سیاست نامه علم و فناوری

پالایشگاه های نفت ایران از نظر رقابت پذیری به شدت در تنگنا قرار دارند و گزینه اصلی برای رفع آن بازآفرینی فناورانه است. اولین گام در این راه، تعیین نیازمندی های فناورانه است. در گذشته محور اصلاحات صنعت پالایش، افزایش تولید بنزین بود؛ درحالی که تولید بنزین کشور در آینده ای نزدیک به دو برابر مصرف خواهد رسید. در این مقاله، با درنظرگرفتن تحولات فناورانه در صنعت انرژی، راهکارهایی برای بازآفرینی صنعت پالایش ایران پیشنهاد شده است. دو محور اصلی بازآفرینی صنعت پالایش نفت ایران عبارتنداز: 1. کاهش ته ماند تولیدی پالایشگاه ها و تبدیل آن ها به محصولات میان تقطیر؛ 2. کاهش سطح گوگرد ته ماند تولیدی پالایشگاه ها؛ درنتیجه فناوری های هزینه اثربخشِ ارتقای ته ماند (هیدروکراکینگ بستر دوغابی) به همراه ککینگ تأخیری، گزینه اصلی برای بازآفرینی صنعت پالایش خواهند بود. با توجه به دردسترس نبودن فناوری های هیدروکراکینگ بستر دوغابی، می توان این راهکار را با ترکیب دو فناوری ککینگ تأخیری و فناوری هیدروکراکینگ بستر ثابت (ISOMAX) موجود در پالایشگاه های نفت ایران اجرا کرد؛ بنابراین استفاده هم زمان از دو فناوری ککینگ تأخیری و هیدروکراکینگ بستر ثابت، ترکیبی مناسب است که قابلیت اجرا برای ارتقای ته ماند را دارد.

اینترنت اشیا نسل جدیدی از پیشرفت های فناورانه است که در سال های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران جهانی را به خود جلب کرده است. همان طور که گسترش فناوری های نوظهور ابعاد گوناگون اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد، به تبع آن مسائل و چالش های بسیاری را پیش روی حاکمیت ها می گذارد که نیازمند پژوهش های محققان در حوزه های گوناگون اجتماعی، به ویژه خط مشی گذاری است. این فنّاوری به مثابه یکی از روندهای مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال های آتی، گستره ای از این گونه مسائل را نیز با خود به همراه دارد. مواجهه فعالانه با این فنّاوری نیازمند فراهم شدن زیرساخت های علمی و پژوهشی برای خط مشی گذاری است که مقدمه آن مشخص شدن دستورکارها و حوزه های پژوهشی برای محققان این حوزه است. پرسشی که پژوهشگران خط مشی در بدو ورود فنّاوری های جدید با آن مواجه اند این است که اولاً برای توسعه این فنّاوری چه مسائل و چالش هایی پیش روی حاکمیت وجود دارد؟ و ثانیاً برای خط مشی گذاریِ بهتر باید چه پشتوانه های نظری و علمی فراهم شود؟ نه فقط حجم پژوهش های اجتماعی و سیاست گذارانه انجام شده در حوزه اینترنت اشیاء درحکم فنّاوری نوین آن چنان رضایت بخش نیست، بلکه عموم آن ها نیز ناظر به کاربردها و حداکثر بررسی یکی از ابعاد چالش هایی است که در آینده ممکن است با آن مواجه شویم؛ درحالی که در قدم اول با نگاهی کلان نیازمند پاسخ به سؤالات ذکرشده و مشخص کردن دستورکارهای پژوهشی و نقشه راهی برای تمرکز پژوهشگران بر حل مسائل صحیح و توسعه متوازن این حوزه هستیم. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی و استفاده از چارچوب تحلیلی نظام ملی نوآوری و رویکرد کارکردی به آن، به دنبال تعیین مسائل جنبه دانشی خط مشی اینترنت اشیاء و هدایت پژوهش ها و تحقیقات سیاست گذارانه در این حوزه است. در این تحقیق، با استفاده از منابع کتابخانه ای تلاش شده است که ضمن بررسی تجارب دیگر کشورها برای هدایت نظام ملی پژوهش و نوآوری خود، دستورکارهایی برای پژوهشگران علاقه مند به حوزه خط مشی فنّاوری نوظهور اینترنت اشیاء ارائه کند. درنهایت دستورکارها ذیل سه رهیافت حکمرانی، نهادی و فنی طبقه بندی شده اند.

امروزه بهبود کیفیت خدمات عرضه شده در نظام الکترونیکی بانک ها اهمیت ویژه ای یافته و برای توسعه کسب وکارها موضوعی اساسی به شمار می آید. هدف از این تحقیق، شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های تأثیرگذار در کیفیت بانکداری اینترنتی در میان مشتریان مؤسسه اعتباری کوثر است. این تحقیق براساس دو رویکرد کیفی و کمی است و نوعی پژوهش ترکیبی به شمار می رود. در بخش اول از راه مصاحبه با 12 نفر، شامل دو گروه از استادان و خبرگان و مدیران بانکی، مؤلفه های تأثیرگذار در کیفیت بانکداری شناسایی شده است و در بخش دوم، به منظور اولویت بندی مؤلفه های استخراج شده، با توزیع پرسشنامه تخصصی در میان 384 نفر از جامعه آماری، داده های مدنظر جمع آوری شده و با اجرای آزمون های آماری در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است و درنهایت، مؤلفه ها به ترتیب اهمیت و با استفاده از روش AHP اولویت بندی شده اند. نتایج نشان داد که مؤلفه های تأثیرگذار (معرفی، کارکردها، ادراکات مشتری، شواهد فیزیکی و امنیت) در کیفیت بانکداری اینترنتی تأثیر معنی داری دارد. همچنین براساس مقادیر حاصل شده، مؤلفه امنیت، به منزله مهم ترین مؤلفه مؤثر در کیفیت بانکداری اینترنتی، در بالاترین جایگاه و مؤلفه های ادراکات مشتری، شواهد فیزیکی، معرفی و کارکردها در اولویت بعدی قرار گرفتند.

بهبود عملکرد پروژه نشان دهنده استفاده اثربخش از تمامی منابع سازمان، به خصوص منابع دانشی است و حکمرانی دانش محرکی است برای تسهیم دانش تا ظرفیت تیم پروژه را برای جذب دانش جدید توسعه داده، عملکرد پروژه را افزایش دهد. این پژوهش با هدف اصلی بررسی تأثیر حکمرانی دانش در عملکرد پروژه، به دنبال شناخت چگونگی تأثیر متغیر فرایندهای اجتماعی با نقش تعدیل گر و تسهیم دانش و ظرفیت جذب، به منزله متغیرهای میانجی، در نحوه و میزان تأثیر حکمرانی دانش در عملکرد پروژه در شرکت سایپا یدک است. این مطالعه به لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را مدیران و کارکنان ستادی شرکت سایپا یدک تشکیل می دهند. ابزار گردآوری داده ها پنج پرسشنامه استاندارد است که به صورت ساده تصادفی میان نمونه های آماری توزیع شد. برای تعیین روایی پرسشنامه ها از شیوه صوری، محتوایی و روایی همگرا و واگرا و برای تعیین پایایی از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و PLS و شیوه مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد حکمرانی دانش در عملکرد پروژه و تسهیم دانش و تسهیم دانش در ظرفیت جذب تأثیر مثبت و معنی داری دارند. به علاوه تأثیر مثبت و معنی دارِ ظرفیت جذب نیز در عملکرد پروژه، و نقش تعدیل گری فرایندهای اجتماعی در رابطه بین تسهیم دانش و ظرفیت جذب تأیید شد، اما نقش تعدیل گری آن در رابطه بین ظرفیت جذب و عملکرد پروژه تأیید نشد. برخورداری از حکمرانیِ دانشی اثربخش باعث می شود تسهیم دانش در بین کارکنان تمامی سطوح سازمان به خوبی اجرا شده، اطلاعات لازم و روزآمد از خارجِ سازمان کسب شود، اعتماد کارکنان را به سازمان و همکاران در اجرای مدیریت دانش و افزایش سرمایه اجتماعی سازمان افزایش دهد و درنتیجه عملکرد پروژه های سازمان را بهبود بخشد.

فناوری بلاک چین، که با معرفی رمزارز بیت کوین در سال 2008 به اوج شکوفایی خود رسید، امروزه نوعی فناوری دگرگون کننده در فضای کسب و کار به شمار می رود. با استفاده از شبکه های بلاک چین می توان پایگاه های داده و دفاتر کل متمرکز را با دفاتر کل و پایگاه های داده امن و توزیع شده میان اعضای شبکه، که به عنوان صحه گذار شناخته می شوند، جایگزین نمود. مهم ترین بخش ساختار شبکه بلاک چین، الگوریتم های اجماع به کار رفته در آن است که با استفاده از آن، شیوه به توافق رسیدن اعضای شبکه درباره اضافه کردن بلوک اطلاعاتی به زنجیره اطلاعاتی بلوک ها تعیین می شود. به عبارت دیگر، الگوریتم های اجماع قوانین و پروتکل هایی را مشخص می کنند که مطابق آن اعضا درباره اینکه کدام بلوک به زنجیره اضافه شود و این کار را چه عضوی انجام دهد به توافق می رسند و از شکل گیری ساختارهای موازی و متناقض جلوگیری می کنند. الگوریتم های اجماعِ به کار رفته در بلاک چین به دو گروه تقسیم می شوند. گروه نخست، الگوریتم های اثبات محورند. در این الگوریتم ها، اعضای مشارکت کننده در شبکه صحه گذاری باید نشان دهند که برای افزودن بلوک جدید شرایط و توان بهتری به نسبت سایرین دارند. گروه دوم الگوریتم های رأی محورند؛ در این الگوریتم ها، اعضای شبکه قبل از تصمیم نهایی، باید نتایج خود را درخصوصِ صحت تراکنش یا بلوک جدید با یکدیگر درمیان بگذارند. در این مقاله، الگوریتم های اجماعی بررسی می شوند که در بلاک چین کاربرد بیشتری دارند و ضمن بیان ویژگی های مهم آن ها، از جهات گوناگون نیز با یکدیگر مقایسه می شوند.

دسترسی کافی و مناسب به منابع مالی در توسعه فعالیت های کارآفرینی و بنگاه های کوچک و متوسط (SME) سهم تعیین کننده ای ایفا می کند. به رغم سهم مهم این گونه فعالیت ها در رشد و توسعه اقتصادی، دسترسی به تأمین مالی یکی از محدودیت های اصلی آن ها به شمار می رود. دسترسی بهتر به منابع تأمین مالی به منظور راه اندازی یا توسعه کسب و کار به تخصیص بهتر منابع تولیدی و درنتیجه رشد سریع اقتصادی منجر می شود. واقعیت این است که با وجود نظریه های گوناگون درخصوص تأثیر عوامل مؤثر در دسترسی به تأمین مالی، هنوز دیدگاه جامعی درباره تأثیر عوامل مؤثر در دسترسی به تأمین مالی وجود ندارد. به همین علت می توان نتیجه گرفت که زمینه های تحقیقاتی در این حوزه هنوز اشباع نشده است و بنابراین درک تأثیر عوامل گوناگون در دسترسی به تأمین مالی برای سیاست گذاران اهمیت فراوانی دارد. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر در دسترسی به تأمین مالی فعالیت های کارآفرینانه است. به این منظور، با مروری بر 139 مقاله (فارسی و انگلیسی) با موضوع عوامل مؤثر در دسترسی به تأمین مالی فعالیت های کارآفرینانه، با روش مرور سیستماتیک  ادبیات تجربی و نظری، منابع گردآوری شده در دو دسته عوامل داخلی و خارجی دسته بندی شد. نتایج نشان داد که عوامل خارجیِ بررسی شده عبارت انداز: تمرکز در بخش بانکی، توسعه مالی، شرایط وام دهی (نرخ بهره، وثیقه و دوره بازپرداخت)، بی ثباتی اقتصاد کلان، فساد، موقعیت جغرافیایی بنگاه و فقدان تقارن اطلاعات. عوامل داخلی نیز عبارت انداز: ویژگی های کارآفرینان (سن، جنسیت، تحصیلات، شبکه کارآفرینان و تجربه)، ویژگی های بنگاه (عمر و سابقه بنگاه، اندازه بنگاه، نوع بنگاه و دارایی های ملموس) و روش های مدیریت مالی بنگاه (اطلاعات مالی، طرح کسب وکار، بودجه بندی سرمایه ای و مدیریت سرمایه در گردش). نتایج حاصل از مطالعه حاضر، به سیاست گذاران این امکان را می دهد تا سیاست های مناسب را برای تسهیل دسترسی به منابع مالی کارآفرینان فراهم سازند و به کارآفرینان این امکان را می دهد تا نقاط ضعف و قوت خود را برای دسترسی به منابع مالی شناسایی کنند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی تمامی تولیدات علمی دانشگاه صنعتی شریف در پایگاه های استنادی وب آوساینس و اسکوپوس است. داده های حاصل از این پژوهش، با رویکرد علم سنجی و با استفاده از نرم افزارهای هیست سایت و امکانات تحلیلی نرم افزار اکسل تحلیل شد. جامعه پژوهش را تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، در تاریخ 24 ژوئن 2018 ، و در پایگاه وب آوساینس، در تاریخ 14 می 2018 ، در بازه زمانی ده ساله (2008 تا 2017) تشکیل می دهد. یافته های پژوهش نشان داد که تعداد تولیدات پژوهشگران در هر دو پایگاه، روند افزایشی داشته و حوزه های موضوعی عمده پژوهش ها در پایگاه وب آوساینس، مهندسی برق و الکترونیک و در پایگاه اسکوپوس، حوزه مهندسی بوده است. اکبر جعفری با 335 مدرک و 17220 استناد، عنوان پرتولیدترین و اثرگذارترین پژوهشگر دانشگاه صنعتی شریف را به خود اختصاص داده است. در میان نویسندگان پراستناد و پرتولید، حسام الدین ارفعی با 4722 استناد، اثرگذارترین پژوهشگر در کل بازه زمانی پژوهش بود. بررسی کیفی مقالات با شاخص Q نشان داد 32 / 37 درصد از مقالات تولیدی در نشریات Q1 و Q2 آمده، که کیفی بودن تولیدات را نشان می دهد. به عبارت دیگر، پژوهشگران در مجلاتی که ضریب تأثیر بالایی دارند تعداد مدرک بیشتری منتشر کردند و غالباً انتشار مقالات در مجلاتِ با کیفیت بالا امکان دریافت استنادهای بیشتر را فراهم می کند. همچنین در پایگاه وب آوساینس، تعداد 79 مدرک تحت عنوان آثارِ با بالاترین استناد در رشته قرار می گیرد که در 40 حوزه موضوعی از مقوله های وب آوساینس و با همکاری 54 کشور و 382 سازمان، منتشر شده اند. از میان این مقالات، بیشترین فراوانی در حوزه موضوعی شیمی فیزیک با فراوانی 20 بوده است. ارائه پژوهش های این چنینی می تواند برنامه ریزان امور پژوهشی این دانشگاه را متوجه وضعیت فعلی تولیدات علمی اعضای هیئت علمی کند تا با شناخت وضع موجود و کاستی هایی که در این حوزه احساس می شود، با برنامه ریزی های صحیح درصدد رفع آن ها برآیند.