۱.
کلیدواژه‌ها:
هوش مصنوعی قوی بروس رایشنباخ حکمت متعالیه هویت انسانی تجربه دینی اراده آزاد
پیشرفت های تکنولوژی در عرصه هوش مصنوعی و ورود به عصر پیوند دستاوردهای بیولوژیکی و دیجیتالی، دورنمایی از آرمان شهر هوش مصنوعی را به تصویر می کشد که در پی انتقال ساختار مغز بیولوژیکی به ماشین های مصنوعی است، تا جایی که عملکرد آن ها بتواند از عملکرد انسان کنونی پیش افتد. اما تحقق چنین آرمانی، از منظر بروس رایشنباخ با چالش های الهیاتی و فلسفی همراه است. در این مقاله با روش تحلیل محتوا سعی در تبیین و ارزیابی این چالش های ادعایی از دو منظر حکمت صدرائی و متخصصان هوش مصنوعی در حیطه های هویت انسانی، معنویت، پرستش خداوند، اراده آزاد و تصمیمات اخلاقی شده است. هر چند دغدغه های رایشنباخ قابل توجه هستند ولی به نظر می رسد با استناد به نظرات متخصصان با اشکالاتی از جمله عدم توجه به بقای الگوهای اولیه و بقای حق انتخاب و آگاهی، امکان انتقال احساسات مذهبی در تجربیات دینی، امکان فرض خدای واقعی به عنوان متعلق تجربه دینی، امکان تحقق مدل هایی از اراده آزاد و امکان گذار به آگاهی اخلاقی در هوش مصنوعی قوی مواجه است.
۲.
کلیدواژه‌ها:
جبر اختیار مکانیک کوانتومی ویلیام پولارد رابرت جان راسل اصل عدم قطعیت
مسئله جبر و اختیار در چارچوب فیزیک مدرن بیش از همه بر اساس مبانی مکانیک کوانتومی مورد بحث قرار می گیرد. در این میان ویلیام پوالرد و رابرت جان راسل، که هر دو فیزیکدانانی برجسته و در عین حال کشیش های مسیحی هستند، با تکیه بر استدلال های الهیاتی به رد جبرگرائی بر اساس یافته های مکانیک کوانتومی پرداخته اند که در آن با قبول عدم تعیّن به عنوان ویژگی ذاتی فرآیندهای اتمی و دفاع از نقش و قیومیت الهی در خلق این عدم تعیّن و کنترل آن، ادعای جبرگرایان در خصوص تناقض میان قبول اختیار برای انسان و ایمان به خدای عالم و قادر را رد نموده اند. در نوشتار حاضر پس از بررسی دیدگاه های ایشان نشان می دهیم که رویکرد حاضر گام مؤثری در ارائه یک دیدگاه سازگارگرایانه رضایت بخش و جامع، بخصوص در چارچوب استدلال های الهیاتی، است. البته برای رفع کاستی های این دیدگاه، مشکل تبیین کنندگی و تحویل گراییِ مفروض در این رویکرد باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
۳.
کلیدواژه‌ها:
کارکرد تبیین غایت انگارانه اصل شرایط وجود فیکسیزم کوویه
یکی از مسایل مهم در زیست شناسی قرن هیجدهم بررسی دلایل تنوع اشکال گوناگون موجودات بود. معمولا در برابر این پرسش که « چرا این شکل از موجود زنده در میان اشکال گوناگونی که امکان حیات داشتند پدید آمده است؟» به نظریه ثبات انواع متوسل می شدند. این نظریه خاستگاه الاهیاتی داشت که معتقد بود هر نوع و شکلی از موجودات زنده به دست خداوند آفریده شده است. استدلال هایی که در این راستا بیان می شد معمولا استدلال های غایت انگارانه بود که بر اساس آن تبیین غایی آفرینش، اهداف و غایات هر موجود و علل غایی کارکرد آن ، موجه ترین تبیین ساختمان و شکل موجود زنده قلمداد می شد. . کنت بوفون و جورج کوویه ،زیست شناسان مشهور فرانسوی قرن 18 و 19، جزو تاثیرگزارترین افرادی بودند که با بیان «اصل شرایط حیات» تبیین غایت انگارانه از حیات یک موجود زنده را مورد بررسی نقادانه قرار داد. او بدون توسل به تبیین های غایت انگارانه الاهیاتی نشان داد که تبیین حیات یک موجود زنده یا کارکردهای آن همبسته با مجموعه ای از شرایط ضروری برای بیان یا وجود آن کارکرد است. در این مقاله می کوشیم اولا نشان دهیم که تبیین غایت انگارانه مبتنی بر مفهوم «کارکرد» در زیست شناسی است . ثانیا نشان خواهیم داد که چگونه کوویه با بیان اصل شرایط حیات تفسیری غیر الاهیاتی از شکل حیات یک موجود زنده ارائه کرد که بنابرآن ادامه حیات یک موجود زنده به شرایط محیطی بستگی دارد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
خداباوری طبیعی خداباوری دینی خداناباوری آنتونی فلو برهان غایت شناختی
بشر از ابتدای حیات خود تا کنون به دنبال دلیلی برای مبدأ هستی است و این مسئله، زمینه مباحثه اندیشمندان را فراهم کرده است. آنتونی فلو از جمله اندیشمندانی است که با تکیه بر قرینه گرایی و به دنبال واکاوی جهانبینی دینی، ابتدا به خداناباوری و سپس به خداباوری روی می آورد. فلو با توجه به رویکردش، به دنبال قرائن علمی و تجربی برای باورهای خود بود که با توسل به همین رویکرد و چینش آن در قالب برهان غایت شناختی، در نهایت به خداباوری می رسد که واکاوی این قرائن موضوع این نوشتار است. در نتیجه آشکار خواهدشد که این دلایل علمی و تجربی تا اندازه ای می توانند قرائن مفیدی برای خداباوری باشند ولی ماهیت علم، نبود ثبات و دگرگونی است که سستی مهمی برای امور معرفتی قلمداد می شود. همچنین اگرچه فلو با توسل به آن ها از یک خداباور طبیعی فراتر نمی رود، ولی به دخالت خداوند در طبیعت بعد از خلقت اشاره می کند که نشان دهنده نبود انسجام کافی اندیشه او بعد از دگرگونی عقیده است. در نهایت باید گفت که با توجه به خداباورِ طبیعی بودن او، خداباوری اش در عمل تفاوت چندانی با خداناباوری او ندارد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
معبد حرّانیان صابئین معماری الهیات کیهان شناسی
در طول تاریخ بشر، اندیشه و باورهای خداپرستانه به عنوان بخشی از فرهنگ وجود داشته است و موجب ظهور جلوه های مختلفی از باورهای دینی گردیده است. در این میان، معماری به عنوان بستری برای این فرهنگ ها، باعث خلق بناهای مذهبی ویژه ای شده است. یکی از بناهای مذهبی که ساختار کالبدی آن متاثر از دین بوده، پرستشگاه است. در این بین معابد صابئین از نمونه هایی بسیار عجیبی است که از ابنیه اولیه آنها آثاری برجای نمانده ولی درمتون تاریخی از آنها به عنوان ساختمان های اسرارآمیز نام برده شده که تاکنون درتحقیقی به صورت مجزا مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین هدف از این تحقیق کیفی، تبیین گونه-شناسی و ریشه های تنوع در ساختار کالبدی هیاکل این آیین است. این پژوهش در نظر دارد از بررسی شواهد و متون تاریخی به بررسی مبانی اعتقادی آیین صابئین حرانی متاثر در معماری معابد بپردازد و ساختار هیاکل و ارتباط ساختار با معنای پنهان معماری را تبیین نماید. نتایج نشان می دهد که در معماری دینی برای بیان باورهای ادیان از عناصر فضایی مختلف استفاده می شود و عنصری چون نماد و نشانه در قالب اثری هنری به عنوان پلی برای انتقال و القای مفاهیم اعتقادی به کار گرفته می شود.
۶.
کلیدواژه‌ها:
علم عرفی شدن دین دنیا علوم نرم علوم سخت
مقاله بر موضع تاثیر علم بر عرفی شدن تمرکز دارد و تلاش دارد با بررسی چرایی تاثیر علم بر عرفی شدن چگونگی این تاثیر را نیز نشان دهد. در مسیر پاسخ گویی به سوال فوق به شکل مفصل نظرات حامیان تاثیر علم بر عرفی شدن مورد بررسی قرار گرفت و از نگاه آنان این موضوع به بحث گذاشته شد. در انتها و در پاسخ به این سوال که علل و مکانیسم عرفی شدن چه می باشد؟ این نتیجه حاصل شد که علت تأثیر علم بر عرفی شدن تخالف و ناسازگاری «پیش فرض ها و اعتقادات اساسی»، «پیامد ها»، «ویژگی ها»، «تبیین ها» و «روحیه» علمی با دین می باشد. در این وضع یعنی وجود ناسازگاری میان موارد بالا با دین علم از طریق کاهش نیاز به دین یا تغییر نگرش ها و اعتقادات افراد موجب عرفی شدن جامعه می گردد. یعنی علم از یک سو نیاز افراد به دین را کاهش می دهد و از سوی دیگر موجب تغییر در نگرش ها و اعتقادات آنان می گردد و از این طریق عرفی شدن را نتیجه می دهد.
۷.
کلیدواژه‌ها:
روان شناسی اسلامی روان شناسی دینی روان شناسی دین روان شناسی مذهبی فلسفه استعاره
مقاله حاضر تلاشی است در جهت تحلیل فلسفی و نقادی «روان شناسی اسلامی». دعوی مقاله آن است که آنچه امروزه در ایران روان شناسی اسلامی خوانده می شود مفهومی بیش از حد فراگیر، مبهم، و درهم آمیخته است. هدف آن است که ذیل آن حیطه های نسبتاً مجزایی را تشخیص دهیم. عده ای از این عنوان، نوعی علم دینی را استنباط می کنند و به معنایی مشابه »اقتصاد اسلامی» آن را «روان شناسی اسلامی» می خوانند. در مقاله، از منظری فلسفه علمی، این برداشت از روان شناسی اسلامی نقد می شود. برخی دیگر مطالعه ی روانشناسانه ی اسلام را در نظر دارند که با این برداشت می توان آن را ذیل «روانشناسی دین» گنجاند و آن را «روان شناسی اسلام» خواند. در مقاله برخی پبشنهادها برای کار در این حوزه عرضه می شود. دسته ای نیز به وجه تکنولوژیک روانشناسی اسلامی اشاره، و آن را به عنوان نوعی روان شناسی مذهبی درنظر دارند. در این مقاله پنج معنای متفاوت از «روان شناسی اسلامی» معرفی می شود. دعوی مقاله آن است که عدم توجه به این تفکیک ها از علل اصلی ابهام های فراوانِ موجود در «روان شناسی اسلامی» است و توجه به آنها می تواند به پژوهش گران علاقمند به این حوزه کمک کند تا جایگاه پژوهش خود را در گستره ی روابط متنوعی که میان روان شناسی و دین وجود دارد شناسایی کنند.
۸.
کلیدواژه‌ها:
احیاء فلسفه و کلام علم و دین اصول متافیزیکی چالشها سرآمدان علم و فلسفه
در علم قدیم فلسفه بر علوم تجربی حاکمیت داشت و جهان بینی عالمان را فراهم می کرد،اما با حاکمیت پوزیتیویسم در محیط های علمی ،در نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم، دین و فلسفه به صورت رسمی کنار گذاشته شد و جواب هر سؤالی را از علم طلبیدند.اما با روشن شدن محدودیتهای علم تجربی در توجیه ارزشهای اخلاقی و عدم توانائی آن در دادن پاسخ به بعضی سؤالات مطرح در علم و سؤالات بنیادی بشرو پربار بودن آن از مفروضات متافیزیکی، برخی از سرآمدان علم روز به فلسفه (خصوصً متافیزیک) برگشته اند و حاکم کردن یک یک چتر فلسفی جامع نگر بر علم روز را توصیه کرده اند، و حتی برخی از آنها بر آن شده اند که جهان بینی دینی چنین چتری را فراهم می کند.
۹.
کلیدواژه‌ها:
علم اسلامی اسلامی شدن علم اسلامی سازی علم گزاره های قرآنی سانسور و ممیزی
در نیم قرن گذشته، به ویژه پس از انقلاب اسلامی، اسلامی سازی علوم و به ویژه علوم انسانی از مسائل فلسفی مهمی بوده که به آن بسیار پرداخته شده و هنوز نیز مطالب زیادی درباره آن منتشر می شود. این مقاله تلاش دارد با تعیین دقیق محل نزاع، نشان دهد که اگرچه علم آبجکتیو تلاش دارد که از هرگونه پیرایه دور باشد، اما حتی طبق نظر رئالیست ها که به صدق مطابقی علم اهمیت می دهند، چون هیچگاه علم از جهان بینی عالمان رهایی نمی یابد، تأثیر جهان بینی های مختلف همواره در تئوری های آبجکتیوی که ارائه می دهند، می تواند باقی بماند. جهان بینی اسلامی نیز استثنا نیست و همان طور که علم در دوره های مختلف تاریخی رنگ جهان بینی غالب بر هر دوره را گرفته است، می تواند اسلامی شود. در ادامه مقاله، نظریّه ممتنع بودن علم اسلامی با ذکر یک نمونه از روانشناسی که بر دوگانه انگاری ذهن و مغز مبتنی است، رد می شود. اما اسلامی شدن علم به صورت طبیعی و خودبه خودی با اسلامی سازی آن به صورت دستوری و تصنّعی متفاوت است. علم را نمی توان با ممیّزی و سانسور اسلامی کرد، همان طور که نمی توان با اضافه کردن و اختلاط با گزاره های موجود در متون مقدس به علم اسلامی رسید. در پایان نتیجه گیری می شود که به رغم امکان اسلامی شدن علم، ولی اسلامی سازی آن نتیجه بخش نیست.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
دین پژوهی فروید داروین تکامل عقده ادیپ تحویل گرایی
در حالی که عموماً دغدغه پژوهشگران فلسفه دین مربوط به صدق، توجیه و معناداری گزاره های دینی است، دین پژوه به دنبال تبیین یا فهمِ چراییِ افکار و مناسک دین داران است. در این مقاله به آرای فروید در حوزه دین پژوهی می پردازیم تا توضیح دهیم که از نگاه فروید چرا دین در ابتدای تاریخ به وجود آمد. همچنین به این مسئله می پردازیم که اندیشه های فروید در تبیین پیدایش دین، چه نسبتی با آرای داروین و برخی داروینیست ها پیدا می کند. در مقدمه این مقاله در مورد دین پژوهی و دسته های مختلف موجود در آن بحث شده است. در بخش دوم مقاله، آرای فروید در باب چگونگی پیدایش دین در پیشاتاریخ را توضیح داده ایم. در بخش سوم در این باب بحث کرده ایم که فروید در کدام قسمت نظریات خود در حوزه دین پژوهی از داروین تأثیر پذیرفته و در چه قسمتی با او زاویه پیدا می کند. در بخش چهارم نقدهای برخی داروینیست ها به آرای فروید در حوزه دین پژوهی را مطرح کرده ایم و در بخش پنجم این نقدها را بررسی کرده ایم.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
بیمارستان معماری اسلامی بیمار آرامش سلامت معنوی
هدف از این نوش تار، نگاهی دوباره به طراح ی بی مارستان های کودکان براساس مبانی معماری اسلامی می باش د؛ چرا که ساخت بناهای غنی و ارزشمند که علاوه بر رفع نیازهای انسان، بتواند آرامش را به او ارزانی دارد و تا سالیان سال با ارزش باقی بماند یک مبحث اساسی در فضای معماری است. در این مطالعه نخ ست به معماری، جای گاه هنر اسلامی و زیبایی، شخصیت انسان و نیاز او به راز و نیاز، پرداخته شد. با در نظر داشتن اینکه معماری سعی دارد به شکل نمادین جایگاه حقیقی انسان را در هستی به او یادآوری کند، به صورت میدانی فضاهای مراکز درمانی و تاثیر بصری رنگ و نگاره ها، بر آرامش بیمار و پزشک، مورد بررسی قرار گرفت و در قدم بعد، طراحی ِ همراه با تصویر، نقوش و خطوطی که در معماری اسلامی بهره گرفته شده اند، پیشنهاد گردید و به صورت پرسشنامه تصویری در اختیار افراد قرار گرفت. نتایج در قسمت کیفی و کمی پژوهش نشان داد که افراد استفاده از فرهنگ و معماری اسلامی در بیمارستان و مراکز درمانی کودکان را مفید می دانند، همچنین طرح های مناسب تر و بهتر را نسبت به آنچه به صورت اتود اولیه در پرسشنامه ارائه شد، پیشنهاد می کنند.
۱.
کلیدواژه‌ها:
علم و دین الهیات فلسفه علم تکنولوژی میان رشته ای
پژوهش های علم و دین که از دهه شصت میلادی به حوزه ای (field) آکادمیک بدل شد این بختیاری را داشته است که سرشت چندرشته ای-میان رشته ای خود را حفظ کرده، از گزند رشته ای (disciplinary) شدن در امان بماند. رشته ای شدن حوزه های پژوهشی مانند «علم و دین» سبب خواهد شد عرصه گفتگو و مباحثه میان متفکران حوزه های مختلف از جمله دانشمندان، الهیات دانان، فیلسوفان اختصاص یابد به رشته ای چنان تخصصی تبدیل شود که به جز متخصصان اندک آن هیچ کس زبانشان را نمی فهمد. این سرشت چندرشته ای-میان رشته ای را نه تنها می توان در تنوع موضوعات و رشته های درگیر، بلکه در گستره روش های پژوهشی در این حوزه از مطالعات تطبیقی تا تحلیل های تاریخی-فلسفی بازشناخت.
