی و لاکان در تعریف عشق به تفاوت دیدگاه آن ها درباره ماهیت عشق باز می گردد. از دید لاکان، عشق ریشه در ساحت و حیث خیال دارد؛ در حالی که از نظرگاه مولوی، عشق در اصطلاح لاکان، متعلق به ساحت و حیث واقع است. مقاله حاضر به دنبال آن است که با بازگردانی نظریات و اصطلاحات عرفانی مولانا به زبان روان کاوی، تعریفی مولانایی لاکانی از عشق ارائه دهد؛ به عبارت دیگر، هدف از این تحقیق توضیح این مسئله است که اگر دیدگاه مولانا از عشق را به زبان لاکان بازگردانیم، عشق در روان کاوی لاکان در چه جایگاهی قرار خواهد گرفت و نسبت به دیدگاه پیشین آن، چه تغییری خواهد کرد.

بیان مسئله: شهر و شهرسازی اسلامی موضوعی جذاب و بسیار چالش برانگیز و مخاطب طلب است. آنچه شهر و شهرسازی اسلامی را در اولویت بررسی و تحقیق قرار می دهد یک حکومت اسلامی و قوانین اسلامی رایج در آن حکومت است. عمران و آبادی زمین باید در خدمت حیات معقول انسان باشد و حیات ابدی انسان والاتر از عمران و آبادی صرف است. اهداف: هدف این مقاله، نگاهی اجمالی به رویکردهای موجود در مطالعات شهرسازی اسلامی و معرفی رویکرد مطالعات تلفیقی در شهرسازی اسلامی است. روش ها: مطالعه حاضر از نظر هدف توسعه ای، از نظر اجرا توصیفی و از نظر روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی منابع، درباره موضوع است. داده های مورد نیاز با روش اسنادی جمع آوری شده است. یافته ها: این مقاله از طریق بازخوانی آرا و آثار مطرح و دیدگاه صاحبنظران، سعی در بررسی اصول اساسی شهر اسلامی دارد. برای این امر آرا ایشان را طبق دسته بندی های مطرح در چارچوب نظری بررسی می کند و اختلاف در دیدگاه ها و بیان مفاهیم متفاوت در باب شهر اسلامی را شاهد می گردد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد شهر و شهرسازی اسلامی، باید به اصول کلی اسلام رجوع کند و وارد جزئیات نشود و برای شکل گیری شهر از قوه عقل پیروی شود. این اصل سبب پیروزی اصول کلی اسلام بر شهر خواهد شد. به عنوان راهکار پیش رو در مطالعات شهرسازی اسلامی می توان به نقشه جامع مدیریت اسلامی با نام نجما اشاره کرد که به عنوان یک سند بالادستی و جامع می تواند در حوزه پژوهش به مطالعات حوزه اسلامی در شاخه های مختلف ورود کرده و مکمل مطالعات میان رشته ای باشد.

ریاضیات کاربردی شاخه ای از ریاضیات است که به عنوان حوزه ای میان رشته ای، کاربست های ریاضیات محض را در سایر دانش ها پیاده سازی می کند. علوم سیاسی نیز به مثابه حوزه ای از علوم انسانی و اجتماعی برای تحقق اهدافی همچون افزایش دقت تحلیل ها، ایجاد دید ترکیبی در مسائل دارای شاخه های متنوع و نمایش مؤثر داده ها و اطلاعات به ابزار های ریاضیاتی متوسل شده است. این روند در عصر کنونی شدت و سرعت افزون تری گرفته است. یکی از زیر نظام های گسترده دانش ریاضیات کاربردی مدل سازی است. این پژوهش میان رشته ای در پاسخ به این پرسش می باشد که «با چه فرایندی مدلی ریاضیاتی برای محاسبه و نمایش پایستگی و یا افول ایدئولوژی های سیاسی قابل طراحی است؟» و نیز با ایجاد پلی میان دو عرصه ریاضیات و علوم سیاسی به ارائه یک مدل ریاضیاتی کارآمد و مناسب برپایه مؤلفه های جبری و هندسی پرداخته و ضمن طرح و اثبات محاسبات مربوط به این مدل، مزایای آن نسبت به سایر مدل های موجود را نشان داده است تا بخشی از خلأ موجود در پژوهش های سیاسی را از میان بردارد؛ همچنین به عنوان یک نمونه عملی، پایستگی ایدئولوژی کمالیسم در نظام سیاسی ترکیه در دهه های اخیر ارزیابی شده است. این پژوهش در هماهنگی با ماهیت موضوع و هدف آن به روش محاسباتی و تحلیلی انجام پذیرفته است و یافته های آن میزان پایستگی کمالیسم در نظام سیاسی ترکیه را بیش از یک دوم تخمین می زند.

کیفیت آموزش و پژوهش، از جمله دغدغه های اصلی نظام های دانشگاهی در اغلب کشورهای جهان بوده است. برنامه های درسی میان رشته ای در راستای پاسخگویی به گسترش تخصص های گوناگون و تلاش برای حل مسائل از طریق اهمیت دادن به محور خدمات اجتماعی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، شکل گرفت. با توجه به اینکه آموزش و یادگیری دارای مبانی روانشناسی، جامعه شناسی و فلسفی است، برنامه درسی میان رشته ای هم از این اصل مستثنی نیست و دارای مبانی مخصوص به خود می باشد. طرفداران رویکرد میان رشته ای معتقدند که رشته های تحصیلی به صورت خودسرانه جهان را به قطعات مجزا از هم تقسیم کرده و باعث شده اند که تنها از یک بعد به مشکلات نگریسته و سایر ابعاد آن نادیده گرفته شود. هدف رویکردهای میان رشته ای نشان دادن جهت گیری ها و شیوه ه ای همکاری، مشارکت و ایجاد مفاهمه میان کنشگران و عناصر مختلف و درگی ر ب ا مس أله و موضوعی است که مستلزم فعالیت میان رشته ای، تلفیقی و گروهی است. فرآیند برنامه درسی چه رشته ای باشد و چه میان رشته ای، از روش هایی بهره می برد تا بتواند موضوع، مبحث یا مسأله مورد نظر را تبیین و اطلاعات لازم برای توضیح ابعاد آن جمع آوری کند. این فرایند اغلب در یک چارچوب منظم و مرتبط به هم معنا پیدا می کند که غالباً از آن به عنوان الگو یاد می شود. در پژوهش حاضر، با مطالعه کتابخانه ای به روش تحلیل اسنادی و بررسی منابع چاپی و الکترونیکی، به تحلیل و تبیین مبانی و الگوهای برنامه درسی میان رشته ای در نظام دانشگاهی کشور پرداخته شده است تا به کمک آن در جهت ارتقاء جایگاه علمی کشور در جهان، گامی برداشته شود.

تحولات در جهان امروز بسیار شتابان است و علم جغرافیا باید بتواند پویایی علمی لازم را در برابر تغییرات سریع از خود نشان دهد، برخی از جغرافیدانان باور دارند که جغرافیا در پاسخگویی به مسائل سال های اخیر فاقد سرعت کافی است. انجام پژوهش های میان رشته ای مانند میان رشته ای جغرافیا_ کارآفرینی یکی از راه حل های چنین موقعیت هایی است چرا که میان رشته ای موجب ایجاد تنوع در محورهای اصلی کارهای علمی می گردد. سئوال اساسی این تحقیق عبارت است از این که رویکرد غالب جغرافیدانان در تنوع بخشی به عناصر اصلی مقاله های بین رشته ای منتشر شده در حوزه جغرافیا و کارآفرینی، چه تاثیری بر پویایی و توسعه علمی جغرافیا داشته است؟ در این تحقیق با هدف شناخت رویکرد غالب جغرافی دانان در کارهای میان رشته ای و شناخت چگونگی تاثیر آن بر پویایی علم جغرافیا تعداد ۷۳ مقاله از طریق نمونه گیری تصادفی که در ۲۷ مجله های تخصصی جغرافیایی در زمینه کارآفرینی نوشته شده بودند، انتخاب شدند تا وجود رویکرد تنوع گرایی در این کارها بررسی شود. روش تحقیق کیفی و تشخیص کدهای منفرد، شمارش و مقایسه آنها در هر یک از محورهای مورد بررسی به کار گرفته شده. براساس یافته های این مطالعه، در محورهای اصلی مورد بررسی یعنی: موضوع، اهداف، زمینه، نتایج، افراد و موقعیت متغیر کارآفرینی، تنوع محدودی در رویکرد پژوهشگران وجود دارد و کارهای بین رشته ای با کارآفرینی، تاثیر محدودی بر محورهای مورد بررسی برای پویایی علمی جغرافیا دارد. در حالی که رویکرد تنوع بخشی در جغرافیا به عنوان یکی از قدیمی ترین علوم میان رشته ای می تواند پویایی، قدرت تشخیص، حل مسئله علم جغرافیا و کارآیی جغرافیدانان را در جامعه خود افزایش دهد.

پژوهش های علم و دین که از دهه شصت میلادی به حوزه ای (field) آکادمیک بدل شد این بختیاری را داشته است که سرشت چندرشته ای-میان رشته ای خود را حفظ کرده، از گزند رشته ای (disciplinary) شدن در امان بماند. رشته ای شدن حوزه های پژوهشی مانند «علم و دین» سبب خواهد شد عرصه گفتگو و مباحثه میان متفکران حوزه های مختلف از جمله دانشمندان، الهیات دانان، فیلسوفان اختصاص یابد به رشته ای چنان تخصصی تبدیل شود که به جز متخصصان اندک آن هیچ کس زبانشان را نمی فهمد. این سرشت چندرشته ای-میان رشته ای را نه تنها می توان در تنوع موضوعات و رشته های درگیر، بلکه در گستره روش های پژوهشی در این حوزه از مطالعات تطبیقی تا تحلیل های تاریخی-فلسفی بازشناخت.