درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹٬۰۰۱ تا ۹٬۰۲۰ مورد از کل ۷۶٬۷۷۵ مورد.
۹۰۰۱.

فلسفه فقه سیاسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هفتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 69 - 98

کلیدواژه‌ها: فقه فقه سیاسی گرایش بینارشته ای سیاست فقه حکومتی نظام سیاسی اجتهاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۶۴
فقه سیاسی به مثابه گرایشی بینارشته ای در عرصه فقه که مسائل و موضوعات سپهر سیاست را مورد عنایت قرار می دهد، گرچه در همه اعصار فقهی وجود داشته است، ولی تحقق نظام اسلامی با محوریت فقه بر ضرورت آن تأکید کرده است. این گرایش در عصر حاضر رویکردی حکومتی برای اداره شریعت مدار و مطلوب و کارآمد جامعه به خود گرفته است و اهدافی چون اداره زندگی، دین و دنیای مردم و نیز پاسخگویی به نیازهای همه جانبه زندگی فردی، اجتماعی و حکومتی مؤمنان و شهروندان جامعه اسلامی را برعهده دارد. این گرایش بینارشته ای در عرصه سیاست، باوجود اشتراکی که با سایر گرایش های علوم سیاسی مانند فلسفه سیاسی، کلام سیاسی و اخلاق سیاسی در برخی موضوعات و مسائل از جهات مختلفی چون روش، غایت و هدف، منابع و مخاطب دارد، نسبت به آن ها متمایز بوده و کارویژه های متفاوتی را نیز برعهده گرفته است. با توجه به محتوای گرایش های بینارشته ای در عرصه سیاست، فقه سیاسی را باید در رده بندی، در رتبه پشتیبانی شده نسبت به فلسفه سیاسی و کلام سیاسی و نیز پشتیبانی کننده نسبت به اخلاق سیاسی ارزیابی کرد. فقه سیاسی ازحیث روش، تابع علم فقه است و از روش اجتهاد در پردازش و بررسی و ارائه احکام بهره می گیرد، بنابراین نسبت به گرایش هایی چون فقه عبادی، ازحیث رویکردِ حداکثری، به عقل و بنای عقلا و ازحیث رویکرد حداقلی، به تعبدیات متمایز می شود.گستره فقه سیاسی تابعی از اقتضائات و شرایط زمانه است و از رویکرد فردی در زمان قبض ید فقیهان، تا پرداختن به شئون مختلف زندگی اجتماعی و حکومتی و اداره زندگی شهروندان جامعه اسلامی درصورت بسط ید و اقتدار اجتماعی فقیهان، امتداد می یابد.
۹۰۰۲.

بررسی روش محدث نوری در چگونگی برخورد با اخبار متعارض در مستدرک الوسائل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 113 - 132

کلیدواژه‌ها: حل تعارض روایات متعارض محدث نوری مستدرک الوسائل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۷۸
 مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل مجموعه ای گران قدر از احادیث معصومینk درباره احکام و مسائل شرعی به شمار می رود که توسط میرزا حسین نوری مشهور به محدث نوری در جهت تکمیل کتاب وسائل الشیعه شیخ حر عاملی نگارش یافته است. محدث نوری از شماری از مباحث فقه الحدیثی در جهت بررسی صحت و سقم روایات بهره جسته است. از آنجا که یکی از مباحث بسیار مهم فقه الحدیثی، بحث اخبار متعارض است و محدث نوری عنایت ویژه ای به این مسئله داشته، این پژوهش درصدد پاسخ گویی به این مسئله است که ایشان در برخورد با احادیث متعارض چه روش هایی را به کار گرفته است؟ این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی، به این یافته ها رسیده است که از جمله مهم ترین و پرکاربردترین روش های رفع تعارض اخبار از سوی محدث نوری عبارت است از: حمل بر تقیه، اتفاق نظر امامیه، شهرت روایی و شهرت عملی، حمل بر استحباب، حمل بر خاص، حمل بر مقید، حمل بر اضطرار، مطابقت با اصل، مطابقت با نسخه های متعدد و معتبر، اجماع، تحریف و تصحیف.
۹۰۰۳.

معناشناسی "ضرّ" در قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 79 - 102

کلیدواژه‌ها: ضرّ قرآن کریم معناشناسی روابط همنشینی روابط جانشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۳۹۳
"ضرّ" از واژگان کلیدی و پربسامد در آیات قرآن کریم است که در تبیین حوزه معنایی رنج و سختی در جهان بینی قرآنی نقش مهمی دارد. این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی، مفهوم ضرّ را از دیدگاه قرآن کریم تبیین کرده است؛ زیرا معناشناسی با نگاه تحلیلی و دقیق به متن، روشی سودمند برای دستیابی به معنای حقیقی کلمه است. با بررسی واژه ضرّ با رویکرد هم زمانی مشخص شد ضرّ بر محور همنشینی فعلی با افعالی همچون مسّ و کشف و بر محور همنشینی اسمی با مفهوم بأس، نفع، نعمت، رحمت و سرّاء و بر محور جانشینی با واژه شرّ، عذاب و رجز در یک حوزه معنایی قرار می گیرد؛ ازاین رو "ضرّ" زیانی دنیوی و در حوزه آسیب های فردی و از سنن الهی است که وجود انسان را به کام خود می گیرد؛ همچون پرده اى بر چهره جان و تن انسان مى افتد و چهره سلامت، آسایش و آرامش را مى پوشاند. این ضرر در حدی است که شخص از دیگران قطع امید می کند و تنها خدا را می خواند و وسیله ای برای متنبه شدن، امتحان، رشد و رسیدن به مقام والا است؛ بنابراین، "ضرّ" لزوماً معنای منفی ندارد و ممکن است باوجود ظاهر ناخوشایند نتایج و آثار مثبت داشته باشد.
۹۰۰۴.

تبارشناسی واژه «زوج» در زبان های آفروآسیایی و هند و اروپایی با کاربردهای قرآنی – عهدینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 171 - 190

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم زوج عهدین زبان شناسی تاریخی - تطبیقی زبان های آفروآسیایی زبان های هند و اروپایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۳۱۱
یکی از واژگان پُربسامد قرآنی واژه «زوج» است. اهمیت این واژه از دو جنبه درخور توجه است؛ یکی به سبب حضورش در بیشتر شاخه های زبان های آفروآسیایی و هند و اروپایی که نشان از وسعت مناطق استفاده شده آن را دارد. دوم به واسطه کاربرد آن در متون مقدس ادیان ابراهیمی، با وسعت حوزه معنایی اش است. پژوهش حاضر با روش معناشناسی تاریخی و زبانشناسی تاریخی - تطبیقی برای دستیابی به سیر تطور ساختاری - معنایی این واژه، در زبان های مذکور با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. برای توضیح بیشتر مباحث زبانی، مصادیق و شواهد عهد عتیق عبری، یونانی و عهد جدید یونانی و سریانی (پشتیا) و قرآن ارائه شده اند. نتایج نشان می دهند واژه، به احتمال زیاد از زبان یونانی وارد زبان سامی شده و از شمالی ترین منطقه سامی نشین تا شمال آفریقا گسترش یافته است. معنای اصلی آن «وصل کردن» است که قرابت تنگاتنگی با یوغ و گاو دارد که در متون دینی یهودیان و عیسویان متبلور شده است. با گذشت زمان معانی ثانوی مرتبط با اصل معنای اولی شکل می گیرد؛ به طوری که معنای اتصال و پیوستن به زوجیت زن و مرد و جنس مؤنث عدول می کند. در ادوار بعدی معنای همسر و زن محوریت می یابد. در آخرین ایستگاه زبان های سامی، یعنی عربی، این واژه، توسعه معنایی داشته است که قرآن با استخدام آن، یکی از ناب ترین مباحث خلقت، یعنی جریان قانون زوجیت در بین تمامی موجودات را ارائه داد که تا قبل از نزول قرآن، بشر نسبت به آن جاهل بود.
۹۰۰۵.

تحلیل فقهی -حقوقی تسریع در اجرای حکم مدنی با تاکید بر اجرای موقت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 23 - 50

کلیدواژه‌ها: اجرای موقت اجرای قطعی تسریع در دادرسی دادرسی فوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۲۸۰
می توان گفت اجرای حکم، غایت هدف محکومٌ له در فرایند دادرسی است؛ اما قوانین حاکم، شرط اجرای حکم را قطعیت رأی می دانند و نهاد اجرای موقت حکم در حقوق موضوعه جز در مواردی خاص پیش بینی نگردیده است، در حالی که این نهاد سابقاً در ماده 191 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/06/1318 و بر اساس خواستگاه این قانون از حقوق فرانسه توسط قانون گذار تجویز شده بود. در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی، ابتدا تسریع در اجرای حکم توصیف شده و سپس بر اساس اهمیت آن، اجرای موقت تحلیل گردیده است، در صدد اثبات این موضوع هستیم که اجرای موقت حکم به عنوان راهکاری مناسب در جهت احقاق حق بوده و تسریع در رسیدگی دارای سابقه فقهی است و روایاتی در فقه وجود دارند که به تسریع و عدم مماطله در مرحله صدور نظر دارند که می توانند با وحدت ملاک، مستند تجویز اجرای موقت احکام در مواردی قرار گیرند که ضرر جبران ناپذیری تصور شود. این در حالی است که اصولاً در فقه، رسیدگی یک مرحله ای و احکام قطعی است و با بررسی مصادیق اجرای موقت در حقوق فعلی به این سٶال پاسخ می دهیم که با استقراء در مصادیق نمی توان به یک قاعده عمومی و حکم اصطیادی دست یافت. لذا حذف نهاد اجرای موقت حکم از قانون آیین دادرسی مدنی اشتباه مٶثری بوده و ضرورت تقنین مجدد آن توسط قانون گذار وجود دارد.
۹۰۰۶.

بررسی روش فخررازی در لطائف القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 162 - 174

کلیدواژه‌ها: لطیفه (لطائف) تفسیر مفاتیح الغیب فخررازی نکته ادبی نکته تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۴۵
هدف این پژوهش «نقد و بررسی لطائف القرآن در تفسیر مفاتیح الغیب» می باشد. جامعه تحقیق در این پژوهش، متنی است و شامل سی جزء قرآن براساس تفسیر مفاتیح الغیب است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در تفسیر مفاتیح الغیب 233 مورد لطیفه (لطایف آیات) به کار رفته است که از این تعداد، 184 مورد آن نکته تفسیری، 28 مورد ادبی، 15 مورد تفسیری – ادبی، 5 مورد تفسیری – کلامی، و 1 مورد روایی است. این نکته ها در انواع مختلفی همچون: لطیفه معنوی، لطیفه لفظی، لطیفه عزیز، استعاره لطیف، و... ذکر شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد نکات تفسیری لطایف فخررازی نسبت به نکات دیگر لطائفش بیشتر است. از میان 233 لطیفه در 61 مورد به نوع لطیفه اشاره شده است و در 172 مورد واژه لطیفه را بدون قید بکار برده است و به نوع آن اشاره نشده است. به دو نکته در روش فخررازی و لطائفش اشاره می شود: 1- روش بیان: بیان فخر در لطائفش بیانی استدلالی است.2- روش نامگذاری انواع لطائف: فخر در نامگذاری انواع لطائفش معیار و ملاک کاملا مشخصی ندارد.
۹۰۰۷.

تفسیر آیه 37 سوره احزاب بر مبنای مطالعه انتقادی گزارش های تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 174 - 198

کلیدواژه‌ها: زید بن حارثه زینب بنت جحش ازدواج پیامبر و زینب نهاد تبنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۲۱
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب می پردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحث انگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و به رغم آن که دست مایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارش های تاریخی در باره این موضوع به سان بسیاری از موضوع های دیگر به شدت مغشوش و متعارض است و از خطا و تحریف و اغراض مذهبی مصون نمانده است. در این پژوهش ابتدا با رویکردی نقادانه و از منظر تاریخی به بررسی گزارش های این ماجرا و عناصر مرتبط با آن پرداخته کوشیده ایم روایتی به سامان و عاری از تهافت به دست دهیم. سپس در پرتو یافته های تاریخی با رویکرد زمینه گرا و معناشناسی شناختی به بررسی آیه ۳۷ سوره احزاب که ناظر به همین ماجراست، پرداخته ایم. در پرتو یافته های تاریخی فوق و رویکرد زمینه گرا و معناشناسانه می توان تفسیری به سامان و سازگار از آیه ۳۷ سوره احزاب به دست داد. یکی از مهم ترین علل تهافت در روایات تاریخی درباره ازدواج پیامبر (ص) و زینب و نیز روایات تفسیری مربوط به آیه ۳۷ سوره احزاب، فضیلت تراشی های خاندانی و انگیزه های مذهبی بوده است.
۹۰۰۸.

الإستراتیجیّه القرآنیّه لتحکیم المقاومه الإسلامیّه «الجهاد الکبیر فی الآیه 52 من سوره الفرقان نموذجًا»

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۲ ربیع و صیف ۲۰۲۱ العدد ۲ (ملف العدد: المقاومة الإسلامیة) 11 - 43

کلیدواژه‌ها: المقاومه الإسلامیه الاستراتیجیه القرآنیه الجهاد الکبیر الردع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۰
أصبحت (المقاومه الإسلامیّه) الیوم بوصفها کلمه مفتاحیّه کثیره التداول فی مجال المفاهیم السیاسیّه والاجتماعیّه والاقتصادیّه... کلمه السرّ لجمیع الشعوب المسلمه فی منطقه غرب آسیا (الشرق الأوسط). ومن حیث إنّ مفهوم المقاومه الإسلامیّه شأنه شأن أیّ مفهوم إسلامیّ آخر تعود جذوره إلى القرآن الکریم وسنّه النبیّ الأکرم، فإنّه یستحث الباحثین فی حقول العلوم القرآنیّه والحدیثیّه؛ لکی یخطو خطوه متقدّمه على طریق استیلاد مضامین جدیده حول موضوع المقاومه الإسلامیّه عبر مراجعه استقصائیّه دقیقه للکتاب والسنّه وإثراء رصیدها اللغویّ. من بین القضایا المطروحه فی موضوع المقاومه الإسلامیّه، الاستراتیجیّات الموصله إلیها. هذه الورقه بصدد الإجابه عن السؤال المطروح: ما الاستراتیجیّه التی یرسمها لنا القرآن الکریم والثقافه الإسلامیّه للمقاومه والصمود بوجه هیمنه المستکبرین وأطماع الأعداء؟ للإجابه عن السؤال عمدت الورقه إلى تحلیل مضمون الآیه الکریمه(52) من سوره الفرقان المبارکه، وطرحت مصطلح (الجهاد الکبیر) کدالّه مرکزیّه فی مفهوم مواجهه هیمنه الأعداء وأطماعهم؛ لتستنتج أنّ أهم استراتیجیّه قرآنیّه فی إطار التحقّق العینی للمقاومه فی مقابل أعداء الإسلام هی استراتیجیّه (الجهاد الکبیر)، وقد أثبت تمسّک المسلمین بهذه الاستراتیجیّه فی صدر الإسلام وفی القرون التالیه، وکذلک فی العصر الراهن، خصوصًا فی العقود الأخیره نجاحها الباهر فی المیدان. فی ختام الورقه تمّ التأکید على بعض ینبغیات تعزیز المقاومه وتقنینها فی ضوء الآثار والبرکات الجمّه للمقاومه الإسلامیّه فی العقود الأخیره، والتی استطاعت أن تحیی الثقه العامّه والأمل بالمستقبل فی قلوب شریحه واسعه من المسلمین، لتصبح بمثابه ثروه اجتماعیّه ودینیّه عظیمه.
۹۰۰۹.

زبان قرآن و ویژگی های آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹ 113 - 137

کلیدواژه‌ها: زبان زبان قرآن زبان فطرت آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۵۴۸
زبان قرآن از مهم ترین مبانی تفسیر قرآن و از موضوعات جدید و مهم در علومی مانند تفسیر، کلام و فلسفه است که به تحلیل گزاره های قرآنی و مبانی فهم آنها پرداخته و هر مفسری خواه ناخواه در طول تفسیر خویش به آن و چگونگی شیوه های مختلف انتقال معنا می پردازد. این نوشتار در صدد بررسی دیدگاه آیت الله جوادی آملی در دو محور زبان قرآن و ویژگی های آن با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی است. ره آوردهای پژوهش نشان می دهد که دیدگاه زبان شناختی آیت الله جوادی آملی عبارت است از معرفت بخشی متن قرآن، وجود تنزیلی و تأویلی، جامعیت، جاودانگی و جهان شمولی، استقلال در دلالت و هدایتگری؛ از نظر ایشان قرآن به مکان و زمان ویژه ای اختصاص ندارد به همین جهت باید از زبان گسترده ای بهره جوید که هم جاودانی باشد و هم جامعیت و جهان شمولی نسبت به احوال، اطوار و اوضاع مختلف؛ چنین زبانی، زبان فطرت است که نه متعدد می شود و نه تحول می پذیرد. ایشان مراد از جهانی و مردمی بودن زبان قرآن را تکلم بر اساس فرهنگ مشترک انسانی که همان فطرت است، می داند. در تحلیل دیدگاه ایشان می توان گفت غایت قرآن، پرورش فطرت توحیدی است و محتوای بسیاری از آیات به نیازهای فطری نظر دارد؛ اما این امور مستلزم فطرت نامیدن زبان قرآن نیست، گرچه قرآن با فطرت انسان، پیوندی جدی دارد، اما لازمه آن، انحصار زبان قرآن در فطرت نیست.
۹۰۱۰.

بررسی عملکرد مترجمان قرآن کریم در برگردان تفاوت های موجود در آیات مشابه لفظی (مطالعه موردی ترجمه های حدادعادل، رضایی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارم شیرازی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ ۷۵-۴۰

کلیدواژه‌ها: یکسان سازی ترجمه های قرآن آیات مشابه مشابه لفظی نقد ترجمه های قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۴۵۸
«مشابه لفظی» که از آن در آثار کهن علوم قرآن به «متشابه القرآن» و أحیانا «مشتبهات القرآن» تعبیر شده است، به گونه ای از آیات قرآن اطلاق می شود که در موضوع یا موضوعاتی تکرار شده و با وجود اختلافاتی اندک و چه بسا دقیق، دارای الفاظی شبیه به یکدیگر باشد. برخی از این تفاوت ها، عبارت اند از: تاکید و عدم آن، تعریف و تنکیر، اختلاف در حرف جرّ، زیادت و نقصان و زمان فعل. شباهت های فراگیر در آیات مشابه لفظی و دقیق بودن تفاوت ها در این گونه آیات، سبب شده که مترجمان دچار لغزش هایی در ترجمه این آیات شوند. این لغزش ها عمدتا معلول عدم توجه به تفاوتهای اندک و ناپیدای موجود در این آیات است و در مواردی به یکسان پنداری و به تبع آن یکسان سازی بی جا در ترجمه منجر شده است. در پژوهش حاضر ابتدا به معرفی گونه هایی از تشابه لفظی و نمونه هایی از آیاتی از این دست و تبیین دلیل تفاوت آن ها پرداخته شده است و سپس، عملکرد آقایان حدادعادل، رضایی اصفهانی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارم شیرازی در ترجمه این دسته از آیات مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بهترین عملکرد مربوط به موسوی گرمارودی با 78.56% صحت است. پس از آن رضایی با 71.42%، فولادوند با 50%، حدادعادل و طاهری با 28.56%، کاویانپور و مکارم شیرازی با 14.28% قرار می گیرند.
۹۰۱۱.

بررسی تطبیقی وحدت وجود از دیدگاه مكتب ودانته در عرفان هندویی با مكتب صدرایی در عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 49-64

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود حیثیت تقییدیه شئون ودانته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۱۸۹
وحدت وجود از مسائل بغرنجی است که در مکاتب عرفانی مطرح است. این تحقیق درصدد توصیف مقایسه ای دیدگاه مکتب هندویی و عرفان اسلامی برآمده که عمق توجه دانشمندان جهان اسلام را بیان می دارد. در مکتب هندویی و در بین مسلمین سه تفسیر از وحدت وجود ارائه شده است: 1. عالم یک وجود واحد شخصی است که همه اشیای عالم اجزای آن محسوب می شوند. این نظر را برخی از متکلمین اسلامی به عرفا نسبت داده اند. 2. عالم یك وجود واحد شخصی است و کثرات و اشیای دیگر، موهوم و سرابی بیش نیستند. این نظر به برخی از صوفیه منتسب می باشد. دو تفسیر یادشده از وحدت وجود، از کلمات مکتب هندویی نیز استفاده می شود. 3. عالم یک وجود واحد شخصی بی نهایت و نامحدود است که جایی برای غیر نمی گذارد. کثرات، شئون و ظهورات آن وجود واحد شخصی اند. در این دیدگاه، اتصاف کثرات به وجود، مجاز است. در نسبت وجود به کثرات، وجود واحد شخصی نقش حیثیت تقییدیه شأنی را ایفا می کند و اختلاف کثرات که یکی برتر از دیگری می باشد اختلاف تشکیکی است. این تفسیر، نظر اکثر عرفای مسلمان است و از کلمات عرفان هندویی نیز به دست می آید.
۹۰۱۲.

جستاری در ماهیت فقه الاخلاق حکومتی

نویسنده:
منبع: فقه دولت اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳ 97-114

کلیدواژه‌ها: فقه اخلاق حکومت فقه اخلاق مسائل اخلاقی فقه حکومتی حاکم شرع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۷۵
تفقه در دین از منظر آیات قرآن و روایات، شامل فهم مسائل دین در تمام عرصه ها می شود و برای عینیت بخشی به آن باید فهم و استنباط روشمند از منابع دینی، همان گونه که در احکام عملی رایج است، در ساحت های دیگر دین ازجمله اخلاق نیز گسترش یابد. لذا فقه اخلاق، فهم روشمند و اجتهادی مسائل اخلاقی از منابع معتبر دینی است. رباره ی مسائل اخلاقی دو رویکرد وجود دارد؛ رویکرد فعلی که اعمال و رفتار انسان ها را ارزش گذاری می کند و رویکرد فاعلی که بر تزکیه ی نفس و تطهیر باطن انسان ها تأکید دارد. با توجه به اینکه در فقه احکام، ارزش گذاری افعال مکلفان وجود دارد، رویکرد فاعلی جهت تمایز فقه اخلاق از فقه احکام مناسب تر است. فقه حکومتی، رویکرد و نگرشی به مسائل فقه بر مبنای وجود حاکم شرع در جامعه است. اگر فقه را به معنای اصطلاحی بگیریم، مسائلی را شامل می شود که عنوان «حاکم» در آن ها نقش دارد؛ اما اگر فقه را به معنای عام فهم مسائل دین بدانیم تمام مسائل دینی مرتبط با عنوان «حاکم» را شامل می شود. لذا فقه اخلاق حکومتی، فهم روشمند و اجتهادی مسائل اخلاقی مرتبط با عنوان «حاکم» از منابع معتبر دینی است و شامل وظایف اخلاقی حاکم و کارگزاران -حکومتی در رابطه با خود (به عنوان حاکم و کارگزار) و درباره ی جامعه و همچنین وظایف اخلاقی افراد جامعه نسبت به حاکم و دستگاه حاکمیت است و غایت آن هم تطهیر باطن و تزکیه نفس انسان ها با انجام وظایف اخلاقی مرتبط با عنوان «حاکم» است.
۹۰۱۳.

نقد بر نحوه سازماندهی مبانی تفاسیر اجتهادی در الگوهای ذهبی، عمید زنجانی، رومی و بابایی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 128 - 105

کلیدواژه‌ها: مبانی تفسیر اجتهادی سازماندهی مبانی تفسیر نقد و بررسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸
یکی از موضوعات مهم و اساسی در مبانی تفسیر، نحوه ی چیدمان و سازماندهی است. طبقه بندی جامع و ایده آل مبانی تفسیر بر اساس معارف الهی و معارف بشری صورت می پذیرد که به طور خلاصه عبارتند از: 1-مبنای نقل: و 2- مبنای عقل. مبنای نقل شامل قرآن و سنت و مبنای عقل شامل گرایش استدلالی، ذوقی، علمی-تجربی و تاریخی-اجتماعی است. اصولی- فقهی، کلامی و فلسفی زیر مجموعه گرایش استدلالی و عرفانی و ادبی زیر مجموعه گرایش ذوقی به حساب می آیند. این پژوهش با روش تحلیلی-انتقادی به ارزیابی دیدگاههای ذهبی، رومی، عمید زنجانی و بابایی روی آورده است. عمکلرد صاحبنظران فوق نشان می دهد که طبقه بندی های ارائه شده با لغزش های و ناکارآمدی هایی همراه است. ضعف های آنان مربوط به کاستی در تعداد مبانی تفسیر، بی توجهی به چینش صحیح، تداخل موضوعات گوناگون، خلط حوزه معنایی مباحث تفسیرشناسی، استفاده از شعبه های فرعی در جایگاه اصلی، تداخل انواع مبانی تفسیر، وجود ساختار مطلوب، بکارگیری استفاده انحصاری، عدم تمایز میان انواع مبانی تفسیر و انواع تفسیر و اراده کلی از عنوان جزئی و اراده جزئی از عنوان کلی است.
۹۰۱۴.

درآمدی بر ادله موافقان مفهوم شرط در پرتو انحصار علیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال پنجاه و سوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲۵ 170 - 147

کلیدواژه‌ها: مفهوم شرط انتفای سنخ حکم ادله مفهوم شرط مفهوم مخالف انحصار علت اطلاق شرط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۹۵
یکی از مفاهیم مخالف، مفهوم شرط است که جایگاه ویژه ای در میان مباحث الفاظ علم اصول دارد و به سبب اهمیت و فراوانی نسبت به دیگر مفاهیم، همواره موضوع گفت وگو میان دانشیان علم اصول بوده است. در پژوهش پیش رو، ظهور قضیه شرطیه در مفهوم، به روش توصیفی انتقادی بررسی شده است.در این تحقیق پس از تبیین محل نزاع، ضمن بازخوانی بی سابقه ادله و شواهد موافقان مفهوم شرط با محوریت مدارس مشهور اصولی و اختصاص دادن بحث به «انحصار علیت» که پرطرفدارترین راه برای اثبات مفهوم شرط است، حدود ده وجه ذکر شده است. پس از دسته بندی نو و ضابطه مندسازی ادله و نقد آن ها، اکثر ادله مخدوش شمرده شده اند. آنگاه تمسک به اطلاق جزا که متقن و مصون از اشکالات ادله دیگر است، به عنوان راهی نو برای اثبات انحصار علت از یکی از اصولیان با تقریبی از سوی نگارنده ارائه شده است. این کارآمدترین راه برای اثبات مفهوم به نظر می رسد و طبق آن، مفهوم شرطِ مصطلح ثابت می شود.
۹۰۱۵.

بررسی تطبیقی- انتقادی نظرات نواندیشان دینی عقل گرا و متن گرا پیرامون وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 71 - 101

کلیدواژه‌ها: نواندیشی دینی متن گرایی عقل گرایی اصلاح طلبان وحی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۶۱۱
نواندیشان دینی با گرایش های متفاوت، سعی در حفظ کارکرد دین در دنیای مدرن نموده اند. یکی از این گرایشها، متن گرایی است که افرادی نظیر شحرور و عبدالعلی بازرگان نماینده آن هستند و گرایش دیگر عقلگرایی است که سروش، شبستری و نصر ابوزید آنرا نمایندگی می کنند. پژوهش حاضر تلاش نموده با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه این دو طیف نواندیشی را در زمینه وحی، مورد تحلیل، تطبیق و نقد قرار داده و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که راهبرد عقلگراها در حل معضلات وحی، نه به شکل روبنایی و موردی بلکه با تغییر دیدگاههای بنیادین است. اما متن گراها وحی را فرابشری دانسته و معضلات آن را سعی می کنند موردی حل کنند. تلاش برای فهم نسبی از پدیده وحی، بستر سازی برقراری تعامل و مفاهمه برون دینی با غیر دینداران، رفع مبنایی معضل اجرای قوانین کیفری قرآن در عصر مدرن، از امتیازات نواندیشی عقلگرا و حذف تشریعات وحی و فراهم شدن بستر گذر از تشریعات عبادی آن، تنزل قرآن در حد یک کتاب بشری خطاپذیر زمانمند نیز از نقاط ضعف آن قلمداد می شود. در مقابل، انطباق بیشتر دیدگاه فرابشری بودن وحی با واقعیتهای متنی، عدم عبور از شریعت قرآنی، دفاع از عدم تعارض وحی و علم، از نقاط قوت رویکرد متن گرایی و تأویلهای تکلف آمیز در مورد تشریعات و گذر از برخی عناصر چالش برانگیز قرآن از حیث زمانمند بودن، بدون روشن شدن جایگاه آنها در دنیای مدرن از نقاط ضعف آن شمرده می شود.
۹۰۱۶.

بررسی راهکارهای درمان هیستریک از منظر قرآن و روان شناسی

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 9-26

کلیدواژه‌ها: هیستریک تبرج درمان قرآن روانشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۳ تعداد دانلود : ۲۸۶
هیستریک یا تبرج و خودآرایی از جمله مسائلی است که قرآن کریم و روان شناسی جدید به صورت مفصل به آن پرداخته است. هیستریک یک نوع بیماری است که مورد نکوهش قرآن کریم است و روانشناسی نیز از آن به عنوان اختلال روانی بحث می کند. مسئله این پژوهش این است که چه راهکارهایی از دیدگاه قرآن و روان شناسی برای درمان هیستریک وجود دارد؟ جمع آوری مطالب در این نگارش کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد. نتیجه آن شد که یاد خدا و ایمان به او مهمترین راهکار درمان هیستریک است توجه به خانواده و فرزندان نیز مانع بروز اختلالات هیستریکی می شود حجاب، حفظ نگاه نیز فرد را از تحریک و روحیه هیستریکی دور می کند. از ازدواج نیز می توان به عنوان یک عامل مهم درمان هیستریک نام برد. تقوای الهی و انجام عباداتی مانند روزه و نماز نیز از هیستریک می کاهد و فرد را به سمت رضای الهی و دوری از اعمال ناپسند مانند هیستریک سوق می دهد. توبه نیز دیگر عامل مهم در درمان هیستریک است که سبب آرامش در فرد نیز می شود و فرد را از هیستریک دور می کند. رجوع به پزشک روان درمان نیز یکی دیگر از راهکارهای درمان هیستریک است.
۹۰۱۷.

ابوالقاسم سحاب تفرشی و توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷ 40 - 53

کلیدواژه‌ها: ابوالقاسم سحاب فرهنگ تمدن اسلامی- ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۴۹
ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی دیده می شود، متونی مانند اولین نمونه ها از نگارش های جدید ایرانیان درباره تاریخ حیات امامان شیعه، شرح حال نویسی نامداران تاریخ اسلام به زبان فارسی با الهام از شرح حالهای کلاسیک، اولین نمونه های پیشتازانه برای شناخت وضع معاصر کشورهای اسلامی است. در میان این آثار متنوع، آثاری با رویکرد و یا ماهیت تاریخی بیشتر به چشم می خورد.ابوالقاسم سحاب در آثارش مجذوب فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی است وی فرزند زمانه ای است که افکار و تمایلات ضد اسلامی و باستان گرایی در میان روشنفکران آن دوره رواج داشت و از سوی حاکمیت نیز حمایت می-شد، اما سحاب رویکردی متفاوت با دیگر نویسندگان هم عصر خود دارد. وی با وجود برخورداری از عقاید عمیق اسلامی و توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی_ایرانی همچون کتب تاریخ ائمه و تراجم مربوطه تاریخ اسلام و ایران، که هویداست، توجه بسیاری به فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی دارد پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه ای، برآنست تا ضمن بررسی آثار تاریخی ابوالقاسم سحاب و دسته بتدی آثار مربوطه، برآنست که علل و نمونه های توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی وی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۹۰۱۸.

بازپژوهی عین معین و کلی و کارکرد آن در تصحیح قراردادهای پیش فروش ساختمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و هشتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۸) 39 - 67

کلیدواژه‌ها: انواع عین بیع سلم پیش فروش آپارتمان کلی در ذمّه مال آینده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۱۸۴
عین معین و عین کلی از مفاهیم پرکاربرد در حقوق قراردادها به شمار می رود که به تبع فقه، به متون قانون موضوعه نیز ورود پیدا کرده است. این دو اصطلاح دارای مبانی فلسفی و منطقی است که موردتوجه ابداع کنندگان آن دو قرار داشته است، اما بعدها در تعاریف حقوق دانان مغفول مانده و سبب ارائه تفاسیر ناصحیح از این دو، و منشأ اختلاط اقسام عین گشته که آثار آن در قراردادهای مختلف، از جمله پیش فروش ساختمان مشهود است و به عقیدهٔ بسیاری، فروش ساختمان ساخته نشده از طریق بیع سلم، از آن جهت که نمی تواند عین کلی تلقی شود باطل است. در پژوهش حاضر ضمن بررسی مبانی منطقی و فلسفی این دو اصطلاح و تاریخچه پیدایش و تطور آن دو در فقه، نشان داده شده که ملاک عین معین و کلی در ذمه، تعدد بالفعل مصادیق خارجی نیست، بلکه قابلیت صدق بر مصادیق متعدد (در کلی) و عدم آن (در عین معین) از نظر عقلی معیار است و از این رهگذر، ساختمانِ آینده عین کلی محسوب خواهد شد و صحت انتقال آن از طریق بیع سلم، از حیث نوع مبیع، با اشکالی مواجه نیست.
۹۰۱۹.

دراسه ونقد نظریه التطور فی تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۴۸) 313-340

کلیدواژه‌ها: القرآن الکریم تفسیر المیزان خلق نظریه التطور نظریه ثبات الأنواع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۹۹
یعتقد العلامه الطباطبائی ب "عدم التوافق بین التوحید ونظریه التطور"، ویرى أنّ نظریه تکامل الخلق مرفوضه من وجهه نظر العلم، بینما تعد وجهه نظر القرآن الکریم ثبوتیه حسب ظهور الآیات ذات الصله والداله على الخلق. لذلک لا یوجد هناک تضارب بین العلم والدین فی هذا الصدد. إنّ الحلّ الذی قدمه العلامه یتمثل فی الترکیز على التوحید والأنثروبولوجیا الدینیه، وهو الحلّ الوحید المعنی بحلّ مشکله التناقض فی المحتوى، ولم یقدم حلاً للصراع بین الداروینیه والرؤیه الدینیه للکون والطبیعه والأخلاق. إنّ أسلوبه لیس قادراً تماماً على حلّ الصراع الظاهری بین العلم والدین، ولا ینجح إلا إذا کانت نظریه التطور باطله حقاً. یمکننا أن نبرهن على أنّ قبول نظریه التطور لا یتطلب إنکار وجود الله وتأثیره فی العالم من خلال "الجمع بین التوحید والتطور" فی "رؤیه التکامل التوحیدی"، والله باعتباره الخالق والمدبر لهذا العالم، کان یمکن أن ینفذ حکمته من خلال عملیه التطور.
۹۰۲۰.

مطالعه تطبیقی و شیوه های بازنمایی مفهوم «ملکوت» در«قرآن کریم» و «جغرافیایِ عرفانیِ اندیشه حافظ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 241-276

کلیدواژه‌ها: قرآن شعر و اندیشه حافظ جغرافیای ملکوت انسان فرشته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۵۸
«ملکوت» از مفاهیم بین الادیانی است که با اشتراکات و افتراقاتی در آیین های یهود، مسیحیت و اسلام مورد توجه بوده و واژه ای است که در قرآن به طور مشخص و نیز در قالب مشتقات آن به کار رفته و در کتب تفسیری ، معادل های معنایی نظیر «مالکیت مطلق خدا و باطن عالم خلقت» برای آن بیان کرده اند .این کلمه در کتب عرفانی نیز که قرآن را به عنوان یکی از مهم ترین منبع معرفتی مورد توجه قرار می دهند، کاربرد داشته و ازجمله اصطلاحات صوفیه به شمار می رود. توجه ،رویکرد و نگرش هر اندیشمندی به چنین کلیدواژه معرفتی می تواند گویای جهت گیری هستی شناسانه او نسبت به خدا و عالم وجود باشد. حافظ شاعری اندیشه ور است که در پس بیان هنرمندانه عواطف خود ، از تدقیق در مبادی اندیشه و حکمت غافل نیست. او خود را وامدار «دولت قرآن» می داند پس بیراه نیست که می توان بین نگاه هستی شناسانه او با معارف قرآنی ارتباط معناداری یافت. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش است که: «ملکوت » در «قرآن» و «جغرافیای عرفانی حافظ»، چگونه بازنمایی شده اند؟ و تاثیرپذیری حافظ از معارف قرآن در باره این واژه چگونه است؟. یافته ها حاکی از آن است که در شعر حافظ ، «ملکوت» را علاوه بر مفهوم «باطن و حقیقت هر چیز و مالکیت و حکمرانی خداوند» به معنای «جغرافیای غیب و عالم فرشتگان» می توان تعبیر کرد. این واژه در ذیل روایت ویژه او از داستان آفرینش به کار رفته است. در این ماجرا که اساس هندسه فکری حافظ در نسبت خدا، انسان و ملکوت را در خود دارد، «عشق» به عنوان اصلی ترین موضوع معرفتی مطرح می شود و حافظ گاه با ضمیر اول شخص مفرد، قهرمان روایت خود از حماسه آفرینش می گردد.واژگان مرتبط با کلمه«ملکوت» نظیر:سروش،هاتف، و ... نیز درچارچوب همین روایت حماسی اسطورهای و قرآنی مطرح می شوند؛ از سوی دیگر، حافظ از طریق دعا، مناجات و تهذیب نفس با جغرافیای ملکوت و معنا،رابطه و تجربه عرفانی می یابد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان