مرضیه گلتاجی

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت تولیدات علمی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی، و با استفاده از روش علم سنجی است. این پژوهش در صدد است تا به مطالعه عملکرد کمی و کیفی پژوهشگران حوزه شیمی کشور در پایگاه وب علوم، طی سال های 2002 تا 2011 میلادی پرداخته، و مشارکت علمی آن ها در تولید علم، و هم چنین استنادکنندگان به تولیدات علمی شیمی ایران را مورد بررسی قرار داده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که تولیدات علمی حوزه شیمی کشور از رشد متوسط سالانه 76/18 درصد برخوردار بوده و بیشترین میزان تولیدات علمی به سال 2011 میلادی با 3310 تولید علمی تعلق داشته است. بررسی تولیدات علمی حوزه شیمی از نظر شاخص استناد نیز نشان می دهد که هر مدرک به طور میانگین 418/6 استناد دریافت کرده، و میانگین خود استنادی نیز 15/0 خود استنادی به ازای هر مدرک بوده است. هم چنین مطالعه استنادکنندگان به مقالات پژوهشگران کشور نشان می دهد که در مجموع 183760 پژوهشگر در قالب 88266 مقاله، 124882 بار به تولیدات پژوهشگران ایران استناد کرده اند. بیشترین استنادهای دریافتی از سوی پژوهشگران کشورهای چین، هندوستان، آمریکا، اسپانیا و ترکیه بوده است. مطالعه نقش دانشگاه های کشور در تولیدات علمی حوزه شیمی نشان می دهد که دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین تعداد تولیدات این حوزه را به خود اختصاص داده و دانشگاه رازی کرمانشاه نیز از بیشترین اثرگذاری برخوردار بوده است. از میان شاخه های گوناگون شیمی، شاخه شیمی چند رشته ای با تعداد 6462 مدرک (866/29 درصد) بیشترین سهم و شاخه شیمی کاربردی با 1533 مدرک (085/7 درصد) کمترین سهم را در تولیدات علمی پایگاه وب علوم داشته اند. نتیجه گیری: نتایج مربوط به همکاری های علمی پژوهشگران کشور نشان می دهد که پژوهشگران حوزه شیمی با پژوهشگرانی از 81 کشور دنیا مشارکت علمی داشته اند که بیشترین میزان مشارکت با پژوهشگران کشورهای کشورهای ایالات متحده، آلمان، انگلستان بوده است. هم چنین پژوهشگران حوزه شیمی کشور تولیدات علمی خود را در 452 نشریه مختلف نمایه شده در پایگاه های مختلف مؤسسه تامسون رویترز منتشر کرده اند.

علم و پیشرفت های علمی نیازمند بستری از تعاملات، میان رشته های علمی مختلف است. در عصر حاضر با توجه به تخصصی شدن حوزه های موضوعی، روابط بین رشته ای در هر مطالعه ای اجتناب ناپذیر می نماید. کتابداری و اطلاع رسانی رشته ای است که همانند سایر رشته ها، مبانی و اصول نظری خاص خود را دارد. به نظر می رسد بسیاری از نظریات و اصول مطرح شده در این علم از سایر رشته های علمی به وام گرفته شده است؛ از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی و مطالعه نظریات موجود در این رشته، ریشه ها و خاستگاه های این نظریات را کشف کرده و بدین ترتیب ماهیت میان رشته ای کتابداری و اطلاع رسانی را مشخص کند.

مقدمه: در این پژوهش، میزان همبستگی خود- استنادی مجله با ضریب تاثیر در مجله های علمی حوزه علوم پزشکی بین سال های 1380 تا 1386 بر اساس گزارش های استنادی نشریات فارسی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام بررسی شده است.هدف از این پژوهش، تعیین خود استنادی مجله و تشخیص همبستگی بین ضریب تاثیر مجله و خود استنادی مجله در حوزه علوم پزشکی بود. بدیهی است که تعدادی از استنادها را خود استنادی مجله تشکیل می دهد و این موضوع چنانچه در حد زیاد باشد، سبب می شود که مجله در جایگاه واقعی خود قرار نگیرد، بنابراین محاسبه ضریب تاثیر بدون خود استنادی ضروری به نظر می رسد.روش بررسی: این پژوهش با استفاده از روش تحلیل استنادی و آزمون آماری همبستگی Pearson انجام گرفت. جامعه مورد مطالعه شامل 309 مجله حوزه علوم پزشکی دارای ضریب تاثیر موجود در گزارش های استنادی نشریات فارسی در سال های 86-1380 بود. با مراجعه به گزارش های استنادی نشریات فارسی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و انتخاب سال و سپس انتخاب حوزه علوم پزشکی، مجلات دارای ضریب تاثیر در سال مشخص نشان داده شد و آن گاه با استفاده از گزینه نشریات استنادکننده، فهرست مجلات استنادکننده به مجله مورد نظر قابل مشاهده بود که با استفاده از این فهرست تعداد خود استنادی ها و خود استنادی های موثر در ضریب تاثیر تعیین شد، داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون آماری ضریب همبستگی Pearson در سطح معنی داری 0.01 مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: رابطه معنی داری بین ضریب تاثیر و خود استنادی مجله وجود داشت (r=0.556, P>0.001) ضریب همبستگی Pearson نشان داد که رابطه معنی داری در جهت منفی بین ضریب تاثیر و تعداد مقاله در حوزه علوم پزشکی در سال های مورد بررسی برقرار است.(r=0.350, P>0.001) رابطه معنی داری بین تعداد مقاله و تعداد خود– استنادی مجله وجود نداشت (r=0.068, P=0.233) نرخ خود استنادی مجله در حوزه علوم پزشکی در سال های مورد بررسی روندی نزولی داشت. پس از حذف خود– استنادی مجله، رتبه 100 مجله کاهش و 192 مجله افزایش یافت و در رتبه 17 مجله تغییری حاصل نشد.نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان داد که مجلات با ضریب تاثیر بالا دارای خود استنادی بیشتری هستند، یعنی خود استنادی بر ضریب تاثیر مجله تاثیر مثبت دارد. با توجه به آن که نرخ خود استنادی در حوزه علوم پزشکی در مقایسه با تحقیقات مشابه، میزان بالاتری را دارا می باشد و بالا بودن نرخ خود استنادی باعث می شود که مجله در جایگاه واقعی خود قرار نگیرد، سردبیران و ناشران باید در سیاست گزینش مقالات خود تجدید نظر نمایند.