درخت حوزه‌های تخصصی

اخلاق اسلامی

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
اخلاق اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی
اخلاق عملی (اخلاق دستوری) اخلاق کاربردی اخلاق نظری اخلاق نقلی و تاریخی (نمونه های رفتاری) کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۲۱ تا ۳۴۰ مورد از کل ۳٬۲۲۲ مورد.
۳۲۱.

تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان پایه دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه های تربیت اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۴) 79-90

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا هدیه های آسمان دوم ابتدایی تربیت اخلاقی آنتروپی شانون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۶ تعداد دانلود : ۶۵۰
یکی از مسائل مهم در آموزش و پرورش، تربیت اخلاقی است؛ چون آموزش و پرورش نقش مهمی در تربیت اخلاق مدار در دوران کودکی و بعد از آن ایفا می کند و سبب رشد شخصیت دانش آموزان، نگرش و آگاهی آنان می شود. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان پایه دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه های تربیت اخلاقی است. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و جامعه پژوهش، محتوای کتاب درسی هدیه های آسمان پایه دوم ابتدایی است. در این مطالعه از روش تحلیل محتوا و از روش «آنتروپی شانون» برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب هدیه های آسمان پایه دوم ابتدایی بیشترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه دینداری (394/0) و کمترین آنها مربوط به مؤلفه های تفکر و تعقل و احترام (0) است. با توجه به یافته های پژوهش در محتوای این کتاب، به برخی از مؤلفه های تربیت اخلاقی کمتر توجه شده است. توجه به مؤلفه های اخلاقی و آموزش آن به دانش آموزان دوره ابتدایی، می تواند نگرش ها، عادت ها و رفتارهای مناسبی را در آنان ایجاد نماید و ارزش های اخلاقی و معنویت را در وجودشان نهادینه سازد.
۳۲۲.

بررسی جایگاه اخلاق فضیلت در اخلاق هنجاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 91 - 119

کلیدواژه‌ها: اخلاق فضیلت اخلاق هنجاری فاعل فضیلتمند فضیلت گرایی فضیلت محوری قرب الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۵۴
اخلاق فضیلت به عنوان یکی از شاخه های سه گانه اخلاق هنجاری مشهور است، ولی برخی از فلاسفه اخلاق موافق جایگاه مستقلی برای آن در اخلاق هنجاری نیستند. سؤال مقاله حاضر این است که سخن حق در مورد جایگاه اخلاق فضیلت در پژوهش های اخلاق هنجاری چیست؟ آیا ادله قائلین به استقلال اخلاق فضیلت در مقابل دیگر رقبا یعنی وظیفه-گرایی و غایت گرایی، بدون اشکال می باشد؟ راه حل پیشنهادی چیست؟ گردآوری داده ها در این مقاله کتابخانه ای بوده و با روش توصیفی تحلیلی به تبیین سؤالات و پاسخ گویی به آنها پرداخته است. قائلین به اخلاق فضیلت تقریر های مختلفی برای اخلاق فضیلت داشته اند که فضیلتمندیِ فاعلِ اخلاقی در همه آنها مشترک است. علل روی آوری به اخلاق فضیلت نیز متعدد بوده و بیشتر ناظر به نقاط ضعف نظریه های رقیب است. بررسی ها نشان از آن دارد که هم به تقریرهای اخلاق فضیلت اشکال وارد است و هم ادله روی آوری به آن قابل خدشه می باشد. نتیجه آن است که اگرچه اخلاق فضیلت جایگاه مستقلی در اخلاق هنجاری ندارد ولی دغدغه های منطقی قائلین به اخلاق فضیلت، توسط نظریه ی غایت گرای اخلاق اسلامی، معروف به نظریه قرب الهی، قابل حل می باشد.
۳۲۳.

کاوشی اخلاقی درباره عقیم سازی حیوانات خانگی و حیوانات ولگرد(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۱) 11 - 36

کلیدواژه‌ها: عقیم سازی حیوان خانگی حیوان ولگرد ادله اخلاقی شأن اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۲۶۸
در عصر کنونی، عقیم سازی حیوانات خانگی و حیوانات ولگرد خیابانی، به عنوان راهی برای مهار جمعیت آن ها و در نتیجه، مقابله با افزایش تعداد حیوانات ولگرد ناشی از رهاشدن حیوانات خانگی، جایگزین کشتن آن ها شده است. درستی یا نادرستی اخلاقی این کار موجب اختلاف نظر میان دانشمندان حوزه اخلاق کاربردی شده و برای اخلاقی یا غیراخلاقی بودن آن، ادله متعددی مطرح شده است. هرچند ادله موردنظر مبتنی بر پاره ای از واقعیات است، اما در عین حال متأثر از انگیزه های منفعت طلبانه یا خیرخواهی برای حیوانات و گاهی نیز برگرفته از منابع درون دینی است. در این پژوهش که به روش اسنادی از نوع تحلیل محتوا و روش مطالعه کتابخانه ای انجام شده، تلاش بر این است که ضمن تأمل درباره ادله طرفین تزاحم، راه برون رفت از تزاحم های اخلاقی موجود در این پدیده بررسی شود. یافته های این نوشتار حاکی از آن است که نه تنها بازنگری در بُعد نگرشی «مبانی» عقیم سازی حیوانات ضروری است، بلکه در بُعد عملی نیز تغییر در سبک زندگی، محدودسازی فعالیت پرورشگاه های تولید حیوانات خانگی و توجه بیشتر به تزاحم منافع  انسان و حیوان و آسیب های احتمالی ای که این عمل بر حیوانات وارد کرده است، ضرورت دارد.
۳۲۴.

اخلاق خدمت در سیره و آموزه رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 43 - 70

کلیدواژه‌ها: اخلاق خدمت نیازمندان بخشش کارگزاران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۲۱۹
در فرهنگ دینی، خدمت رسانی به مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. اولیای الهی همواره در خدمت به خلق پیش قدم بوده و به پیروان خویش سفارش نموده اند. پیامبر اکرم6 میزان محبوبیت نزد خدا را وابسته به خدمت رسانی معرفی کرده و امام رضا7 نشانه کمال عقل انسان را خدمت رسانی به دیگران تبیین می کند. در جوامع سکولار، غایت خدمت به دیگران، اموری مانند سلامت بدنی و روحی و یا آبادانی و توسعه شهر و روستائی است که فرد در آن زندگی می کند اما خدمت رسانی در فرهنگ دینی زمینه رشد و تعالی، کمال انسانی و قرب به خداوند را برای فرد فراهم می آورد. در آموزه های دینی خدمت گزاری به دیگران، برترین مصداق عبادت و بندگی خدا معرفی شده و مورد تأکید قرارگرفته است. اخلاق خدمت در سیره و آموزه رضوی از چنان گستره ای برخوردار است که علاوه بر فعالیت خدمت رسانی، تصمیم و نیت خدمت گزارانه را نیز مشمول پاداش الهی می داند. این جُستار، قواعد و اصول اخلاق خدمت گزاری را در سه حوزه «اخلاق خدمت به نیازمندان»، «اخلاق جود و بخشش» و «اخلاق خدمت برای کارگزاران» در سیره و آموزه امام رضا7 مورد بررسی قرارداده است. امام رضا7 خدمت به نیازمندان را موجب ایمنی از سختی های قیامت معرفی می کند و خدمت رسانی به آنان را برای همگان توصیه می فرماید. سیره رفتاری آن حضرت در حوزه اخلاق جود و بخشش به گونه ای بوده است که دریافت کننده خدمت هیچگاه احساس شرمندگی نکند. امام رضا7 حاکمان جامعه را به رسیدگى نسبت به اوضاع مسلمانان و توده مردم مورد تأکید قرارمی دهد و کارگزاران را به برابرى و برادرى با مردم سفارش می کند. در اخلاق خدمت در سیره و آموزه رضوی، وظایف کارگزاران نظام اسلامى تنها نسبت به مسلمانان خلاصه نمی شود بلکه مسئولیت دارند تا براى تمام انسان هاى تحت قلمرو حکومت خود با هر مرام و مسلکی که باشند خدمت رسانی کنند و کرامت انسانی آنها را ارج گذارند.
۳۲۵.

خودآئینی اخلاقی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 5-24

کلیدواژه‌ها: خود آئینی خودآئینی اخلاقی خود قانون گذاری خود قوام بخشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۱۷۸
خودآئینی مفهومی است که از زمان یونان باستان در عرصه سیاست مطرح بوده است اما کانت نقشی بنیادین در اخلاق برای آن قائل شد. او معتقد است فاعل اخلاقی علاوه بر این که تابع امر مطلق، به عنوان قانون اخلاق است، آفریننده آن نیز هست. این مفهوم بعد از کانت تعاریف و جایگاههای دیگری همچون خود آئینی شخصی و خود آئینی عقلانی نیز یافت. دورکین در کتاب خود درباره خود آئینی ، صورت بندی عامی از خودآئینی اخلاقی بدست داده است که محور در آن "از آن خود بودن اصول اخلاق" با معانی گوناگون است. در این مقاله ابتدا مفهوم خودآئینی و مولفه های آن از قبیل خود قوام بخشی، خود کنترلی، عقلانیت و استقلال از نگاه فیلسوفان تبیین شده است و سپس از طریق همین مولفه ها، خوانشی از این مفهوم در قرآن کریم دنبال شده است. می توان گفت خود آئینی در برخی از معانی خود در قرآن کریم مطرح شده و یکی از مولفه های عامل اخلاقی قلمداد شده است.
۳۲۶.

بررسی نظام اخلاقی اسلام از منظر آیت الله مصباح یزدی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 7-24

کلیدواژه‌ها: نظام اخلاقی نظام اخلاقی اسلام حسن فعلی حسن فاعلی آیت الله مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۳۳۵
نظام اخلاقی اسلام گویای مجموعه ای هماهنگ و مرتبط از ارزش ها و لزوم ها درباره صفات نفسانی و رفتارهای اختیاری است که تمام آنها براساس جهان بینی اسلامی، هدف خاصی را پی می گیرند. آیت الله مصباح یزدی در تبیین این نظام اخلاقی، ارزش و لزوم اخلاقی را مبیّن رابطه متناسب و ضروری موجود میان صفات و رفتارهای اختیاری با نتایج آنها می داند. ایشان این رابطه را حاصل علیت تکوینی و محصول اراده الهی قلمداد می کند و نقش توحیدمحوری را افزون بر منشأ اخلاق، در لزوم نیت تقرب الهی فاعل اخلاقی از اراده بر انجام فعل تا وصول به هدف تبیین می نماید. آیت الله مصباح یزدی هدف اخلاق را نیز کسب کمالات متناسب با خلقت بشری دانسته است که از آن به «قرب به کمال مطلق» یا همان «قرب الهی» تعبیر می شود. راه وصول به این هدف را نیز به روش حصر عقلی در چارچوب اخلاق الهی، فردی، اجتماعی و زیست محیطی برمی شمرد. این تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی، تبیین ایشان از نظام اخلاقی اسلام را منسجم، عقلانی، واقع گرایانه، دینی، مطلق گرایانه، وحدت گرایانه و شمول گرایانه می داند. این مقاله افزون بر توجه به آثار تبیین نظام اخلاقی اسلام از منظر ایشان، به چگونگی رابطه تولیدی حُسن فعلی از حُسن فاعلی و تناسب خودگرایی و خداگرایی پرداخته است.
۳۲۷.

بررسی الگوی «شهودگرای اجتماعی» جاناتان هایت براساس اندیشه آیت الله مصباح یزدی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۴) 7-26

کلیدواژه‌ها: الگوی شهودگرای اجتماعی جاناتان هایت اندیشه آیت الله مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۷
یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه روان شناسی اخلاق، «فرایند ذهنی و عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقی» است. رویکردهای گوناگون روان شناسی طی قرن گذشته، نگاه های متفاوتی ارائه داده و هریک بر تأثیر عامل خاصی تأکید داشته است. یکی از الگو های اخیر که توسط روان شناس معاصر جاناتان هایت طراحی شده، الگوی «شهودگرای اجتماعی» است. متفکران نظرات متفاوتی درباره این الگو طرح نموده اند که موجب شده است به یکی از جنجالی ترین موضوعات روان شناسی اخلاق تبدیل شود. با توجه به اینکه فیلسوف معاصر، آیت الله مصباح یزدی، به جنبه های روان شناسی اسلام نیز توجه داشته ، این مقاله کوشیده است الگوی «شهودگرای اجتماعی» را با توجه به اندیشه های ایشان بررسی کند. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و گردآوری داده ها با مراجعه به آثار ایشان صورت گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در نقد الگوی «شهودگرای اجتماعی»، می توان عواملی همچون نادیده گرفتن بعد فرامادی انسان، بی توجهی به عنصر اختیار، تقلیل عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقی به فرهنگ و عوامل زیستی و غریزی، تعریف نادرست «دستگاه تحریکی» ذیل «دستگاه ادراکی»، مغالطه «سرعت در قضاوت و نفی استدلال»، و سوگیری در انتخاب معماها را مطرح کرد.
۳۲۸.

نقد دیدگاه رشداخلاقی کولبرگ از منظر قرآن با رویکرد ساختارشناسی جنسیت زن(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۳زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ (پیاپی ۷۴) 95 - 119

کلیدواژه‌ها: رشد اخلاقی اخلاق زنان کولبرگ اخلاق کاربردی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۲۷
رشد اخلاقى که حیطه افعال اختیاری فرد را شامل می شود به رش د انسان در جنبه های شناخت، رفتار و عواطف فرد می پردازد. از دیدگاه روان شناسان، قبول یا رد این قاعده که همه انسان ها از ویژگی های خاص روانی-شناختی برخوردار هستند، در تبیین رابطه اخلاق و جنسیت نقش تعین کننده دارد. بر این اساس، موضوع نحوه رابطه جنسیت با فضایل اخلاقی، محل بحث و تضارب آرا قرار دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تطبیقی رابطه جنسیت با فضائل اخلاقی با رویکرد کاربردی از دیدگاه کولبرگ و قرآن کریم پرداخته و به این نتیجه رسید که کولبرگ، رفتار و تفکر اخلاقی را به یکدیگر وابسته می داند و اعتقاد دارد کسانی که از قضاوت اخلاقی بالاتری برخوردارند، اخلاقی تر از کسانی هستند که قدرت تشخیص کمتری دارند. او بر این باور است که رشد اخلاقی دارای پنج مرحله است و زنان از نظر تشخیص و رفتار تا مرحله دوم فراتر نمی روند؛ اما در آموزه های دین اسلام، دستیابی زنان و مردان به فضائل اخلاقی، یکسان است و نتایج تحقیق مبین آن است که زنان و مردان در چهار جنبه توصیف شناسی رشد اخلاقی، ریشه های رشد اخلاقی، ابزارهای کمک کننده رشد اخلاقی و برونداد و نتیجه رشد اخلاقی با مردان مشترک هستند و تعابیر قرآن در هر چهار زمینه به صورت یکسان می باشد.
۳۲۹.

بررسی ارزش اخلاقی فرزندآوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 119 - 151

کلیدواژه‌ها: ارزش اخلاقی فرزندآوری ارزش ذاتی و غیری اخلاق دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۹
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی درصدد تعیین ارزش اخلاقی فرزندآوری با رویکرد نقد دیدگاههای مطرح شده و تبیین دیدگاه صحیح برآمده است. بررسی نشان می دهد دو دیدگاه می توان درباره ارزش اخلاقی فرزندآوری تبیین و صورت بندی نمود که عبارت هستند از دیدگاه ضداخلاقی بودن فرزندآوری و دیدگاه ارزش ذاتی داشتن آن. دیدگاه قائلان به ارزش ذاتی فرزندآوری که بر پایه ارزش ذاتی انسان و نیز ارزش ذاتی ادراک ارزش ها توسط انسان، صورت-بندی شده است، با اشکال خلط ارزش ذاتی و غیری مواجه است و در نتیجه قابل پذیرش نیست. همچنین استدلال بر ضداخلاقی بودن فرزندآوری از طریق ضداخلاقی بودن ازدواج، به جهت ضعف تبیین های ارائه شده ناتمام و غیر قابل پذیرش است. در نهایت این پژوهش نشان می دهد با استناد به دیدگاه ضرورت بالقیاس الی الغیر و از طریق بررسی منابع دینی جهت فراهم آوردن کبرای کلی قیاس که تعیین کننده محمول(خوب/ بد) برای موضوع(فرزندآوری) در قضیه اخلاقی است، می توان به دیدگاه سومی دست یافت که عبارت باشد از ارزش غیری فرزندآوری. در این دیدگاه فرزندآوری چون زمینه نیل به کمال نهایی انسان را فراهم می کند، دارای ارزش اخلاقی غیری دانسته شده است.
۳۳۰.

آموزش اخلاق حرفه ای معلم با تاکید بر حقوق و تکالیف اسلامی در دانشگاه فرهنگیان؛ اثربخشی، چالش ها و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 105 - 123

کلیدواژه‌ها: اخلاق حرفه ای معلم اثربخشی آموزش دانشگاه فرهنگیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۷۷
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش اخلاق حرفه ای در دانشگاه فرهنگیان و کاوش چالش ها و راهکارهای آن انجام گرفته است. به این منظور، از روش پژوهش ترکیبی استفاده شده است. در بخش کمّی از طرح تحقیق نیمه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون وگروه کنترل بهره گرفته شد. جامعه پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه فرهنگیان کرمان در نیمسال دوم تحصیلی 1400-1399 بود. 1 کلاس از دانشجویان رشته آموزش ابتدایی ورودی مهر 1398 که درس اخلاق حرفه ای معلم را اخذ کرده بودند به عنوان گروه آزمایش و 1 کلاس از دانشجویان همین رشته و ورودی که این درس را اخذ نکرده بودند، به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه اخلاق حرفه ای قاسم زاده (1393) بود. تجزیه و تحلیل داده ها با روش آمار توصیفی، تحلیل کوواریانس تک متغیره و توسط نرم افزار SPSS22 انجام شد. در بخش کیفی، از تحلیل مضمونی براون و کلارک (2006) استفاده شد. نتایج بخش کمّی نشان داد که آموزش اخلاق حرفه ای معلم به طور معنی داری موجب افزایش اخلاق حرفه ای دانشجومعلمان می شود (001/0> P)؛ اما همچنان با حد مطلوب فاصله دارد. در بخش کیفی، چالشهای این برنامه شامل چالش های میدان اندیشه (کم رنگ شدن اخلاق در جامعه؛ بی-توجهی به قدر و منزلت معلمی) و چالش های میدان عمل (تعارض میان آموخته ها و میدان عمل؛ مشکلات برنامه درسی) واکاوی شد. همچنین، راهکارهای ارتقا آموزش اخلاق در دو سطح دانشگاه (سیاست های جذب دانشجو؛ سیاست های انتخاب استاد؛ توانمندسازی مداوم) و کلاس درس (انتخاب محتوای مناسب؛ استفاده از روشهای تدریس مناسب) شناسایی گردید.
۳۳۱.

مبانی، مبادی و منابع نظام تربیت وحیانی (درآیات آغازین سوره جمعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۸) 93 - 116

کلیدواژه‌ها: مبانی و مبادی تربیت منابع تربیت نظام تربیت وحیانی سوره جمعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۸۵
در سوره مبارک جمعه، نمای کلی نظام تربیت وحیانی به تصویر کشیده شده و شاخص های اصلی آن برشمرده شده است. در این سوره به ترتیب، مبانی و مبادی تربیتی، منابع تربیت، پشتوانه های تداوم تربیت، موانع تربیتی، نتایج و آثار تربیت و آسیب ها و آفت های تربیت یکی پس از دیگری نمایان است. ترتیب یاد شده از مؤلفه های نظام تربیت وحیانی، بر سیر ترتیبی آیات سوره جمعه منطبق است. این مقاله، مبانی و مبادی و منابع در نظام تربیت وحیانی را برپایه معارف سوره جمعه شناسانده و انطباق آن بر سیر ترتیبی آیات سوره را می نمایاند، ازاین رو در بخش نخست، مبانی و مبادی تربیتی که بر معارف «بسم الله الرحمن الرحیم» و آیه نخست سوره منطبق است به تفصیل برشمرده شده و در بخش دوم، منابع تربیت که بر معارف آیه دوم سوره منطبق است به تفصیل تبیین شده است. استعانت و استمداد، اسم و نشان خدایی، اعتقاد به ذات جامع جمیع کمالات، رحمت عام و خاص خداوند، عیون و شهود پروردگار بودن عالم آفرینش، مالکیت و مُلوکیت خداوند، قدوس بودن و عزت خداوند و حکیم بودن او مبانی و مبادی تربیتی محوری در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و آیه اول سوره جمعه اند و وجود مبارک حضرت رسول اکرم (ص)، تلاوت آیات الهی، تزکیه، کتاب خدا و حکمت نیز از جمله مهمترین منابع تربیت اند که در آیه دوم سوره جمعه یاد شده است.
۳۳۲.

صداقت از منظر غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 47 - 69

کلیدواژه‌ها: غزالی صداقت راستگوئی دروغگوئی صدق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۶۶
صداقت یکی از فضایل مهم اخلاقی است که هدف این نوشتار تبیین ماهیت و حکم اخلاقی آن از منظر غزالی است. صداقت در کلام غزالی در دو معنای عام و خاص بکار رفته است. صداقت در معنای عام، شامل شش معنا و به تعبیری، شش نوع است: راستگوئی، اخلاص، راسخ بودن در عزم و اراده، وفای به عهد و عزم، تطابق ظاهر و باطن و ایمان واقعی داشتن که به نظر می رسد این شش معنا را بتوان به دو معنا بازگرداند: یکی التزام به واقع و حقیقت است و دیگری راسخ بودن در عزم و اراده است. صداقت در معنای خاص، راستگوئی است. غزالی حکم اولی راستگوئی را وجوب و دروغگوئی را حرمت ذکر می کند، ولی در شرایطی که از راستگوئی محذوری بزرگتر از محذور دروغگوئی پیش آید، دروغگوئی را جایز می شمارد. وی بر اساس عقل و روایات، دروغگوئی را در برخی موارد مانند: نجات جان انسان، دفع ضرر آبرویی و مالی، برای اصلاح بین مردم، در شرایط جنگ و دروغگوئی به زوجه را جایز می شمارد. قبح دروغ از نر غزالی اعتباری و به خاطر ضررهای ناشی از آن است. وی توریه را راهی برای گریز از دروغ گفتن در شرایط اضطرار بیان می کند، ولی گفتنش را در غیرموارد ضروری جایز نمی شمارد.
۳۳۳.

فضایل مجرمانه مقایسه دیدگاه ماکیاولی و غزالی در خصوص اخلاقی بودن بی رحمی حاکمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 91 - 115

کلیدواژه‌ها: فضایل مجرمانه ماکیاولی غزالی شهریار نصیحت الملوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۸۶
در تاریخ فلسفه اخلاق، هرگاه از واژه فضیلت یاد شده، تعابیر تحسین برانگیزی به همراه داشته اما، ماکیاولی شاید برای نخستین بار از فضایلی برای حاکمان پرده بر می دارد، که نه تنها تحسین برانگیز نیستند که برای یک مخاطب بیرونی نفرت انگیز خواهد بود. بنا به تفسیر مشهور، ماکیاولی وظیفه حکومت حفظ اقتدار و تامین امنیت و رفاه برای مردم است و نه ترویج اخلاق. پس اگر در مقام تعارض بین این دو قرار گرفتیم، شهریار بی هیچ تاملی باید اخلاق را قربانی سازد. این نگاه ماکیاولی به مذاق اندیشمندان خوش نیامده و لذا ماکیاولیسم همواره یک عبارت همراه با تحقیر برای کسانی بوده که حاضر شده اند برای حفظ قدرت اخلاق را زیر پا بگذارند. اما باید توجه کرد دستورات ماکیاولی را اگر در دستگاه اخلاق فایده گرا بسنجیم، لزوما غیراخلاقی نیست. در میان فیلسوفان مسلمان نیز غزالی به ویژه در در نصیحت الملوک توصیه هایی مشابه ماکیاولی دارد. اگرچه پیشنهادهایی که غزالی به حاکم می کند گاه از جنس مجرمانه است، لیکن تفاوت در مبانی و نوع رویکرد اخلاقی بین ماکیاولی و غزالی، سرنوشت متفاوتی را رقم خواهد زد. چون غزالی بر خلاف ماکیاولی، فضیلت گراست و اتفاقا فایده گرایی را نقد می کند.
۳۳۴.

طبقه بندی فضایل اخلاقی قرآن کریم (با محوریت پنج شاخص: تکرار، حصر، تفضیل، تشبیه، و بررسی عبارت ها و مضمون ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ 106-128

کلیدواژه‌ها: اخلاق طبقه بندی مفاهیم اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۹۲
قرآن کریم که بخش مهمی از آیات آن بیان مفاهیم اخلاقی است سعی دارد با رهنمودهای اخلاقی جامعه ای به وجود آورد که دارای کمال مادی و معنوی باشد. ضرورت وجود جامعه اخلاقی امروز بیش از هر زمان دیگر احساس می شود که تحقق آن ممکن نیست مگر در سایه سار تربیت اخلاقی؛ که عوامل مختلف نظری و عملی در ایجاد آن نقش دارند؛ از جمله عوامل نظری، طبقه بندی مفاهیم اخلاقی است تا به این ترتیب هم بتوان به شناسایی اهم و مهم در مفاهیم اخلاقی رسید و هم گام های تربیتی برای تربیت نفوس افراد جامعه به درستی مشخص شود، لذا نویسنده در جستار حاضر با هدف پژوهشیِ ذکر شده با روشی توصیفی-تحلیلی به طبقه بندی فضایل اخلاقی با محوریت روابط انسانی در آیات قرآن پرداخته است که در حدود 95 آیه را با محوریت پنج شاخصِ تکرار، حصر، تفضیل، تشبیه و بررسی عبارت ها و مضمون ها مورد کاوش قرار داده است که بر این اساس توانسته است دوازده صفت از شانزده صفت اخلاقی را به عنوان یافته های پژوهش در دو شاخه با نقطه اوج و تلاقی صفت اخلاقی «شکر» طبقه بندی کند.
۳۳۵.

حیوان از حس تا سوژگی: گفتاری در فلسفه اخلاقِ زیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: شرارت حقوق حیوانات درد مهرورزی حقوق سوژگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۵۳۵
یکی از عللی که حیوان را مستحق خشونت می کند، تصور فقدان عقلانیت و سوژگی در آن است؛ اما اگر بتوان برای حیوان نوعی سوژگی را تشخیص داد، می توان به آینده ای امیدوار بود که حیوان دیگر تحت سیطره ی هیچ گونه آزار انسانی قرار نگیرد. در همین راستا، این پژوهش درنظر دارد مسئله و مخاطره ی تعامل میان انسان و حیوان را با رویکردی تازه و عملی در میان نهد. رویکرد کلی و روشی در این پژوهش «پدیدارشناسی» و به طور مشخص «پدیدارشناسی اخلاقی» است که پیامد آن طرح چهار سئوال درخصوص درد و رنج حیوان، مهر حیوان، حق حیوان و سوژگی حیوان است. بنابراین ترتیب و توالی این چهار امر را در پیوستاری می گذاریم که یک سرش از جنس حس و تجربه و سر دیگرش از جنس مفهوم و کلیت است؛ تا در نهایت به احکامی از جنس «کلی مشخص» دست یابیم. در مجموع، به منظور کاهش مرارت، شرارت و خباثت در تخیلی پدیدارشناسانه سوژگی حیوان را به نحوی تصویر می کنیم که ما را از زندگی ساقط نکند و نتیجه اش کاهش ظلم میان مدرک های حیات باشد. بدین ترتیب در این نوع استدلال نه انسان حیوان می شود و نه حیوان انسان. این یک قراردادِ انسانی است در مقابل قرارداد طبیعی و الهیاتی که گامی به سوی اجتناب از «ته مانده های رفتارِ انسانِ غیرمدرن که حیوانات را ابزار می پندارند» برمی دارد. بنابراین مسیرکاهش شرارت برای انسان، پذیرش نوع و سطحی از حقوق برای حیوانات است.
۳۳۶.

اخلاق الهی یا محوریت اسماء الله در اخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 27 - 44

کلیدواژه‌ها: واقع گرایی اخلاقی حقایق اخلاقی اسما و صفات الهی اخلاق الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
بحث از هستی شناسی حقایق اخلاقی، مهم ترین مسئله درقلمرو فلسفه ی اخلاق ب ه شمار می رود . عده ای واقع گرایند و در بین واقع گرایان نظریات مختلفی وجود دارد. در این مقاله دیدگاهی نوین بر مبنای واقع گرایی ارائه شده که آن را نظریه ی «اخلاق الهی» نامیده ایم. طبق این دیدگاه، خوبی و بدیِ اوصاف و افعال انسانی، بر مدار خداوند که واقعی ترین وجود عالم است و صفات و افعال او، خیر و خوب است و اسما و صفات الهی تعیین می گردد. اوصاف و افعالی که مطابق با صفات و اسمای خداوند باشد، خیر است و اوصاف و افعالِ غیرمطابق با آن، شرّ محسوب می شود. این نظریه هم از طریق عقلی با توجه به واقعیت اصیل بودن خداوند و خیر محض بودن او و محوریت او و هم از طریق نقلی-با توجه به خیر بودن خداوند در قرآن و روایات و مأموریت انسان برای تحلّی به اسمای الهی و ربّانی شدن و نیز خلیفه اللهی- اثبات شده است.
۳۳۷.

بررسی و تحلیل دیدگاه آیه الله مصباح یزدی در مورد ملاک اعتبار گزاره های اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۵ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۷) 85-101

کلیدواژه‌ها: ملاک اعتبار قضایای اخلاقی گزاره های اخلاقی محمد تقی مصباح یزدی حسن و قبح عقلی مشهورات فرا اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۱۱
آیه الله محمد تقی مصباح یزدی دیدگاه رایج فلاسفه در مورد ابتنای قضایای اخلاقی بر مشهورات و نیز دیدگاه علامه طباطبایی در مورد ابتنای قضایای اخلاقی بر قضایای اعتباری و برساخته بشری را نمی پذیرد و تلاش می کند نشان دهد که قضایای اخلاقی ریشه در واقعیت ها دارند و مقصود فلاسفه هم از مشهوری دانستن قضایای اخلاقی، اعتبار این قضایا تنها به دلیل شهرت نیست. آیه الله مصباح یزدی، نظریه متکلمین در مورد بداهت حُسن و قبح قضایای اخلاقی را نیز نمی پذیرد و معتقد است حتی اصولی نظیر حُسن عدالت، بی نیاز از استدلال نیست. ایشان بر این باورند که معیار خوبی یا بدی افعال و اعتبار قضایای اخلاقی، تناسب آنها با هدف نهایی و کمال حقیقی انسان است. در این مقاله با روش تحلیلی و تطبیقی، ضمن تبیین دیدگاه آیه الله مصباح یزدی  درباره معیار اعتبار قضایای اخلاقی، افزون بر سنجش سازگاری دیدگاه ایشان در دفاع از فلاسفه با عبارات فیلسوفان،  به تحلیل و بررسی اعتبار دیدگاه ایشان پرداخته شده است.
۳۳۸.

بررسی نظریه همدلی مارتین هافمن در آینه اخلاق اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۵ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۷) 5-30

کلیدواژه‌ها: همدلی نظریه همدلی هافمن اخلاق اسلامی هیجانات اخلاقی روان شناسی مثبت گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۵۹
نظریه همدلی مارتین هافمن در زمره نظریه های هیجان محور در روان شناسی اخلاق قرار دارد. همدلی آن گونه که هافمن در نظر می گیرد، حالتی هیجانی است که بیش از آن که با شرایط و وضعیت فاعل اخلاقی تناسب داشته باشد، با شرایط و وضعیت طرف مقابل تناسب دارد. هافمن معتقد است که پریشانی همدلانه با برانگیختن «احساس گناه»، منبعی برای انگیزش اخلاقی فراهم می کند. او یک نظریه جامع اخلاقی مبتنی بر همدلی را پیشنهاد می کند و مدعی است که در موقعیت های پنج گانه ای که در تعاملات اجتماعی ایجاد می شوند، همدلی به رفتار صحیح و اخلاقی منجر می شود. هدف پژوهش حاضر، بررسی این ادعا از منظر اخلاق اسلامی است. با مراجعه به منابع نقلی دینی، برخی از کاستی های این ایده شناسایی شد؛ از جمله «متمرکز بودن همدلی بر افراد حاضر»، «عدم اشتمال همدلی بر اخلاق فردی»، «عدم پوشش سطوح مختلف اخلاق توسط همدلی»، «عدم تلازم خیر و صلاح افراد با خواسته های آنها»، «بی توجهی به نیازمندان عفیف در اخلاق همدلانه»، «وابسته کردن عدالت به کیفیت رابطه میان افراد» و «کارکردهای منفی همدلی شدید برای زیست اخلاقی». در نتیجه، می توان گفت همدلی به عنوان یک هیجان، از جمله برخورداری های شخص کامل اخلاقی است، ولی نمی توان آن را اساس اخلاق قرار داد و قضاوت اخلاقی را بر آن بنا کرد.
۳۳۹.

تحلیل مقایسه ای مستندات اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام با دانشگاه های برتر دنیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۷ ۱۲۰-۹۵

کلیدواژه‌ها: مستندات اخلاقی منشور اخلاقی عهدنامه اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام دانشگاه های برتر جهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۴۶
هدف پژوهش تحلیل مقایسه ای مستندات اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام با دانشگاه های برتر دنیا است. جامعه پژوهش مشتمل بر 100 دانشگاه برتر جهان و 100 دانشگاه برتر جهان اسلام است. در این پژوهش از نمونه گیری تمام شماری و روش های مطالعات اسنادی و کتابخانه ای با بهره گیری از روش بهینه کاوی تجارب موفق ملی و بین المللی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد دانشگاه های برتر جهان (100%) نسبت به دانشگاه های برتر جهان اسلام (85%) بیشتر به مستندات اخلاقی توجه دارند. باید بیان کرد که وحدت رویه خاصی در بیان محتوای مستندات اخلاقی به چشم نمی خورد. در مستندات اخلاقی دانشگاه ها بیشترین توجه نسبت به تعهد افراد در قبال دانشگاه است تا تعهد دانشگاه در قبال افراد. همچنین پیشنهاد هایی برای ایجاد سند جامع اخلاقی متناسب با دانشگاه های کشور های اسلامی ارائه شده است.
۳۴۰.

عوامل و موانع بینشی توکل در اخلاق اسلامی با تأکید بر دیدگاه آیت الله مصباح یزدی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 21-38

کلیدواژه‌ها: توکل عوامل و موانع بینش اخلاق اسلامی آیت الله مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۲۵۸
در دیدگاه آیت الله مصباح یزدی تنها راه رسیدن به سعادت، ایمان و رکن اصلی آن «توکل» بر خداوند متعال است. «توکل» یعنی: انسان با ایمان و باور کامل، همه امور را به خداوند واگذارد و او را تکیه گاهى مطمئن براى خود قرار دهد. در این صورت خداوند نیز او را کفایت می کند. توکل فعلی اختیاری است که به یکباره و ناگهانی حاصل نمی شود، بلکه ملازم با نوع بینش، گرایش و کنش انسانی است. کسب و تقویت بینش و معرفت صحیح اولین گام در رسیدن به توکل است؛ زیرا با بررسی عوامل و موانع توکل در بعد بینشی، می توان با چشمی باز و به درستی در مسیر توکل قدم گذاشت. اما سؤال آن است که کدام عوامل بینشی به تقویت توکل می انجامد؟ و چه موانعی از ایجاد و تقویت آن جلوگیری می کند؟ پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل و موانع بینشی توکل در اخلاقی اسلامی با تأکید بر دیدگاه آیت الله مصباح یزدی، پس از تفحص، جمع بندى، طبقه بندى و ویرایش اطلاعات با روش توصیفى تبیینی انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که برای توکل باید معتقد به توحید بود و علاوه بر اعتقاد، باید به آن باورها ایمان داشت، و باید فهمی درست از خود و رابطه خود با خداوند پیدا کرد و از آن معارف غافل نبود و به این رابطه بیّن توجه داشت. همچنین دانستن نحوه تأثیرگذاری خداوند در عالم و آثار و نتایج توکل نیز تأثیر بسزایی در کسب این فضیلت دارد. از سوی دیگر، فقدان بینش توحیدی، غفلت، عدم درک صحیح از انسان و اعتقاد به وساطت غیرخدا در امور، از موانع بینشی توکل محسوب می شوند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان