محمد تقی مصباح یزدی

عالم ذرّ، از مسائلى است که در قرآن و روایات، درباره آن سخن رفته است و شناخت آن به فهم معناى توحید، کمک مى رساند. در این گفتار، نظرات یازده تن از دانشمندان قرن پانزدهم هجرى در این مورد، نقل و نقد و بررسى مى شود. ازجمله: سید محمّد حسین طباطبایى، میرزا حسنعلى مروارید، سید عبدالرسول جهرمى، عبدالله جوادى آملى، محمّدتقى مصباح یزدى، ناصر مکارم شیرازى.

صادق لاریجانی با توجه به آنکه نظریاتی را که در باب فلسفه اخلاق مطرح گردیده دارای خلل های اساسی می داند در پی تبیین نظریه نوین نفس الامری برآمده است. ایشان ابتدا، به تفصیل، مهم ترین نظریات در این باب را مورد نقد قرار می دهد و پس از آن نظریه خود را طرح می نماید. در این تحقیق با روش جمع آوری اطلاعات، مقارنه آرا و تحلیل آن، در پی تبیین نظریه نفس الامری با توجه به اشکالات وارد بر نظریه محمدتقی مصباح یزدی است. بر این اساس ابتدا اشکالات چهارگانه صادق لاریجانی بر نظریه مصباح یزدی مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرد و پس از آن نظریه نفس الامری صادق لاریجانی تبیین می گردد تا در نهایت اشکالات مبنایی و بنایی این نظریه مورد بحث قرار گیرد. اگرچه رفع اشکالات مبنایی نظریه نفس الامری موجب بازسازی این نظریه می گردد، اما اشکالات بنایی این نظریه موجب می گردد تا پایه های آن سست گردد. از جمله اشکالات مبنایی این نظریه آن است که گزاره های اخلاقی را انشائی می داند، در حالی که ادله ای در متن برای اخباری بودن آنها ارائه می گردد. اشکال مبنایی دیگر آن است که ابراز ادراکات نمی تواند انشاء باشد. از جمله اشکالات بنایی این نظریه عدم تبیین موطن گزاره های اخلاقی و نسبی شدن گزاره های اخلاقی است.

آیه الله محمد تقی مصباح یزدی دیدگاه رایج فلاسفه در مورد ابتنای قضایای اخلاقی بر مشهورات و نیز دیدگاه علامه طباطبایی در مورد ابتنای قضایای اخلاقی بر قضایای اعتباری و برساخته بشری را نمی پذیرد و تلاش می کند نشان دهد که قضایای اخلاقی ریشه در واقعیت ها دارند و مقصود فلاسفه هم از مشهوری دانستن قضایای اخلاقی، اعتبار این قضایا تنها به دلیل شهرت نیست. آیه الله مصباح یزدی، نظریه متکلمین در مورد بداهت حُسن و قبح قضایای اخلاقی را نیز نمی پذیرد و معتقد است حتی اصولی نظیر حُسن عدالت، بی نیاز از استدلال نیست. ایشان بر این باورند که معیار خوبی یا بدی افعال و اعتبار قضایای اخلاقی، تناسب آنها با هدف نهایی و کمال حقیقی انسان است. در این مقاله با روش تحلیلی و تطبیقی، ضمن تبیین دیدگاه آیه الله مصباح یزدی  درباره معیار اعتبار قضایای اخلاقی، افزون بر سنجش سازگاری دیدگاه ایشان در دفاع از فلاسفه با عبارات فیلسوفان،  به تحلیل و بررسی اعتبار دیدگاه ایشان پرداخته شده است.