درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۲٬۰۴۱ تا ۱۲٬۰۶۰ مورد از کل ۷۸٬۳۹۰ مورد.
۱۲۰۴۱.

بررسی انتقادات حکیم خواجویی درباره نظریه وحدت وجود عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵) 55 - 68

کلیدواژه‌ها: عرفان نظری وحدت وجود واجب الوجود استدلال عقلانی مغالطه حکیم خواجویی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۲۴۶
«وحدت وجود» بعنوان اساس و بنیان عرفان نظری، در طول تاریخ تفکر اسلامی همواره محل بحثهای فراوانی میان اندیشمندان بوده است. ملااسماعیل خواجویی، از متفکران و متکلمان عصر صفویه و دوران بعد از ملاصدراست که به نقادی این نظریه پرداخته و آن را از جهات گوناگون بچالش کشیده است. خواجویی براساس تباین وجودی واجب الوجود با موجودات ممکن، وجود مطلق نبودن واجب الوجود، اقامه نشدن استدلال عقلانی در اثبات وحدت وجود و نارسایی استدلالهای برخی از عارفان و متصوفان در اثبات وحدت وجود، این نظریه را نامقبول و نادرست میداند. اما در پژوهش حاضر بیان شده که انتقادات خواجویی ناشی از مغالطه و خلط میان معانی مختلف اصطلاحات علوم فلسفه و کلام با عرفان نظری است؛ هر چند که در برخی موارد مانند اقامه نشدن استدلال عقلانی از سوی عارفان در اثبات وحدت وجود — انتقاد او صحیح بنظر میرسد.
۱۲۰۴۲.

چگونگی کاربرد مبنای تصویرآفرینی اسلوب بیان قرآن در پژوهش های سید قطب

نویسنده:
منبع: تحقیقات قرآنی و حدیثی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 59 - 83

کلیدواژه‌ها: سید قطب تصویرآفرینی تصویرپردازی التصویر الفنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۲۴۴
یکی از حوزه های پژوهشی اعجاز بیانی قرآن کریم، تصویرآفرینی است. سراسر آیات قرآن پوشیده از تصویر است. ملموس بودن مفاهیم ذهنی، یکی از ابعاد قابل فهم بودن بیان قرآن است. قرآن به زبان عربی است و زبان عربی نوعی زبان تصویری است. به همین دلیل ادیب معاصر مصری، سیدقطب به ایجاد تصاویر هنری به کمک تصویری بودن زبان عربی پرداخته است. به اعتقاد او قرآن کریم در بیان اغراض گوناگون به بهترین وجه از قاعده تصویر بهره برده است گویی که این قاعده عام و فراگیر، ابزار مؤثری در بیان قرآن است. سیدقطب مؤلفه هایی مانند تخییل، تشخیص، موسیقی و... را به منزله یک پیکره به هم پیوسته می داند و با چنین مبنایی به تجلی تصویرآفرینی در قرآن می پردازد که مهمترین آنها عبارتند از: معانی ذهنی، حالات نفسانی، ضرب المثل ها و... . براین اساس پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع اسنادی و به روش تحلیلی-توصیفی تصویرآفرینی در آیات قرآن کریم توسط سیدقطب را تبیین کرده است.
۱۲۰۴۳.

بررسی مسئله حیض ناظر بر آیه 222 سوره مبارکه بقره

نویسنده:
منبع: مناهل سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ شماره ۲ 92-107

کلیدواژه‌ها: محیض حیض حتی یطهرن آیه 222 سوره بقره اعتزال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۱۴۰
این آیه شریفه به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود که در بخش اول آن به بررسی لغوی و تا حدی فقهیِ تعابیری همچون « محیض ، أذی ، اعتزال» پرداخته شده است. و همچنین در بخش دوم آن ، که بخش مهم تر آیه شریفه می باشد، به بررسی اختلافات موجود در استنباط حکم وضعیِ مجامعت مرد با زن حائض، از این آیه با در نظر داشتن روایات مفسره آن، پرداخته شده است. که به طور خلاصه می توان فقها را به اعتبار اختلافاتی که در جواز یا حرمت این فرع فقهی، دارند ، به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول: قائلین به جواز مجامعت با حائض بعد از انقطاع خون و قبل از غسل. دسته دوم: قائلین به جواز مجامعت با حائض فقط بعد از غسل و عاری شدن وی از حدث حیض.
۱۲۰۴۴.

رهیافتی نو بر ترجمه اسما افعال مشهور قرآن در پرتو «تجزیه به آحاد واژگان» (مطالعه موردپژوهانه: ترجمه های الهی قمشه ای، آیتی و مکارم شیرازی)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 67 - 98

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم اسماء الافعال روش تجزیه به آحاد واژگان نقد ترجمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۲۱۵
قرآن کریم کتابی جهان شمول و جاودانه است و همه انسان ها مخاطب آن اند. اهمیت دسترسی مخاطبان غیرعرب زبان قرآن کریممحتوا و مراد جدی خداوند از آیات قرآن، موجب شده است قرآن کریم به دیگر زبان ها ترجمه گردد. بر این اساس توجه مترجم به آحاد واژگان، یکردی کارآمد برای تلاش بر ارائه ترجمه دقیق از واژگان کلام اللهخواهد بود. در این مقاله با روش تحلیلی انتقادی و با استفاده از روش تجزیه به آحاد واژگان، اسماء افعال موجود در آیات قرآن در سه ترجمه الهی قمشه ای، آیتی و مکارم شیرازی ارزیابی می شود. اسم فعل در زبان عربی ساختاری کاملاً شناخته شده دارد و در کتاب های ادبی به تفصیل بدان پرداخته شده است. مترجمان فارسی زبان قرآن کریم، در انتقال معنای جدی اسم فعل به فارسی تلاش قابل تحسینی داشته اند؛ اما کاربست روش تجزیه به آحاد واژگان نشان می دهد مترجمان در انتخاب معادل های فارسی برای اسماء افعال در قرآن، چندان موفق نبوده اند و تنها به معنای سطحی این واژگان قرآن دست یازیده اند. هدف این پژوهش ترجمه ای بر پایه معناشناسی نوین است تا مخاطبان فارسی زبان به مراد جدی واژگان نزدیک شوند.
۱۲۰۴۵.

پیدایی شخصیت علمی حضرت زینب سلام الله علیها در واقعه ی عاشورا و رخدادهای پس از آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ششم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 113-139

کلیدواژه‌ها: زینب (س) مقام علمی عاشورا فصاحت و بلاغت بینش سیاسی مخاطب شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۳۶۰
حضرت زینب کبری سلام الله علیها از بانوان اثرگذار در تاریخ اسلام به شمار می رود که نقش مهمی در ثمربخشی قیام امام حسین علیه السلام داشته است. از آنجا که بیشترین توجه محققان معطوف به حضور حضرت در کربلا بوده و از برخی ابعاد دیگر مانند شخصیت علمی ایشان غفلت شده است، نوشتار پیشرو می کوشد تا با روشی توصیفی-تحلیلی ابعاد مختلف شخصیت علمی ایشان و ظهور آن ها در واقعهی عاشورا و پس از آن را بررسی نماید. جایگاه علمی این بانوی بزرگ را می توان در اموری چون اندیشه ورزی، آگاهی به معارف قرآنی، روایت حدیث، تفقه در دین و نیابت خاصه از سوی معصوم، فصاحت و بلاغت، آگاهی روزآمد سیاسی و بهره گیری درست از فنون روانشناسی و مخاطبشناسی پیجویی کرد.
۱۲۰۴۶.

فقه تعامل با پیروان مذاهب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره هفدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 657 - 676

کلیدواژه‌ها: فقه تعامل فقه تقریب گفت وگوی فقهی در مذاهب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۳۳۱
فقه با تمام امور انسان، گره خورده است. رسالت فقه، بیان وظایف، باید ها و نباید های زندگی فردی و اجتماعی است. یکی از مسائل اثرگذار در جامعه اسلامی، چگونگی تعامل با پیروان مذاهب است. رویکرد فقه به این بخش از زندگی چگونه است؟ آیا فقه ساکت است یا از فقه می توان نظریه ای را استنتاج کرد؟ برخی، سرچشمه خشونت را فقه معرفی می کنند و مبانی فکری گروه های افراطی را در فقه سنتی مذاهب می دانند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از متون فقهی مذاهب اسلامی، در پی اثبات این نظریه است که مجموعه احکام اجتماعی فقه در حوزه تعامل با مذاهب، نظام واره، یک هدف کلان را در بستر اجتماع دنبال می کند؛ آن هدف کلان تعامل همگرایانه با پیروان مذاهب است نه تعامل واگرایانه. نگاه منفی در فقه مذاهب، ناشی از عدم عمق نگری به فقه است که با دیدگاه های مجتهدان مذاهب منطبق نیست. رویکرد مجموعه مذاهب فقهی همراه با قواعدی است که جامعه اسلامی را به سوی همدلی، محبت و امت واحده، سوق می دهد. بدینسبب دانشمندان مذاهب افزون بر نقد مبنای خشونت و برخوردهای فیزیکی، پیروان خود را به تعامل مثبت توصیه کرده و می کنند. دفاع مالی، سیاسی و نظامی را از پیروان مذاهب دیگر مانند مذهب خود واجب می دانند.
۱۲۰۴۷.

شکری محمد عیاد و کتاب «من وصف القرآن لیوم الدین والحساب»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ خرداد و تیر ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸۸) 345 - 358

کلیدواژه‌ها: امین الخولی مکتب ادبی شکری محمد عیاد من وصف القرآن لیوم الدین والحساب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۲۹۲
رهیافت ادبی به تفسیر قرآن یکی از رهیافتهای نوین تفسیری است که اولین بار امین الخولی آن را معرفی کرد. شکری محمد عیاد، پیرو استادش امین الخولی، تفسیر ادبی را بهترین روش برای رسیدن به فهم آیات قرآن میداند. کتاب من وصف القرآن لیوم الدین والحساب تنها کتاب وی در زمینه مطالعات قرآنی است. این کتاب از مقدمهای نسبتا مفصل و سه فصل «مفردات»، «اسلوب» و «مرامی» (اهداف) تشکیل شده است. وی کوشیده تا در راستای اصول و مبانی مکتب ادبی و توجه به نظرات سایر مفسران و خاورشناسان به فهمی صحیح از معانی اوصاف قیامت برسد. بطوریکه از این طریق به زیباییشناسی قرآن و تأثیرات درونی و وجدانی آیات به شیوهای نوین و ادبی هنری دست یابد. در این مقاله، پس از ارائه توضیحاتی مختصر از اصول و مبانی مکتب ادبی و زندگینامه شکری عیاد، کتاب من وصف القرآن لیوم الدین والحساب را معرفی خواهیم کرد و در قسمت پایانی به برخی روشها و رویکردهای تفسیری عیاد اشاره خواهیم داشت.
۱۲۰۴۸.

بررسی مسئله الگوی حجت برای ساخت سبک زندگی اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 9 - 38

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی الگوی حجت اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۲۳۸
مسئله سبک زندگی ابهامات متعددی دارد؛ از جمله اینکه بهترین روش شکلگیری سبک زندگی چیست و انسان برای رسیدن به اهداف آفرینش خود نیازمند چه نوع سبک زندگی است. آیا شکلگیری تدریجی و تجربی سبک زندگی براساس افکار و تمایلات بشری بهترین روش است یا شکلگیری زندگی براساس باورهای الهی و الگوگیری از حجتهای خدا؟ تفکر اسلامی روش دوم را تجویز میکند. پژوهش حاضر نشان میدهد اگر نمونههای عملی از سبک زندگی معصومان پیشروی انسان قرار داشته باشد، انسان میتواند به آنها اعتماد کند و اضطراب صحیحنبودن سبک زندگی و عدم تطبیق آن بر عقاید و اندیشههای الهی را نداشته باشد. همچنین در پی نشاندادن وجود الگوهای حجت در سبک زندگی، معرفی آنها و دلایل حجیت سبک زندگی آنان است. این پژوهش توصیفی - تحلیلی نوآورانه، با استفاده از منابع کتابخانهای دادههای مورد نیاز را جمعآوری کرده است.
۱۲۰۴۹.

تحلیل و تبیین هم افزایی امنیتی- دفاعی دولت مهدوی(عج) (با بررسی و تفسیر آیات مرتبط در قرآن کریم و روایات معصومین ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴۷ 205 - 226

کلیدواژه‌ها: امنیت دفاع دولت مهدوی قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۷۷
تامین امنیت یکی از مهمترین و اساسی ترین نیاز هر جامعه است. دولتهایی که بتوانند امنیت بیشتری تامین کنند؛ توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در نتیجه کارآمدی و مشروعیت بیشتری خواهند داشت. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تحلیل متون قرآنی و روایی با تبیین نظری به این مسأله پاسخ دهد که: با توجه به آموزه های مهدوی در قرآن کریم و روایات معصومین(ع)، چگونه دولت مهدوی، امنیت فراگیر و جهانی را به صورت هم افزا در عرصه جهانی فراهم می کند و ویژگیهای امنیت در دولت مهدوی چیست؟ مهمترین یافته پژوهش حاضرآن است که؛ دولت مهدوی علاوه بر بهره گیری از امدادهای غیبی، به دلیل هماهنگی در اهداف و تلفیق مناسب عوامل سیاسی دخیل در حوزه امنیت و دفاع، باعث هم افزایی امنیت در سطح جهانی می شود. این مقاله با توجه به آموزه های اسلام در قرآن و روایات، هم افزایی امنیت و دفاع را با توجه به اهداف دولتها در علوم سیاسی بررسی کرده، ویژگیها و مزیتهای آن را واکاوی می کند؛ تا هم از حیث نظری، مختصات امنیت مهدوی مشخص شود و هم از جنبه عملی، الگویی برای برنامه های توسعه دولتهای اسلامی در دوره غیبت باشد.
۱۲۰۵۰.

سرشت انسان در اندیشه هابز و ارزیابی پیامدهای اخلاقی آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 209 - 244

کلیدواژه‌ها: سرشت انسان پیامدهای اخلاقی ارزش های اخلاقی هابز علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، از طریق رجوع به اندیشه های انسان شناختی توماس هابز، درپی پاسخ به این سوال برآمده است که سرشت انسان در اندیشه هابز چگونه است؟ تا در پرتو آن و با نظر به اندیشه های علامه طباطبایی پیامدهای اخلاقی آن تبیین و ارزیابی گردد. رجوع به اندیشه های علامه در این خصوص، علاوه بر تبیین پیامدهای دیدگاه هابز، امکان مقایسه تطبیقی و نیز آشنایی با رای صحیح در خصوص هر مورد را فراهم می آورد. یافته های پژوهش نشان می دهد در تلقی هابز، انسان در حرکات و اعمال خود تابع امیال و انفعالات است به گونه -ای که حتی عقل او مسخر امیال و هیجانات او است. در نتیجه برای کنترل انسان، هابز دست یافتن به توافق جمعی و در نهایت به حاکمیت حاکمان تن دادن را می پذیرد، تا سازش میان انسان ها برقرار شود. نتیجه این دیدگاه دست شستن از پشتوانه حقیقی داشتن ارزش های اخلاقی است. در مقابل علامه چون از یک سو انسان را ملکی ملکوتی می داند، از سوی دیگر عقل را توانمند در شناخت حسن و قبح افعال می داند از پشتوانه واقعی احکام اخلاقی، ذاتی بودن حسن وقبح، صدق و کذب پذیری و برهان پذیر بودن آنها سخن می گوید. به اعتقاد علامه وضع و اجرای ارزش های اخلاقی توسط حاکمان- چنانکه هابز به آن اعتقاد دارد- تبعیت از هوای نفس را در پی خواهد داشت و موجب ظلم و ایجاد طبقات اجتماعی می شود. همچنین ضمانت اجرایی ارزش ها را از بین خواهد برد. بدین جهت علامه حقیقت مطلب را در تبیین دیگری جست و جو می کند.
۱۲۰۵۱.

نگاهی به تلاش های مینوی در باب احیاء میراث مکتوب به ضمیمه فهرست کتب عکسی نسخ خطی ترکیه ارسالی به کتابخانه ملی به قلم او

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ مهر و آبان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۹۰) 71 - 102

کلیدواژه‌ها: مجتبی مینوی کتابخانه ملی کتابخانه های ترکیه میکروفیلم میراث مکتوب فهرستنگاری تصحیح متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۱۵
مقاله حاضر گزارشی از فعالیتهای میراثی استاد دکتر مجتبی مینوی است . نویسنده در این مقاله تلاش نموده ضمن طبقه بندی این فعالیتها در حوزه فهرستنگاری، تهیه میکروفیلم، تصحیحات متون کلاسیک و مقالات و یادداشت های  او در این حوزه به معرفی و سابقه این نوع فعالیتها توسط ایشان بپردازد. در پایان بر اساس سندی نویافته فهرست کتب عکسی که توسط مرحوم مجتبی مینوی در سال ۱۳۳۱ش. تحویل کتابخانه ملی شده است بازخوانی، تصحیح و ارائه شده است.
۱۲۰۵۲.

نظر حضرت امیر علیه السلام بر حاکمیت فرهنگ عقلانیت و دوراندیشی در زندگی مادی و معنوی انسان سعادت گرا

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم تیر ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 26 - 14

کلیدواژه‌ها: انسان تفکر تدبر عقلانیت دوراندیشی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۳۰۰
نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می باشد، و هر کس به اندازه تشنگی خود، از این دریا چشیده است. تاریخ عقل و تعقل، همزاد تاریخ بشری است؛ وجه ممیز انسان از موجودات دیگر، عقل او است، و آدمی با تعقل به حیات انسانی خویش ادامه می دهد . به فرموده امام علی علیه السلام الانسان بعقله «انسان به عقل خود انسان است.» بنابراین تاریخ تعقل با پیدایش آدم آغاز می شود .معمولا در کتاب های تاریخ فلسفه گفته می شود تعقل در سواحل آسیای صغیر و در منطقه ایونیا باظهور طالس و آناکسیمندرشروع شده است و پیش ازآن مردم در دوران تخیل می زیسته اند. این سخن اگر درست باشد، که چنین نیست، تنها درباره شروع نوع خاصی از تعقل صادق است، نه درباره پیدایی تعقل و خردورزی به معنای کلی آن. البته توجه به عقل و تعقل فلسفی و به سخنی دیگر، تعقل در باب تعقل فلسفی و نقد و بررسی آن امری متاخر است و بر اساس اطلاعات مکتوب و باقیمانده، ابتدا در زمان سوفسطائیان و سقراط به شکلی ناقص مطرح شده است. پس از آن در عصر جدید با فرانسیس بیکن و رنه دکارت و جان لاک بار دیگر مسئله معرفت و به خصوص تعقل، مورد توجه جدی قرار گرفت و درآثار ایمانوئل کانت به اوج خود رسید و مساوی با فلسفه شد و در نهایت به علم معرفت شناسی جدید انجامید .هنگامی که به مباحث مطرح شده در تاریخ فکر و فلسفه نظر می کنیم، می بینیم که عقل افلاطون با عقل ارسطو، عقل متکلمان با عقل عارفان، عقل دکارت با عقل کانت و ... تفاوت می کند و هر کس معنای خاصی از آن را اراده کرده است. لازمه این اختلاف نظر آن نیست که بگوییم هر کس عقل خاصی داردکه متفاوت و متباین با عقل دیگران است؛ بلکه می توان گفت این اختلاف به دلیل اختلاف در تفسیر عقل است .اختلاف در تفسیر را نیز می توان به کارکردهای متفاوت عقل و قابلیتهای گوناگون آن بازگرداند . بدین سان اهمیت بررسی عقل و تعقل از دیدگاه امام علی علیه السلام روشن می شود؛ چرا که خداوند متعال با فضل خویش آن امام حکیم را از عالی ترین درجه عقل بهره مند ساخته است و هم اواست که می تواند مفسر عقل و تبیین کننده تعقل و مسیرهای درست آن باشد.
۱۲۰۵۳.

اراده آزاد و دشواره جبر در نظریه سلطنت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳) 60 - 87

کلیدواژه‌ها: نظریه سلطنت نظریه طلب اراده آزاد جبر و اختیار شهید صدر محقق نائینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۶۲۴
تقابل ضرورت علّی با اراده آزاد و اختیار آدمی یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در تاریخ فلسفه و کلام اسلامی بوده است. بسیاری از متفکران سعی بر حل این دشواره داشته اند. شهید صدر از اندیشمندان ناسازگارگرای معاصر است که با وام گیری از «نظریه طلب» محقق نائینی و جرح وتعدیل و تکمیل آن، طرحی نو در این مسئله درانداخته است. با این بیان که «فعل انسان به عنوان یکی از مصادیق قاعده ضرورت علّی تا وجوب پیدا نکند، وجود نمی یابد و وجوب (ضرورت) تنافی با اختیار دارد؛ پس انسان در افعالش مجبور است» طرح اشکال کرده است و با تخصیص قاعده فلسفی «ضرورت بالغیر» که از وجوه و صُور ضرورت علّی است، جریان این قاعده در فاعل های مختار را انکار کرده و با افزودن ماده سلطنت به مواد سه گانه فلسفی (وجوب، امکان، امتناع) صورت قاعده را از «الشَئُ مَا لَم یَجِب لَم یُوجَد» به «الشَیءُ لایُوجَدُ اِلّا بِالوُجُوبِ أو السَلطَنَه» تغییر داده است. در پژوهش حاضر، برآنیم که به شیوه ای تحلیلی «نظریه سلطنت» را تبیین کنیم و با رفع اشکالات، اتقان و صحت آن را به اثبات برسانیم تا اراده آزاد و شبهه جبر را بر محملی صحیح بنشانیم.
۱۲۰۵۴.

کاربردشناسی تقابل فکری-زبانی در انگاره های شعری ودیع سعاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم بهار و تالستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ (پیاپی ۸۰) 119 - 144

کلیدواژه‌ها: تضاد فکری تضاد زبانی جهان بینی معاصر ودیع سعاده انگاشت معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۰۵
جهان معاصر توسط اندیشه ها و گفتمان های مختلف احاطه شده و رودررویی آرا، عقاید و مکاتب فکری در این دوران از موضوعات مهم در ادبیات و هنر معاصر است. شعر و ادبیات، تبلور چنین آراء متضاد و متناقضی است که با بررسی آن می توان به جهت های فکری متخاصم جهان معاصر دست یافت. ودیع سعاده از شاعران توانمند ادبیات معاصر لبنان، با گرایش پست مدرنیستی است. اشعار او آیینه جریانات اجتماعی و فکری رایج جهان امروزی است که برای انسان کنونی به ویژه جامعه و انسان عربی مهم است. این مقاله سعی می کند با روش توصییفی – تحلیلی، با بررسی انگاره های متضاد در تعابیر شعری، به سبک زبانی، تفکّر حاکم و جهان بینی شاعر در شعر دست یابد. نتیجه نشان می دهد که عصر پست مدرنیسم به سبب تضارب آراء و اختلاف میان عقاید مختلف، دوره رقابت میان رویکردهای فکری و اجتماعی است که این امر ضرورت تقابل در سطح واژگان و تعابیر را ایجاب می کند. ودیع سعاده در همین راستا تقابل های معنایی مختلف را در خصوص اصلی ترین مفاهیم جهان بینی معاصر از قبیل: آزادی، مرگ، پوچی، سردرگرمی، محیط زیست و غیره، در قالب انگاره های متضاد کلی و فراگیر به کار برده است.
۱۲۰۵۵.

کارکرد طرح واره های تصویری در مفهوم سازی قرآن با تحلیل شواهدی از سوره طه و انبیاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 29 - 46

کلیدواژه‌ها: قرآن سوره طه و انبیاء طرح واره تصویری جرجانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۱۴
در این پژوهش سعی می شود چگونگی انتقال معنا و مفهوم سازی قرآن در دو سوره طه و انبیاء مورد بررسی قرار گیرد. بسیاری از مفاهیم مجرّد و انتزاعی چون وحدانیت؛ نبوت؛ معاد؛ هدایت و سرنوشت بشر در روز قیامت و بهشت و جهنم و.... در قرآن وجود دارد که برای بشر ناآشناست. طرحواره های تصویری«تصوری» از دستاوردهای معناشناسی شناختی؛ با انواع(حرکتی، فضایی، قدرتی، حجمی..) نقش مهمّی در محسوس ساختن مفاهیم ناآشنای ذهنی – انتزاعی و عقلی بر مبنای تجربیات حسّی و تعامل انسان با محیط و فضاهای بدن مند دارند. ضرورت و هدف پژوهش، بررسی کارکرد انواع طرحواره های تصویری در انتقال مفاهیم انتزاعی قرآن است. شواهدی از سوره های طه و انبیاء قرآن با  روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای الگوی جانسون مورد بررسی قرار گرفت. ضمن اینکه از نظر جرجانی بعنوان نماینده سنتی در این راستا استفاده گردید. یافته پژوهش بیانگر اینست که1. قرآن با تلفیق انواع طرحواره ها و تکیه بر تجربیات اجتماعی؛ فرهنگی؛ حسی- ادراکی انسان روشی خلاقانه ای در انتقال مفهوم بکار گرفته است 2. ازمجموع طرحواره های سوره طه و انبیاء، طرحواره قدرتی با بیشترین فراوانی و طرحواره شیء از کمترین فراوانی برخوردار بوده است.
۱۲۰۵۶.

تأثیر شیعیان مهاجر ایرانی در گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در دوران حاکمیت دولت های شیعه دکن (1098 – 895 ه ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول بهار ۱۴۰۰شماره ۳ 6 - 29

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تفسیر شیعیان مهاجر ایرانی دولت های شیعه دکن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۰۷
مسلمانان هندوستان در سال های آغازین ورود اسلام به سرزمین خود به قرآن کریم به عنوان مهم ترین اصل و الگوی اسلامی توجه کردند. در این میان، مهاجرت مفسران شیعه ایرانی تأثیر مطلوب و بنیادینی در گسترش علمی جریان مطالعات تفسیری بر جای نهاد و  نخستین تلاش آنان در جهت پویایی و شناخت ساکنان این سرزمین با آموزه های قرآنی و تفسیر آیات الهی صورت پذیرفت. اوج فعالیت شیعیان در این زمینه مربوط به دوران تشکیل دولت های شیعه دکن (1098 895 ق.) است، که ایرانیان با گذر از مرحله تکوین (6 1 ه ق.) وارد مرحله توسعه تفسیر (12 7 ه ق.) شدند. در این دوران، حضور پرتعداد شیعیان ایرانی و حمایت حکام شیعه دکن از آنان، موجب گسترش هرچه بیشتر فعالیت شیعیان در امور مذهبی مرتبط با آموزه های تفسیری قرآن کریم گردید. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایه مطالعات کتابخانه ای درجه اول تاریخی، به این مسأله پاسخ می دهد که مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن چگونه گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در این مناطق را به همراه آورد؟ فرضیه این است که شیعیان مهاجر ایرانی با تشکیل کلاس های تفسیر و تألیف کتاب های مرتبط با این موضوع، تأثیر به سزایی در گسترش آشنایی ساکنان این مناطق با آموزه های تفسیری قرآن کریم بر جای نهاد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که شیعیان مهاجر ایرانی با توجه به آشنایی ساکنان نواحی دکن با زبان فارسی و نیز حمایت حکام شیعه دکن از آنان با تشکیل کلاس های تفسیری، موجبات آشنایی بیشتر ساکنان این نواحی با موضوعات مرتبط با قرآن کریم را فراهم آوردند. هم چنین ایرانیان با تألیف کتب تفسیری و دسترسی ساکنان ناحیه دکن به این کتاب ها، به تقویت فهم موضوعات قرآنی توسط آنان کمک کردند.
۱۲۰۵۷.

واکاوی حکم استرقاق اسیر جنگ بر اساس آیات و احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۰ «ویژه کتابشناخت متون امامیه» 166-191

کلیدواژه‌ها: بردگی اسیر جنگی اِسترقاق سیره پیامبر با بردگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۷۰۷
مسأله بردگی از مباحث مهمّ و چالش برانگیز است. هنگام ظهور اسلام، بردگی از راه های گوناگونی صورت می گرفت. اسلام تمام مجراهای بردگی را بست و تنها گرفتن اسیر در جنگ، را معتبر دانست. این مقاله به شیوه تحلیلی به بررسی موضوع استرقاق در منابع فقه پرداخته و پس از گذر بر حکم اسیر جنگی در آیات و روایات، به دنبال گزارشی از دیدگاه های تنی چند از فقیهان در خصوص استرقاق اسیر جنگی بر آمده است. حاصل این پژوهش این است که در آیات، روایات و هم چنین در سیره پیامبر 6 و ائمه : ، دلیل قابل دفاعی بر امضای استرقاق (برده سازی) جنگجو و غیر آن وجود ندارد. تشریع احکام بردگان، مسلماً امضای بردگی نیست، بلکه در مرحله نخست به خاطر رواج در عرف، جامعه تازه مسلمان تحمیل شد، و در مرحله بعد برای اصلاح وضعیت اسفبار بردگان موجود در جامعه و آزادسازی آنان می باشد .
۱۲۰۵۸.

کاربرد مبانی و اصول نفس شناسی ملاصدرا در تعلیم و تربیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 45 - 58

کلیدواژه‌ها: روانشناسی فلسفی اصول تربیتی تعلیم و تربیت اسلامی نفس حرکت جوهری اشتدادی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۲۰۰
محور اساسی تعلیم و تربیت و بطور خاص تعلیم و تربیت اسلامی، نفس (روان) انسان است. در دانش تعلیم و تربیت، بمنظور تربیت نفس و روان، مبانی و اصولی حاکم است تا با بکارگیری آنها بتوان به اهداف از پیش تعیین شده دست یافت. با توجه به رویکرد دینی در این پژوهش و نیز قابلیتهای حکمت متعالیه صدرایی در این زمینه، به شناسایی و کاربرد مبانی و اصول تعلیم و تربیت نفس بر اساس اندیشه های فلسفی ملاصدرا پرداخته ایم. برخی از مبانی مطرح شده عبارتند از: جوهر مجرد بودن نفس، جسمانیهالحدوث و روحانیه البقا بودن نفس و حرکت جوهری اشتدادی آن در مسیر تکامل. همچنین در ذیل این بحث، به اصول تربیتی استنتاج شده از مبانی و اهداف پرداخته شده که از آن جمله میتوان به تدریج و تعالی مرتبتی، تحول گرایی و اصلاح و بازآفرینی در فرایند تربیت نفس اشاره کرد. در این نوشتار از روش آمیخته توصیفی تحلیلی و استنتاجی، با بکارگیری منابع کتابخانه یی، در توصیف مفاهیم، تحلیل و تبیین مسئله بهره جسته ایم. به این ترتیب، با مراجعه به کتابهای ملاصدرا (بویژه جلد هشتم و نهم اسفار اربعه) و برخی شارحان آثار وی، به استخراج مبانی و استنتاج اصول تربیتی در راستای تربیت نفس (روان) پرداخته شده است.
۱۲۰۵۹.

کاربست نظریه انسجام متن در سوره مبارکه حجرات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 103 - 122

کلیدواژه‌ها: سوره شناسی سوره حجرات زبان شناسی نقش گرا انسجام انسجام متنی انسجام واژگانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۵۷
از جمله مطالعات میان رشته ای قرآن کریم، مطالعاتی است که در آن با دانش زبان شناسی نوین به بازشناسی لایه زبانی قرآن کریم پرداخته می شود. یکی از مباحث زبان شناسی نقش گرا، نظریه انسجام متنی است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می سازد و سبب انسجام وهماهنگی آن می شود، بررسی می کند. مقاله حاضر به کاربست این مطالعات بر سوره حجرات با استفاده از روش تحلیلی_توصیفی پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ابزارهای آفریننده انسجام متنی در این سوره به سه دسته تقسیم می شوند: عامل واژگانی، عامل دستوری و عامل پیوندی. مهمترین عامل انسجام بخش در این سوره، عامل واژگانی است، در این میان، واژه «الله» با 27 مرتبه و واژه «رسول» با 5 بار تکرار نقش اصلی را در سوره دارد. از نتایج این پژوهش می توان به توسعه روش های زبان شناسی در دانش تناسب آیات قرآن، همچنین پاسخ گویی به شبهات مستشرقان درباره ناسازگاری و چندلایگی متن سوره های قرآن و همچنین ارائه یک روش در یافتن محور موضوعی سوره های قرآن کریم اشاره کرد.
۱۲۰۶۰.

بررسی احکام حکومتی آخوند خراسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال سی ام بهمن ۱۴۰۰ شماره ۲۹۰ 49-56

کلیدواژه‌ها: آخوند خراسانی حکم حکومتی ولایت فقیه ایران اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۶۲
نظام سیاسی و حکومت یکی از بنیادی ترین و پرمناقشه ترین مباحث اندیشه سیاسی تاریخ اسلام است و عالمان و فقیهان، به ویژه عالمان شیعه برای حفظ اسلام و صیانت از مسلمین و جوامع اسلامی آرای گوناگونی را در این باب ارائه داده اند. آخوند خراسانی به عنوان یکی از برجسته ترین رهبران نهضت مشروطه و هدایت گر جنبش بیداری اسلامی از این حیث از جایگاه خاصی در جهان اسلام برخوردار است. ایشان با صدور احکام حکومتی متعددی در ساحت های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و قضایی به حمایت و هدایت مردم و جامعه پرداخت. صدور این احکام براساس نیابت و ولایتی است که مرحوم آخوند در برخی از احکام خود بدان اشاره فرموده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی توصیفی و با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای به بررسی مهم ترین احکام حکومتی آخوند خراسانی در حمایت از استقلال و اسلامیت آن، ازجمله حکم جهاد علیه متجاوزان روسی و انگلیسی، سرنگونی محمدعلی شاه، تحریم خرید کالای خارجی، احکام حکومتی در باب مشروطیت و موارد دیگر بپردازد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان