مطالعات آموزشی و آموزشگاهی

نتایج پژوهش های متعدد، از کاستی های فرایند کارورزی حکایت دارد. خلأ رویکرد مربی گری در تربیت حرفه ای و کارورزی مشهود است که منجر به کاستی های بسیاری در فرایند کارورزی شده است. از این رو، هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه ها و عناصر اثرگذار بر مربی گری فرایند کارورزی دانشجومعلمان در دانشگاه فرهنگیان بود. به این منظور، مطالعه کیفی با روش نظریه داده بنیاد و طرح نوخاسته انجام گرفت. 13 نفر از صاحب نظران به روش نمونه گیری هدفمند و با معیار اشباع نظری داده ها انتخاب شدند. جامعه مورد بررسی خبرگان دانشگاهی مطلع از تربیت معلم و فرایند کارورزی آن، شامل افرادی بودند که در زمینه مربی گری فرایند کارورزی دانشجومعلمان دارای تجارب زیسته بودند و در بازه زمانی 1386 تا 1396 اقدام به تألیف کتاب، مقاله علمی- پژوهشی، طرح پژوهشی کرده اند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته بهره گرفته شد. پرسش های اصلی مصاحبه با تکنیک 5W1H طراحی و اجرا شد. ضریب پایایی بین کدگذاران 78/0، و پایایی کدگذاری مجدد 89/0 به دست آمد. برای شناسایی مضامین و مقوله های مربی گری فرایند کارورزی دانشجومعلمان، روش تحلیل مضمون به کار گرفته شد. در نهایت، 13 مؤلفه اثرگذار در مربی گری فرایند کارورزی دانشجومعلمان شناسایی شد که عبارت اند از بالندگی حرفه ای، کنشگران، فرایند یاددهی- یادگیری، انتخاب گری، تعاملات متأملانه، ساختار، انگیزاننده ها ، سازگاری و انطباق، فرهنگ، برنامه درسی، تسهیل گری ، مدیریت و رهبری و تضمین کیفیت.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و معرفی مؤلفه ها و عوامل مؤثر بر توسعه خودمدیریتی در دانش آموزان پایه ششم مدارس ابتدایی شهر شیراز بود. پژوهش حاضر با رویکرد آمیخته، از نوع اکتشافی انجام گرفت. پژوهش در دو مرحله کیفی و کمّی اجرا شد. بخش کیفی با به کارگیری روش تحلیل محتوا، و بخش کمّی با روش توصیفی- پیمایشی انجام گرفته است. مشارکت کنندگان در بخش کیفی، متخصصان و پژوهشگران حوزه مدیریت و علوم تربیتی بودند که به روش هدفمند و با معیار اشباع داده ها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه بود. جامعه آماری در بخش کمّی شامل همه دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر شیراز بود که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، 400 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی پرسشنامه بود. یافته ها، در چهار مؤلفه خانواده، محیط آموزشی، برنامه ریزی و مهارت های اجتماعی به عنوان پیش سازمان دهنده طراحی شد. هر یک از این مؤلفه ها زیرمؤلفه هایی دارند که در توسعه خودمدیریتی مؤثرند. در نهایت، وضعیت خودمدیریتی در بین دانش آموزان براساس مدل پیشنهادی، مناسبی نبود. ولی از نظر نمونه مورد مطالعه، مدل خودمدیریتی با وضعیت موجود تناسب خوبی دارد.

هدف پژوهش حاضر، پیش بینی بی صداقتی تحصیلی براساس هویت تحصیلی و باورهای هوشی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهرستان لردگان در سال تحصیلی 97-1396 بودند. 254 دانش آموز با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها مقیاس نظریه تلویحی هوش عبدالفتاح و یتس (2005)، مقیاس بی صداقتی تحصیلی مک کابی و تروینییو (1997)، و پرسشنامه هویت تحصیلی واز و ایزاکسون (2008) به کار گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد هویت تحصیلی موفق با بی صداقتی تحصیلی همبستگی منفی و معنادار دارد. هویت های تحصیلی سردرگم، دیررس و زودرس نیز همبستگی مثبت و معنادار با بی صداقتی تحصیلی دارند. همچنین، باور هوشی افزایشی با بی صداقتی تحصیلی همبستگی منفی و معنادار دارد، ولی باور هوشی ذاتی با بی صداقتی تحصیلی همبستگی مثبت و معنادار دارد. از دیگر یافته های پژوهش این است که باور افزایشی و هویت تحصیلی موفق بیشترین سهم معناداری را در پیش بینی بی صداقتی تحصیلی دارند. همچنین، مطابق با نتایج پژوهش حاضر، توجه و شناخت نسبت به باورهای دانش آموزان درباره توانایی خود و هویت تحصیلی شکل گرفته و اثر گذاری آن ها بر بی صداقتی تحصیلی، به منظور اتخاذ مداخلات مؤثر تربیتی و آموزشی، از ضروریات نظام آموزشی محسوب می شود.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های توسعه حرفه ای مدیران مدارس ابتدایی استان قم بود. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفی است که به روش کیفی و با روش تحلیل تم انج ام گرفت. جامعه آماری، همه متخصصان تعلیم و تربیت، و صاحبنظران آموزش ابتدایی استان قم بودند که ب ا روش نمونه گیری هدفمند 40 نفر از آنان انتخاب شدند. معیار انتخاب حجم نمونه و تعداد پاسخگویان، اشباع نظری داده ها بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل تم و کدگذاری انجام گرفت. به منظور گردآوری داده ها و شناسایی مؤلفه های توسعه حرفه ای مدیران، ابتدا، مبانی نظری و پیشینه پژوهش مطالعه شد، همچنین، با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته داده ها گردآوری شد. براساس یافته های پژوهش مؤلفه های توسعه حرفه ای در 11 مقوله به دست آمد، که عبارت اند از تقویت مهارت های علمی، متنوع کردن جوّ مدارس، نیازسنجی، توسعه ارتباطات، توانمندسازی کارکنان، بازدیدهای داخلی و خارجی، داشتن برنامه ریزی، تجدید قوا کردن، یادگیری مادام العمر، مدیریت تعارض و ایجاد تعادل بین کار و زندگی. هر یک از این موقله ها نیز دارای کدها و مفاهیمی بود. در نهایت، می توان گفت اگر بتوان با طی کردن مسیر توسعه حرفه ای، مدیران آموزشگاهی حرفه ای تربیت کرد، در واقع، یک تغییر آموزشی مثبت و قدرتمند ایجاد می شود.

هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی مقیاس ارزیابی عملکرد تعالی مدارس بود. روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی بود. جامعه آماری در بخش کیفی استادان علوم تربیتی و خبرگان طرح تعالی مدرسه بودند که 20 نفر از آنان به روش نمونه گیری هدفمند، و در بخش کمی کارشناسان، مدیران و معلمان مدارس دوره دوم متوسطه استان های کردستان، همدان و کرمانشاه بودند که 656 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها در بخش کیفی، ابزار مصاحبه و در بخش کمی، پرسشنامه به کار گرفته شد. تحلیل داده ها در بخش کیفی با روش تحلیل محتوا، و در بخش کمی با آزمون دوجمله ای و تحلیل عاملی تأییدی انجام گرفت. نتایج نهایی پژوهش مؤید مطلوبیت شاخص های نیکویی برازش و اعتبار مقیاس ارزیابی عملکرد تعالی مدارس در قالب مؤلفه های فراگیر زمینه (نیازسنجی، تدوین هدف، عوامل فرهنگی، قوانین و مقررات)، درون داد (محتوا، منابع انسانی، کالبدی، مالی و اطلاعاتی)، فرایند (یاددهی یادگیری، نظارت، فعالیت های مکمل، انگیزش و خلاقیت)، و برون داد (نوآوری سازمانی، عملکرد تحصیلی، ارتقای حرفه ای، توسعه مشارکت و سلامت روان) و در مجموع، شامل 19 مؤلفه سازمان دهنده و 85 مؤلفه پایه بود. مقیاس تدوین شده با توجه به ماهیت تحقیقات ارزیابی نوعی مدل بازخوردهنده برای رفع چالش هاست. بنابراین، نظام آموزشی می تواند با به کارگیری آن عملکرد خود در این فرایند و سایر فرایندهای مشابه را ارزیابی کند.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان از نظر توجه به مؤلفه های حرفه ای گری بود. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است که به روش توصیفی - تحلیل محتوا انجام گرفت. به منظور تحقق هدف پژوهش، از بین 150 واحد و 78 عنوان درسی برنامه درسی مورد مطالعه، 67 عنوان درسی تحلیل شد. واحد تحلیل، محتوای اهداف و ملاک های شایستگی سرفصل هر واحد درسی بود که با استفاده از فهرست وارسی چارچوب ارزیابی تدریس دنیلسون (2013) در قالب چهار حوزه برنامه ریزی و آماده سازی، محیط کلاس درس، آموزش و مسئولیت های حرفه ای،) و 22 مؤلفه اصلی و 120 نشانگر، بررسی شد. به منظور تحلیل داده ها روش آنتروپی شانون اجرا شد. نتایج نشان داد در برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی به حوزه های برنامه ریزی و آماده سازی، محیط کلاس درس، آموزش، مسئولیت های حرفه ای به طور متوازن توجه نشده است. همچنین، مؤلفه های ایجاد محیطی همراه با احترام و حمایت، ثبت و نگهداری دقیق سوابق، آگاهی استفاده از منابع، به کارگیری فنون پرسشگری و مباحثه مورد توجه قرار نگرفته است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای خودکارآمدی تحصیلی در رابطه بین خوش بینی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانشجویان انجام گرفت. پژوهش حاضر  از نوع کاربردی بوده، و به روش توصیفی - همبستگی مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل همه دانشجویان کارشناسی ساکن در خوابگاه های دانشگاه محقق اردبیلی بود که براساس جدول مورگان و به روش خوشه ای چندمرحله ای، 380 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه های سرزندگی تحصیلی دهقانی زاده و حسین چاری (1391)، خودکارآمدی تحصیلی زاژاکوا، لینج و اسپانشاد (2005)، و خوش بینی تحصیلی شانن - موران و همکاران (2013) به کار گرفته شد. داده ها به روش مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شد. یافته ها برازش مدل را تأیید کرد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها به روش مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد خوش بینی تحصیلی بر سرزندگی تحصیلی اثر مستقیم دارد، خودکارآمدی تحصیلی بر سرزندگی تحصیلی اثر مستقیم دارد و خوش بینی تحصیلی بر سرزندگی تحصیلی از طریق خودکارآمدی تحصیلی اثر غیر مستقیم دارد. بنابراین، خودکارآمدی در رابطه خوش بینی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانشجویان نقش واسطه ای دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر برنامه آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری دانش آموزان پایه اول دوره ابتدایی در درس علوم انجام گرفت. پژوهش از نوع کاربردی است و به روش کمّی به صورت آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل انجام گرفت. جامعهآماری پژوهش شامل همهدانش آموزان پسر پایه اول دبستان منطقه ارژن در سال تحصیلی 97-96 بود. که دو مدرسه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و دانش آموزان پایه اول یک مدرسه به عنوان گروه آزمایش و دانش آموزان پایه اول مدرسه دیگر به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. طول مدت پژوهش دوماه بود. آموزش با به کارگیری برنامهآموزش «فلسفه برای کودکان»از طریق اجتماع پژوهشی با به کارگیری مجموعه داستان های فکری «چگونه توانایی فلسفی کودکان را پرورش دهیم؟» انجام گرفت. ابزار پژوهش، آزمون سنجش توانایی پرسشگری بود. نتایج نشان داد برنامه آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری دانش آموزان در درس علوم تأثیر مثبت داشته و بین سطوح پرسش های گروه آزمایش در پیش آزمون و پس آزمون براساس حیطهشناختی بلوم تفاوت معنا داری وجود دارد و سطح پرسش های دانش آموزان از سطح دانش در پیش آزمون به سطح تجزیه و تحلیل و ارزشیابی در پس آزمون ارتقا یافته بود. بر این اساس، پیشنهاد می شود برنامهآموزش فلسفه برای کودکان به عنوان روش تدریس برای افزایش مهارت پرسشگری، در درس علوم به کار گرفته شود.

پژوهش حاضر به منظور ارزیابی محتوای کتاب ریاضی پایه هشتم براساس انطباق آن با دیدگاه ریاضیات واقعیت مدار، انجام گرفت. پژوهش از نظر روش از نوع توصیفی- تحلیلی است و با روش تحلیل محتوای کمّی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، متن کتاب ریاضی پایه هشتم بود که کل محتوای کتاب یادشده تحلیل شد. بنابر این، سرشماری انجام گرفت. ابزار پژوهش، فرم های تحلیل محتوای محقق ساخته بود. به منظور اعتباریابی و بررسی روایی صوری و محتوایی ابزار، نظرها و دیدگاه های صاحب نظران و خبرگان به کار گرفته شد. همچنین، برای بررسی اعتبار نتایج، ضریب توافق 81 درصد از فرمول پایایی ویلیام اسکات به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد در کتاب ریاضی پایه هشتم، کمتر از مسائل زمینه مدار استفاده شده و محتوای کتاب در تطابق با اصول ریاضیات واقعیت مدار چندان موفق نبوده است. به کارگیری مسائل زمینه مدار در کتاب درسی، موجب درک بهتر دانش آموزان از مفاهیم ریاضی خواهد شد و می تواند نقطه شروع مناسبی برای تدریس موضوعات ریاضی باشد.

از آنجا که منظر محیط مصنوع و نیز قضاوت جامعه درباره «معماری خوب»، به ویژه در شهرهای کوچک ایران، متأثر از بخش بزرگی از بدنه جامعه حرفه ای معماری، یعنی تکنیسین های معماری است، آموزش معماری، به ویژه در هنرستان ها، به عنوان سنگ بنای اولیه آموزش، اهمیت بالایی دارد. هدف پژوهش حاضر، مطالعه اثر محتوایی کتاب های درسی در روند یادگیری هنرجویان بود. به این منظور، میزان توجه به مؤلفه های محتوای فعال یا غیرفعال از دیدگاه ویلیام رومی در نمونه انتخاب شده از کتاب عناصر و جزئیات بررسی شده، و وضعیت موجود تببین شد. همچنین،مواردی که باید در محتوای درسی به آن ها توجه بیشتر شود، مشخص شد. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و به روش تحلیل محتوا با به کارگیری تکنیک ویلیام رومی، برای بررسی ضریب درگیری متن کتاب، انجام گرفت. براساس تجربه تدریس نگارنده در برخی دروس هنرستان های معماری، هنرجویان در یادگیری و درک برخی از این دروس از جمله « عناصر و جزئیات » با وجود عینی و ملموس بودن مباحث آن ها، مشکلات متعددی داشته اند. به دلیل اتکا به کتاب درسی در هنرستان ها، بررسی کارآمدی کتاب عناصر و جزئیات سال سوم معماری و تحلیل این کتاب، در نوشتار حاضر تأکید شده است. نتایج نشان داد متن، شکل، تصاویر و پرسش های کتاب عناصر و جزئیات زمینه درگیری دانش آموزان را به میزان کمتر از حد معمول فراهم می کند. همچنین، ناهماهنگی بین مطالب کتب معماری در هنرستان ها، سبب ایجاد اختلال در یادگیری هنرجویان شده است. با توجه به نتایج، پیشنهادهایی برای اصلاح کتاب و کارایی بیشتر آن مطرح شد.