مطالعات آموزشی و آموزشگاهی

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش گروهی طرحواره های شناختی بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان ناسازگار دختر دبیرستانی شهر کرمان انجام گرفت. طرح این پژوهش آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل همه دانش آموزان دختر دبیرستانی دوره دوم شهر کرمان بود. به روش تصادفی 30 دانش آموز از بین دانش آموزانی که براساس نظر مشاوران مدرسه ناسازگاری مکرر در مدرسه داشتند، انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل هر یک، 15 نفر تقسیم شدند. هر دو گروه در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون به مقیاس سازگاری اجتماعی کالیفرنیا پاسخ دادند. پس از انتخاب نمونه، برای گروه آزمایش طرحواره های شناختی به شیوه گروهی به مدت 10 جلسه دوساعتی به صورت هفتگی اجرا شد و گروه کنترل در این مدت مداخله ای دریافت نکردند. داده ها با روش های آماری نظیر میانگین، انحراف استاندارد و تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد آموزش گروهی طرحواره های شناختی بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر کرمان در سطح اطمینان 99 درصد تأثیر دارد. براساس نتایج، آموزش تکنیک های طرحواره های شناختی به دانش آموزان و دانشجویان می تواند گام مؤثری در بهبود سلامت روانی و جسمانی آنان داشته باشد.

هدف پژوهش حاضر سنجش صلاحیت دیجیتال دانشجومعلمان با نگاهی به تحول دیجیتال در فرایند یاددهی- یادگیری، با روش توصیفی- پیمایشی و کمّی بود. جامعه آماری همه 1870 دانشجومعلم دانشگاه فرهنگیان قم در سال تحصیلی 99-1398 تشکیل دادند. حجم نمونه براساس جدول مورگان 318 نفر تعیین شد که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. داده ها با ابزار پرسشنامه جمع آوری شدند که براساس پژوهش باند و همکاران (2018) تنظیم شده بود. تجزیه و تحلیل داده ها برای هدف اصلی پژوهش با آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) انجام گرفت و برای دستیابی به اطلاعات دقیق تر با آزمون یو من ویتنی تأثیر جنسیت بر صلاحیت دیجیتال بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد از دیدگاه دانشجومعلمان کامپیوترها و موتورهای جست وجو بیشترین سودمندی و موک ها و نرم افزارهای مدیریت منابع کمترین سودمندی را در فرایند یاددهی- یادگیری دارند. تعداد شایان توجهی از دانشجومعلمان با برخی ابزارهای مورد سؤال آشنایی ندارند. دانشجومعلمان بیشترین میزان مهارت خود را در به کارگیری پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی و کمترین میزان مهارت خود را در کاربست نرم افزارهای آماری و نرم افزارهای مدیریت منابع اعلام کرده اند. در پایان، راهکارهایی برای ارتقای صلاحیت دیجیتال معلمان آینده پیشنهاد شد.

مطالعه حاضر بخشی از ارزشیابی دوره ای برنامه درسی فارسی دوره اول ابتدایی از برنامه درسی قصد شده تا اجراشده و سپس، برنامه درسی کسب شده است. هدف این مطالعه در پی شناخت روند آموزش خط تحریری، آسیب های احتمالی کاربرد آن است و اینکه مهم ترین عوامل به وجودآورنده آن کدامند، ماهیت ِپژوهش در زمینه آموزش خط تحریری در چارچوب طرح ارزشیابی دوره ای برنامه درسی فارسی دوره اول ابتدایی تعریف شده، و ارزشیابی انجام شده از نوع کاربردی است. ارزشیابی دوره ای روندی ارزشیابانه را از برنامه درسی قصدشده تا برنامه درسی کسب شده می پیماید و مهم ترین کاستی ها و نقاط ضعف و قوت را بین این برنامه های درسی در پایه های اول تا سوم دوره ابتدایی مشخص می کند. در مراحل مختلف برای گرداوری داده ها از ابزارهای مختلفی چون کاربرگ معلمان گزارشگر، مشاهده، مصاحبه، نگرش سنج و آزمون استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد اکثر کودکان در به کارگیری خط تحریری به مرور دچار مشکل می شوند و نوعی دوگانگی با خط نسخ ایجاد می کند. خط تحریری شیب دار است، نیاز به الگو دهی و تمرین قابل توجه خارج از کلاس دارد، در حد توان کودک نیست و شروع استفاده از خط تحریری از پایه های بالاتر از اول باشد. در برنامه درسی تدوین شده فارسی دوره ابتدایی و همخوانی با آن در برنامه درسی اجراشده از نظر آموزش دستخط و الگوگیری خط تحریری، کاستی شایان توجهی وجود دارد. موقعیت های مناسب آموزش خط تحریری ایجاد نمی شود و دانش آموزان به سمت خوانا نویسی و زیبانویسی نمی توانند هدایت شوند. اکثر معلمان د ربه کارگیری و الگودادن خط تحریری تسلط کافی ندارند. طراحی الگوی راهنما و برگزاری دوره های کامل آموزشی خط تحریری برای همه معلمان دوره اول ابتدایی بسیار حیاتی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های دانشگاه پایدار در دانشگاه علامه طباطبائی و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود آن بود. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی بود، جامعه آماری همه اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری دانشگاه علامه طباطبائی به تعداد 2906 نفر بود، که از این تعداد با فرمول کوکران 340 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه دانشگاه پایدار ملکی نیا (1393) با آلفای کرونباخ 92/0 به کار گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز متناسب با پرسش های پژوهش آزمون فریدمن، تحلیل عاملی تأییدی، تی تک نمونه ای و تی مستقل اجرا شد. نتایج نشان داد وضعیت موجود دانشگاه علامه طباطبائی از نظر اعضای هیئت علمی در مؤلفه های نظام آموزش و پژوهش پایدار در وضع مطلوب، نظام مدیریتی پایدار در وضع نسبتاً مطلوب و در مؤلفه های نظام محیط زیست پایدار، شفافیت صورت مالی و خدمات تخصصی پایدار در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. همچنین، وضعیت موجود دانشگاه علامه طباطبائی، از نظر دانشجویان دکتری در بعد آموزش پایدار در وضعیت مطلوب و در ابعاد، مدیریت پایدار، خدمات تخصصی پایدار و شفافیت صورت مالی در وضعیت نسبتاً مطلوب و در ابعاد، پژوهش پایدار و مدیریت زیست محیطی در وضعیت نامطلوب قرار دارد. همچنین، یافته ها نشان داد بین دانشجویان و اعضای هیئت علمی از نظر ابعاد نظام آموزش پایدار، نظام پژوهش پایدار، نظام مدیریتی پایدار و نظام محیط زیست پایدار تفاوت وجود دارد و در دو زمینه دیگر یعنی شفافیت صورت مالی و خدمات تخصصی پایدار تفاوتی مشاهده نشد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رهبری کاریزماتیک بر اشتیاق شغلی با نقش میانجی فرح بخشی در شغل بین دبیران شهر کرمانشاه انجام گرفت. پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی است و جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دبیران دوره متوسطه دوم در سال تحصیلی 1397 به تعداد 2845 نفر تشکیل داد. نمونه آماری 338 نفر بود که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری طبقه ای با حجم متناسب انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه رهبری کاریزماتیک کانگر و کانگو (1994)، اشتیاق شغلی اسکافلی و همکاران (2002) و فرح بخشی در شغل مک دوئل (2005) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها به روش مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رهبری کاریزماتیک به صورت مستقیم بر اشتیاق شغلی (585/0=β) و فرح بخشی در شغل (845/0=β) تأثیرگذار است. فرح بخشی در شغل به صورت مستقیم بر اشتیاق شغلی (310/0=β) تأثیرگذار است. همچنین، تأثیر رهبری کاریزماتیک بر اشتیاق شغلی توسط متغیر میانجی، فرح بخشی به طور غیر مستقیم (260/0=β) تأیید شد.

هدف پژوهش، بررسی وضعیت هویت ایرانی- اسلامی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان و ارائه الگویی برای آن است. طرح پژوهش حاضر آمیخته است. ابزار پژوهش در بخش کمّی، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی محتوایی آن توسط صاحبنظران و ضریب نسبی CVR، تأیید شد. پایایی با آلفای کرونباخ، برابر با 91/0 به دست آمد. جامعه آماری دانشجومعلمان شهر تهران به تعداد 2833 نفر بودند که با روش نمونه گیری طبقه ای 348 نفر به پرسشنامه هویت ایرانی- اسلامی پاسخ دادند. در تحلیل آماری داده ها آزمون تی تک نمونه ای به کار گرفته شد. یافته ها حاکی از آن بود که گویه های جاگرفته در مبانی فلسفی، در هفت گویه که دربردارنده مؤلفه های تعلق به میهن، آثار ملی، لباس ملی، خودکفایی و اخلاقیات است، ضعف هایی در دانشجومعلمان وجود دارد. در روش سنتزپژوهی، جامعه آماری شامل همه مقالات علمی معتبر در زمینه هویت ایرانی-اسلامی بوده که با توجه به جست وجوی مرتب در پایگاه های اطلاعاتی، براساس شاخص های مورد نظر، 1075 مقاله شناسایی و در نهایت براساس معیارهای خروج تعداد 225 پژوهش برای تحلیل نهایی انتخاب شد. برای فراهم کردن اطلاعات مورد نیاز، کاربرگ طراحی شده توسط پژوهشگران به کار گرفته شد. برای تحلیل یافته ها از الگوی شش مرحله ای سنتزپژوهی روبرتس با روش های کدگذاری باز استفاده شد. طبق یافته ها از پرسش اول پژوهش؛ الگوی هویت ایرانی- اسلامی مشتمل بر مبانی، اصول و روش براساس ابعاد سه گانه انسان شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی ارائه شد.

یکی از مهم ترین محورهای پیشرفت، توسعه پایدار و احتراز از سکون علم و جمود فکری هر کشور، پژوهش است. بر این اساس، اولین گام برای سامان بخشی پژوهش در جامعه، تبیین و به دست آوردن درک درست از تعریف و جایگاه پژوهش، توانمندی ها و نیز نهادینه کردن پژوهش ها و نظام آن با اولویت دانشگاه ها است. پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی مفهومی نظام جامع تحقیقات دانشگاه فرهنگیان به دنبال شناسایی، درک و تفسیر نظام مدیریتی دانشگاه و خبرگان پژوهش در تربیت معلم از نظام جامع تحقیقات در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد پژوهش های کیفی پدیدارشناسانه بوده است. 22 نفر از مدیران استانی، 6 نفر از مدیران ستاد و 2 صاحب نظر، به روش هدفمند از نوع بیشینه تغییرات انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها ابزار مصاحبه نیمه ساختارمند به کار گرفته شد. تحلیل داده ها با نرم افزار Maxqda انجام گرفت. پس از فرایند کدگذاری ها، بررسی روایی (درگیری طولانی مدت و مشاهده مداوم، سه سویه سازی در منابع داده ها و تأیید به وسیله افراد مورد مطالعه) و پایایی (بین کدگذاران) ابزار انجام گرفت. میزان پایایی کدگذاری مجدد 91/0 به دست آمد. در فرایند اجرای پژوهش، برای شناسایی مقوله ها، مؤلفه ها و ابعاد نظام تحقیقات تحلیل مضمون انجام گرفت که در نهایت پس از بررسی و تحلیل متن مصاحبه ها و متون نظری، 117 مقوله، 25 مؤلفه اصلی و 6 بعد به عنوان زیرساخت های اصلی«الگوی مفهومی نظام جامع تحقیقات دانشگاه فرهنگیان شناسایی شد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل SWOT در اجرای اقدام پژوهی از دیدگاه معلمان مجری استان چهارمحال بختیاری بود. روش پژوهش ترکیبی و جامعه پژوهش متشکل از معلمان، مدیران، متخصصان رشته علوم تربیتی و مجریان اقدام پژوهی بود. نمونه بخش کیفی 20 نفر از متخصصان رشته علوم تربیتی بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند و با تعداد 20 نفر اشباع اطلاعات حاصل شد. در بخش کمی نیز از جامعه 60 نفری، 50 نفر براساس جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند، ابزار پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته شامل ۳۶ گویه بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در بخش کیفی، از تحلیل محتوا و در بخش کمی روش های  آماری توصیفی و استنباطی به کار گرفته شد. یافته های پژوهش در بخش قوت ها شامل فراهم کردن زمینه های لازم برای شناسایی و حل مستمر مشکلات آموزشی و تربیتی ایجاد باور و انگیزه در معلمان نسبت به تلاش برای حل پیوسته مشکلات و مسائل؛ ضعف ها شامل، عدم ارتقا و توسعه دانش حرفه ای معلمان، به اشتراک گذاری تجارب به عنوان یک روش یاددهی – یادگیری تنها به خاطر ارائه به جشنواره؛ فرصت ها شامل دگرگونی جایگاه مدرسه به فضایی دانش آموزمحور فراهم کردن محیط و زمینه یادگیری معلمان از ایده و دانش یکدیگر و تهدیدها شامل کمبود مدرسان توانمند برای استفاده در دوره های آموزشی است.

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدلی برای توانمندسازی معلمان دوره ابتدایی مبتنی بر رویکرد درس پژوهی انجام گرفته است. روش پژوهش از نوع کیفی بوده که در آن با تحلیل محتوای کیفی، داده های حاصل از متن اسناد بالادستی و شیوه نامه های آموزش و پرورش، نتایج پژوهش های داخل و خارج کشور و متن مصاحبه با 13 نفر از مشارکت کنندگان تحلیل شد. فرایند نمونه گیری به شیوه هدفمند بوده است. اعتباریابی مدل در طول فرایند پژوهش و مطابق با شیوه های مطرح در پژوهش کیفی، از جمله سه سوسازی داده، بازنگری تحلیل ها زیر نظر سایر پژوهشگران و مشارکت کنندگان، به کارگیری یادداشت های میدانی پژوهشگر و رسیدن به اشباع داده ها تأمین شده است. در تحلیل نهایی 235 مفهوم اولیه استخراج شد. درون مایه های اصلی استخراج شده از تحلیل داده ها نشان داد که عناصر اصلی مدل شامل فلسفه و چرایی توانمندسازی، هدف ها، سطوح، موانع، عوامل تسهیل کننده، پیامدها و نتایج توانمندسازی مبتنی بر رویکرد درس پژوهی برای معلمان دوره ابتدایی است. نتایج نشان داد مدل تدوین شده متناسب با نظام آموزشی متمرکز کنونی از جنبه علمی می تواند زمینه ساز پژوهش های دیگر در حوزه توسعه حرفه ای معلمان و توانمندی آنان باشد و نیز از جنبه عملی می تواند مورد استفاده سیاست گذاران آموزشی، مدیران، معلمان قرار گیرد.

پژوهش حاضر به منظور طراحی الگوی ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان انجام گرفت. پژوهش با رویکرد آمیخته اکتشافی اجرا شد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی 13 نفر از مدرسان و اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و سایر دانشگاه های مرتبط با حوزه تربیت معلم بودند که با روش هدفمند انتخاب شدند. نمونه آماری در بخش کمی 260 نفر از مدرسان تربیت معلم بودند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه های نیمه ساختاریافته، و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. تحلیل داده های بخش کیفی با روش تحلیل محتوا و در بخش کمی تحلیل عاملی تأییدی با نرم افزار Smart PLS برای اعتبارسنجی الگوی پژوهش انجام گرفت. با تحلیل محتوای مصاحبه ها، چهار مؤلفه دانش حرفه ای، مهارت حرفه ای، اخلاق حرفه ای و ویژگی های شخصیتی برای ارزیابی عملکرد استادان دانشگاه فرهنگیان شناسایی شد. همچنین، یافته های تحلیل عاملی تأییدی نشان داد همه گویه های دانش حرفه ای، مهارت حرفه ای، اخلاق حرفه ای و ویژگی های شخصیتی، به جز گویه قدرت نقد و تحلیل در دانش حرفه ای و صراحت در گفتار و رفتار در ویژگی های شخصیتی، واریانس نمرات مؤلفه های شناسایی شده را به خوبی تبیین می کنند. بنابراین، می توان گفت مؤلفه های چهارگانه شناسایی شده برای ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان مناسب اند.

هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی ویژگی های کارآفرینانه دانشجویان شاغل به تحصیل در بستر الکترونیکی به منظور طراحی نیم رخ کارآفرین و ارائه راهکارهایی برای پرورش و تقویت آن بود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از منظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری همه دانشجویان مؤسسه آموزش عالی الکترونیکی مهر البرز، به عنوان اولین مؤسسه ای که خدمات خود را در بستر الکترونیک ارائه می دهد، بود. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 221 نفر در نظر گرفته شد که از دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی (در مقطع کارشناسی ارشد)، انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد ویژگی های شخصیتی کارآفرینان ایرانی کردنائیج و همکاران (1386) به کار گرفته شد. یافته ها نشان داد دانشجویان در ویژگی های ریسک پذیری با 64 درصد، کانون کنترل درونی با82 درصد، نیاز به موفقیت با 73 درصد، عمل گرایی با 73 درصد، چالش طلبی با 64 درصد و شخصیت کلی کارآفرینی 64 درصد در سطح بالاتر از متوسط قرار دارند، اما در ویژگی های سلامت فکری، تحمل ابهام و رؤیاپردازی پایین تر از حد متوسط ارزیابی شدند. بنابراین، توانمندسازی قابلیت کارآفرینی اعضای هیئت علمی و دانشجویان از طریق برنامه های حمایتی مثل فرصت های مطالعاتی و دوره های کارآموزی در بخش صنعت و برگزاری برگزاری کارگاه های آموزشی برای تقویت ویژگی سلاست فکری، تحمل ابهام و رؤیاپردازی دانشجویان از یک سو و ایجاد شبکه های ارتباطی بین دانشگاه و صنعت از سوی دیگر در دستور کار قرار گیرد.