علوم و فنون نظامی

امروزه اهمیت پدافند غیرعامل به ویژه مکان یابی، با رعایت ملاحظات دفاعی بیش از گذشته محسوس است. قرار گرفتن مراکز نظامی و پادگان ها در داخل بافت شهری هم زمان با گسترش افقی شهرها، مشکلات عدیده ای را در مأموریت های محوله پادگان و کاهش کارایی آن به وجود آورده که این امر به خودی خود تهدیدی جدی در ایفای صحیح مأموریت ها محسوب می شود. در همین راستا مطالعات مکان گزینی به عنوان یکی از الزامات پدافند غیرعامل در جهت انتخاب نقطه ای با ضریب امنیت مکانی بالا از عناصر کلیدی در موفقیت و بقای این مراکز مطرح است. با توجه به قرارگیری تیپ مستقل ۲۱۶ مکانیزه-زرهی در محدوده شهری زنجان و لزوم انتقال آن در برنامه های توسعه تدوین شده، این پژوهش به دنبال یافتن مکانی مناسب و بهینه برای این پادگان نظامی در شهرستان زنجان است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است که در آن با به کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی و مدل تحلیل سلسله مراتبی اقدام به جمع آوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات شده و پس از تعیین معیارهای مؤثر در مکان یابی در محیط GIS پهنه های مناسب برای ایجاد پادگان، مشخص و در نهایت با استفاده از روش خطی وزن داده شده، 6 منطقه مناسب به عنوان بهترین نقاط برای جانمایی پادگان تعیین شد.

هدف اصلی از انجام این پژوهش، تعیین نقش سرمایه فکری بر عملکرد در سازمان های دانش بنیان دفاعی است. الگوی مفهومی و فرضیه های این پژوهش بر مبنای مرور ادبیات نظری و پیشینه تحقیق ارائه، و داده های موردنیاز از طریق توزیع پرسشنامه میان مدیران یک سازمان دانش بنیان دفاعی جمع آوری شده است. نوع پژوهش کاربردی، و روش انجام آن توصیفی- همبستگی است. مدل مفهومی پژوهش با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری و بر پایه داده های گردآوری شده مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ابعاد سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی و سرمایه رابطه ای هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم از طریق نقش میانجی متغیر نوآوری بر عملکرد سازمان تأثیرگذار هستند. همچنین بر پایه نتایج این پژوهش سرمایه ساختاری تنها به صورت غیرمستقیم و از طریق تأثیر بر نوآوری سازمانی بر عملکرد سازمان تأثیر می گذارد.

جنگ ایران و عراق به طور رسمی در پایان شهریورماه 1359 از سوی رژیم بعث عراق آغاز شد. ارتش عراق در روزهای اولیه جنگ موفق شد بخشی از سرزمین ج.ا.ا را اشغال نماید. اگرچه آغاز جنگ از سوی ارتش عراق توسط کارشناسان نظامی ارتش، پیش بینی شده بود ولی به دلیل بی اعتنایی مسئولین سیاسی، که چندان بر اوضاع کشور مسلط نبودند، به هر دلیل، از اقدام متجاوزانه ارتش عراق پیشگیری نشد. در عین حال طبق قانون اساسی، ارتش ج.ا.ا مسئول و مدافع تمامیت ارضی و حافظ استقلال کشور است. به همین دلیل فرماندهان ارتش اقداماتی را از نظر ستادی و عملیاتی انجام داده اند که موضوع پژوهش این مقاله است. نگارنده، در این مقاله تلاش کرده تا اقدامات ستادی و عملیاتی ارتش ج.ا.ا را پس از انقلاب اسلامی تا پایان سال اول جنگ که توسط فرماندهان نسل اول ارتش پس از انقلاب انجام شده را به صورت اجمال و مختصر تبیین نماید. بنابراین این کارنامه را می توان به عنوان بازشناسی شایستگی های فرماندهانی قلمداد کرد که در کوران انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی مدافع کشور بودند و دلیرانه از میهن اسلامی و آرمان های خود دفاع کردند.

این پژوهش با هدف شناسایی مهارت های مدیریتی فرماندهان رده عملیاتی ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت داده ها کیفی و رویکرد آن استقرایی است که با روش نظریه پردازی داده بنیاد انجام شده است. مشارکت کنندگان در پژوهش، کلیه مدیران و فرماندهان خبره یکی از یگان های ارتش ج.ا.ا بودند که با بهره گیری از روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده جهت جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان بود. تحلیل داده ها با استفاده از سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل داده ها 127 کد باز شناسایی شد که در قالب 29 مقوله فرعی و 13 مقوله اصلی و 6 طبقه اصلی شامل شرایط علی، پدیده محوری، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها دسته بندی، و بر این اساس مهارت های مدیریتی فرماندهان رده عملیاتی بدین شرح تعیین شدند: مهارت های فنی با دو مؤلفه مهارت های شغلی و نتیجه گرایی (مدیریت عملکرد)، مهارت های انسانی با چهار مؤلفه مدیریت افراد، هوش اجتماعی، رهبری تغییر و پایداری و پاسخگویی و مهارت های ادراکی با دو مؤلفه قابلیت های تصمیم گیری و مهارت های بینشی. به کارگیری الگوی ارائه شده در این تحقیق می تواند در تعیین نیازهای آموزشی، ارزیابی عملکرد و انتصاب و ارتقا فرماندهان رده عملیاتی استفاده شود.

طرح ریزی، تصویری از آینده مطلوب و اولین گام در راستای تحقق چشم اندازها، اهداف و مأموریت های سازمانی است. وجود طرح ریزی مناسب در سطوح کلان، یکی از عوامل مؤثر دستیابی به امنیت و منافع ملّی به شمار می رود که مبتنی بر آن راهبردهای اثربخش و نیز منابع قابل بهره برداری تعیین می شوند. تحقیق حاضر با هدف تبیین تفاوت های فرآیند طرح ریزی در سازمان های دفاعی و غیر دفاعی انجام شده است. نوع تحقیق کاربردی-توسعه ای است که با روش موردی-زمینه ای اجرا شده است. برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی و نظرات تخصصی جامعه خبره که سابقه خدمت در مشاغل مرتبط با موضوع را دارند بهره گیری شده و در تحلیل داده ها هم از روش آمار توصیفی و استنباطی و نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصله از تحقیق نشان می دهد که در سازمان های دفاعی، طرح ریزی ها، مبتنی بر تدابیر و منویات و فرامین ولایت و مقام معظم رهبری، غالباً از بالا به پائین، دارای رویکرد تهدید مدار و مأموریت مدار و پیامد محور است که چشم انداز و غایت نهایی آن حفظ نظام مقدس ج.ا.ایران است؛ لیکن این امر در سازمان های غیر دفاعی مبتنی بر چشم اندازها و اهداف و کسب منافع سازمان با رویکردهای رقیب محور، سودمحور و محصول مدار است.

ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از مؤلفه های تأمین قدرت ملی است که همیشه مورد توجه سرویس های اطلاعاتی و گروهک های معاند می باشد. با توجه به افزایش پیچیدگی سازمانی و محیطی، به ویژه تاثیر روندها و شرایط متغیر جهانی در حوزه های فن آوری، سیاسی، امنیتی و ... برای همه امور از جمله دانشجویان دانشگاه های افسری، نظام سنتی کنترل و مراقبت حفاظت اطلاعاتی را به شدت با چالش هویتی روبرو خواهد ساخت. به نظر می رسد در چنین شرایطی ضرورت اطمینان از سالم بودن دانشجویان دانشگاه های افسری، از مسائل مهمی است که غفلت از آن خسارت و نتایج جبران نا پذیری به همراه خواهد داشت. این پژوهش با هدف طراحی الگوی فرهنگ حفاظت اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه های افسری ارتش جمهوری اسلامی ایران به روش میدانی و کتابخانه ای انجام شده است. پژوهش از نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای دارای یک سئوال اصلی و ۳ سئوال فرعی و برای تحلیل داده ها از روش توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در این پژوهش از مصاحبه با صاحب نظران و ادبیات تحقیق تعداد ۲۵۵ مفهوم استخراج و کدگزاری شد. در گام دوم ویرایش و پالایش مفاهیم از طریق تجمیع، دسته بندی و مقایسه، در طبقه بندی های یکسان قرار گرفتند. در گام سوم برای احصاء شاخص ها، نسبت به پالایش یا ادغام مفاهیم کلیدی پرداخته شد و تعداد ۶۱ شاخص استخراج گردید. در گام چهارم طی یک فرآیند علمی و خبرگی، تعداد ۱۳ مؤلفه استخراج شد؛ و در نهایت مؤلفه هایی که دارای مفاهیم مشترک و مشابه بودند در ذیل یک طبقه سازماندهی شدند و تعداد ۴ بعد شامل ساختاری، زمینه (محیط)، محتوا (رفتار) و مدیریت و رهبری استخراج شد.

پژوهش حاضر به بررسی نقش ارتش ج. ا. ایران در نخستین سال جنگ که هنوز سازماندهی نیروهای مقاومت مردمی - انقلابی ایران (بسیج) محقق نشده بود، اختصاص دارد. اهداف اصلی تحقیق، تحلیل فراز و نشیب های سال اول جنگ در جبهه جنوب، آشکار کردن علل ناکامی ارتش عراق در دستیابی به اهداف اعلانی از تهاجم خود و پیامدهای حاصله برای رژیم بعثی عراق و نیز برای نیروهای مسلح و ملت ایران است. مسئله طرح حاضر، قطع نظر از فرایند رویدادهای سیاسی داخلی و خارجی در عرصه مناسبات دوجانبه، به چگونگی تثبیت نیروهای نظامی عراق می پردازد. به این منظور، راهبرد و اقدامات تدافعی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمین گیری نیروهای عراق مورد بررسی قرار گرفت .یافته های پژوهش نشان می دهد که نیروهای مسلح، به ویژه ارتش جمهوری اسلامی ایران به رغم فقدان انسجام لازم، که نتیجه شرایط انقلابی حاکم بر کشور بود، در آغازین سال تجاوز رژیم بعثی عراق به حریم ایران توانست با جلوگیری از ادامه پیشروی غافلگیرانه نیروهای متجاوز، آن ها را در اراضی اشغالی زمین گیر کند. این مهم به نوبه خود راه اخراج متجاوزین را در سال های بعد هموار کرد.