منشور اخلاقی

مبحث معیارهای اخلاقی و قاعده تدوین منشور اخلاقی در طول حیات انسان مقولهای دیرین و دارای ابعاد و مولفههای مختلفی است، منظرگاههای علمی و تئوریکی و راهکارهای عملی فراوانی برای این موضوع طرح شده و از دیرباز محل مناقشه ارباب نظر در حوزههای دین، فلسفه، اخلاق، روان شناسی و مدیریت بوده است. در این مقاله ضمن بررسی فعل اخلاقی، خاستگاههای روان شناختی و ارتباطی آن مورد بررسی قرار میگیرد و سپس نظریات متعدد مرتبط با معیارسنجی فعل اخلاقی از جمله نظریه دگردوستی، حسن و قبح ذاتی افعال، الهام وجدان و امثال آن بازنگری و به عوامل موثر بر رفتار اخلاقی و غیر اخلاقی پرداخته میشود. سپس اصول چهارگانه علم اخلاق ارزشی یعنی تعهد، نظارت، حسابگری و سرزنش نیز با استناد به روایات مورد بررسی و مطالعات روانشناسان نیز مورد تاکید قرار میگیرد در نهایت زمینههای جهانی تدوین منشور اخلاقی سازمانها و معیارهای آن مانند اصل امانت، مالکیت، اعتماد، شفافیت و منزلت، انصاف، شهروندی و حساسیت متقابل تحلیل میگردند و مصادیق منشور یاد شده در ابعاد مورد مطالعه نیز ارائه میگردد.

روبه رو شدن با مسئولیت های اخلاقی و اجتماعی در فرآیند رشد هر حرفه جایگاه ویژه ای دارد و همواره مورد توجه دست اندرکاران آن حرفه است. بحث اخلاق در حوزه ی طراحی گرافیک نیز ازجمله مباحث مهم و قابل بررسی است. پژوهش پیش رو در صدد آن است که ضمن جستجو در حوزه طراحی گرافیک، رویکردهای اخلاقی مطرح در این رشته را شناسایی کند و با برجسته نمودن نقطه عطف های تاریخِ طراحی گرافیک، دغدغه های اصلیِ مسئولیت و اخلاق را در این حرفه مشخص نماید. همچنین، دامنه ی مسئولیت طراح گرافیک در مقابل معضلاتِ اجتماعی (همچون مصرف گرایی)، معضلات محیطی (همچون گرم شدنِ زمین) و مسئولیتِ انتقال و بیانِ حقیقت توسط طراح را مورد بحث قرار دهد. در این نوشتار هدف این است که محورهای اصلی مطرح در اخلاق حرفه ای و دغدغه های اندیشمندان این حوزه مشخص شود و تعاریف و رویکردهای مبتنی بر اخلاق در طراحی گرافیک  مورد کندوکاو قرار می گیرد. سپس موضوعات شاخص مطرح شده در حیطه ی اخلاق در طراحی گرافیک شامل انتقال حقیقت، سرسپردگی طراح به سفارش دهنده، مسئله ی سلامت اخلاقی سفارش دهنده، حقوق طراحان همکار، حقوق طراحان زیردست، حقوق مخاطبان و وجدان حرفه ای بحث می شوند. در پایان، مسئولیت پذیری طراح در مقابل سایرین و همچنین تعهد به نوعی طراحی مسئولانه و انسان محور به عنوانِ راهِ حل های یافت شده در این نوشتار ارائه می شود. همچنین مشخص می گردد که برخی از جریانات اخلاق محور، موافق آگاهی دادن به مخاطب و برخی موافق با وجدان حرفه ای طراحان هستند.

هدف: هدف این پژوهش طراحی و تبیین الگوی بومی اخلاق حرفهای مدیران دانشگاهها و شناسایی ابعاد و مؤلفههای آن بر اساس آموزههای نهجالبلاغه بود. روش: راهبرد این پژوهش، روش تحلیل مضمون بود. از طریق مطالعه عمیق و سطر به سطر کتاب گرانقدر نهجالبلاغه، مصادیق اخلاق حرفهای در آن با کمک نرمافزار Maxqda10 استخراج شد. یافتهها: در بررسی اولیه متن، 386 مضمون پایه شناسایی شد. مضمونهای دارای همپوشانی مفهومی، در 33 مضمون سازماندهنده جمعبندی و در نهایت، با سه مضمون فراگیر سازماندهی شدند. حاصل نهایی تحلیل متن نهجالبلاغه، منجر به ظهور الگوی بومی ایرانی- اسلامی، به عنوان «اخلاق حرفهای مدیران دانشگاهها» شد. مهمترین مؤلفهها عبارتند از: آزادی بیان و استقلال رای؛ خدمتگزاری؛ اعتدال و میانهروی؛ شفافیت و حقمداری، شایستهسالاری. نتیجهگیری: این پژوهش الگوی کامل و جامع اخلاق حرفهای را برای مدیران دانشگاهها ارائه کرد. رهنمودهای امام علی(ع) در این الگو میتواند به عنوان منشور اخلاقی مدیران دانشگاهها، استفاده شود.

تمام پژوهش ها و اسناد، مبنای فلسفی دارند و با توجه به آنکه پارادایم به سیستم کلی اندیشیدن و تفکر اشاره دارد، می تواند مبنایی برای مشخص کردن الگوهای حاکم بر پژوهش ها باشد. با اینکه مباحث مختلفی در زمینه پارادایم های سیستم های اطلاعاتی، منشورها و آیین نامه های اخلاقی سازمان ها مطرح شده است، هنوز پژوهشی در این زمینه بنا بر اطلاعات در دسترس پژوهشگر به بررسی پارادایم حاکم بر این منشورها نپرداخته است. با توجه به این خلأ، هدف از پژوهش پیش رو تبیین جایگاه پارادایم های اخلاقی در منشور اخلاقی سازمان هایی است که در حوزه سیستم های اطلاعاتی فعالیت می کنند. در این پژوهش با استفاده از روش فراترکیب و در نظر گرفتن شباهت های ظاهری و محتوایی، پارادایم های حاکم بر هر یک از بندهای منشور مشخص شده است. اطلاعات استخراج شده نشان داد پارادایم های پست مدرن و مدرنیسم، پارادایم های اخلاقی عمده در منشور اخلاقی انجمن کامپیوتر است که در مجموع، غلبه پارامترهای اخلاق کاربردی، مسئولیت اخلاقی، تربیت مقاومت گرا و سلطه ستیز، تربیت انتقادی و تربیت دموکراتیک در منشور اخلاقی انجمن کامپیوتر را نشان می دهد.

هدف: در پژوهش حاضر سعی شده است حرفه ای سازی مدیریت در بخش دولتی ایران با در نظرگرفتن اصل حفظ منافع عمومی نقد شود. طرح/ روش شناسی پژوهش/ رویکرد: پژوهش حاضر از نوع تحلیل تاریخی بوده و تلاش کرده است با تکیه بر شواهد تاریخی فرایند حرفه ای سازی را در بخش دولتی ایران با در نظرگرفتن شرایط محیطی و الزامات ناشی از آن تحلیل و نقد کند. یافته ها: نتایج تحلیل نشان می دهد که سه ائتلاف در خصوص مدیریت دولتی قابل طرح است: 1) طرفداران حرفه ای سازی مدیریت دولتی؛ 2) طرفداران حرفه زدایی در مدیریت دولتی؛ و 3) طرفداران حرفه ای سازی تعدیل شده. همچنین، یافته های این تحلیل گویای آن است که با توجه به مراحل شش گانه حرفه ای سازی مشاغل، حرفه ای سازی مدیریت دولتی در ایران از دهه 1340 در ایران شروع شده است و اکنون مراحل تکاملی خود را بسیار کُند و آرام طی می کند. ارزش/ اصالت پژوهش: تحلیل حرفه ای سازی مدیریت در بخش دولتی ایران با رویکرد حفظ منافع عمومی صورت گرفته است. این تحلیل توانست با تجمیع نظرات موافق و مخالف در خصوص حرفه ای سازی مدیریت دولتی، ضرورت حرفه ای سازی تعدیل شده را مورد تاکید قرار دهد.

هدف این مقاله بهینه کاوی تجارب موفق (ملی و بین المللی) در حوزه مستندات اخلاق حرفه ای دانشگاه ها و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود آن بود. جامعه پژوهش حاضر مشتمل بر 100 دانشگاه برتر جهان (بر اساس رتبه بندی رتبه بندی های معتبر شانگهای) و 539 دانشگاه ایران است که موردمطالعه قرارگرفته اند و از این تعداد 59 دانشگاه ایران و 100 دانشگاه خارج از کشور واجد مستندات حوزه اخلاق حرفه ای بودند؛ بنابراین روش نمونه گیری این پژوهش به صورت تمام شماری بود. این پژوهش کیفی است و از روش های مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و بهینه کاوی تجارب موفق ملی و بین المللی بهره برده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در حال حاضر در دانشگاه های ایران و حتی دانشگاه های برتر جهان بیشتر به عهدنامه اخلاقی توجه می شود و منشور اخلاقی مورد غفلت قرارگرفته است. درواقع دانشگاه هایی هم که دارای مستندات حوزه اخلاق حرفه ای هستند، وحدت رویه خاصی در بیان محتوای آن ندارند. از دیگر سو، یافته ها حاکی از آن است که سند جامع اخلاقی در دانشگاه ها باعث وحدت رویه در پیاده سازی اخلاقیات در دانشگاه ها می شود که این امر موجب مدیریت و تعامل بهتر و کاراتر و در کل پیاده سازی بهتر اخلاق حرفه ای در دانشگاه ها می شود؛ بنابراین لازم است که روسا و مدیران دانشگاه ها توجه بیشتری نسبت به تدوین سند جامع اخلاقی برای دانشگاه ها داشته باشند. درنهایت بر اساس مطالعه مبانی نظری، پیشینه پژوهش و بهینه کاوی تجارب موفق ملی و بین المللی راهکارهایی به منظور تدوین و ارتقای مستندات حوزه اخلاق حرفه ای دانشگاه ها ارائه شده است.

هدف پژوهش تحلیل مقایسه ای مستندات اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام با دانشگاه های برتر دنیا است. جامعه پژوهش مشتمل بر 100 دانشگاه برتر جهان و 100 دانشگاه برتر جهان اسلام است. در این پژوهش از نمونه گیری تمام شماری و روش های مطالعات اسنادی و کتابخانه ای با بهره گیری از روش بهینه کاوی تجارب موفق ملی و بین المللی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد دانشگاه های برتر جهان (100%) نسبت به دانشگاه های برتر جهان اسلام (85%) بیشتر به مستندات اخلاقی توجه دارند. باید بیان کرد که وحدت رویه خاصی در بیان محتوای مستندات اخلاقی به چشم نمی خورد. در مستندات اخلاقی دانشگاه ها بیشترین توجه نسبت به تعهد افراد در قبال دانشگاه است تا تعهد دانشگاه در قبال افراد. همچنین پیشنهاد هایی برای ایجاد سند جامع اخلاقی متناسب با دانشگاه های کشور های اسلامی ارائه شده است.

 روزگار ما روزگار شکوفاییها، توانمندیها و پیشرفتهای بی نظیر در عرصه علوم، فناوری، صنعت، تجارت، سرمایه، اقتصاد، سلاح و سیاست است. اما، غم انگیز است که در زمانه ای زندگی می کنیم که هر روز شاهد فراموشی و از بین رفتن فضیلتهای اخلاقی به طرق گوناگون در جوامع بشری هستیم. در چنین روزگاری پژوهش و بررسی در باره اخلاق علوم، مهندسی و فناوری به مثابه آب حیات جستن در ظلمات است. از این رو، در این مقاله سعی شده است با مروری بر رهنمودها و آموزه های تاریخی و فرهنگی اسلامی ایرانی برخی از اصول و فضیلتهای اخلاقی فراموش شده برای نسل حاضر مجدداً زنده شود. با ژرف نگری در آیات قرآن و احادیث، و در نوع نگرش ایرانیان باستان به مقوله علم، به جایگاه رفیع آن نزد پیشینیان خود پی می بریم. به علاوه، در می یابیم که دانشمندان و دانش پژوهان اسلامی ایرانی چگونه در برابر جامعه بشری احساس مسئولیّت می کردند. برخی از اصول اخلاقی آنان به طور خاص می تواند در علوم و مهندسی مصداق پیدا کند. یکی از این اصول بُخل نورزیدن در نشر علم و کمک به پیشرفت علوم و تکامل اختراعات و اکتشافات است. موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته شده و جالب این است که دنیای غرب موفق شده است با بهره گیری از این اصل دینی و ملی ما، روش ارائه دستاوردهای علمی و پژوهشی را در بسته هایی مدرن و در قالب کنفرانسهای بین المللی، ثبت اختراع و اکتشاف، نشریات نمایه شده،ISI، و... به ما بیاموزد! گنجینه های عظیمی در اخلاق و فرهنگ ایرانی اسلامی و ادبیات فارسی وجود دارد که هرکدام می تواند برای جهانیان نمونه ای از منشور اخلاقی در علوم و مهندسی باشد، ولی برای رسیدن به رشد علمی، روحی و اخلاقی باید در این اقیانوس پهناور غواصی کرد.

امروزه با پیشرفت های گسترده در علم مدیریت، توجه به اصول اخلاقی و سجایای انسانی برای مدیران، امری اجتناب ناپذیر شده است. عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با صاحبان منافع مشکلاتی را برای سازمان ها ایجاد می کند و با چالش در مشروعیت سازمان و اقدامات آن، سودآوری، موفقیت و اثربخشی سازمان را تحت تأثیر قرار می دهد. هدف از انجام این تحقیق، شناسایی مسئولیت های اخلاقی شهرداری مشهد به عنوان نمونه یک سازمان خدماتی بزرگ، در قبال ذی نفعان درونی و بیرونی و نیز شناسایی میزان اهمیت و اولویت آن ها و در نهایت تدوین منشور اخلاقی سازمان می باشد. بدین منظور ابتدا ادبیات نظری موضوع بررسی و شاخص های مختلف اخلاقی شناسایی گردید. سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه، نظرات خبرگان مدیریت شهری در رابطه با اهمیت هر یک از شاخص های مذکور اخذ و با استفاده از آزمون های آماری مختلف، میزان اهمیت و اولویت این شاخص ها تعیین گردید. در پایان پیش نویس منشور اخلاقی سازمان تهیه شده و در اختیار مدیران ارشد شهرداری قرار گرفت و با تأیید ایشان، سند نهایی منشور اخلاقی منتشر گردید.

فرهنگ سازمانی موضوعی جدید در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی است. در سازمان های نظامی و انتظامی فرهنگ سازمانی مجموعه ای از دیدگاه ها، نگرش ها، هنجارها و ارزش های اجتماعی است که مدل های رفتار پلیس، روابط با جامعه و سازمان پلیس را تعیین می کند که باوجود ویژگی های کلی مشابه با سایر فرهنگ های سازمانی، دارای فرهنگ خاص و منحصربه فردی است. تفاوت هایی که یک سازمان نظامی را از سایرین متمایز می کند، در درجه اول در مأموریت، تعریف قانونی و مدیریت آن نهفته است. بنابراین هدف این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی و به صورت تطبیقی با منشور اخلاقی پلیس انگلستان، واکاوی فرهنگ سازمانی نیروهای نظامی در نقش ضابطان دادگستری و تأثیر آن بر حقوق متهم در حوزه دادرسی عادلانه با تمرکز بر سه مدل مکتبی، تحول گرایی و قانون گرایی است. یافته تحقیق حاکی از آن است که سازمان های نظامی یک واحد سازمان یافته، مقتدر، بسته و سلسله مراتبی است. نقش آن در زمینه ارتباط مستمر با شهروندان (تأمین امنیت، ضابط دادگستری)، سازماندهی زندگی اجتماعی، حفاظت از منافع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و عملکرد آن ها، دقیقاً توسط قانون تعریف شده است. مدیریت عملکرد و انگیزه، یادگیری سازمانی، خلاقیت و قابلیت نوآوری، مدیریت استعدادیابی، انضباط، باورهای دینی، ساختار سازمانی، مشارکت جامعه با پلیس، توانایی و آموزش مهارت های رفتاری ازقبیل رعایت حقوق شهروندی و کرامت انسانی شهروندان، ازجمله عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ سازمانی مطلوب و نمود آن در حفظ حقوق متهم توسط ضابطان دادگستری است.